ترمین: ساز دیگر رابرت موگ

با اینکه رابرت موگ، مؤسس شرکت افسانه‌ای Moog دیگر در میان ما نیست، اما حضور سینتی سایزرهای موگ در تمامی صحنه‌های موسیقی، یادمانی جاودان از نبوغ وی در این زمینه است. اما کمتر کسی از این امر مطلع است که باب موگ پیش از ساخت اولین سینتی‌سایزر خود، یک سازنده ترمین (theremin) بوده است.

در این مقاله، به ساز دیگر موگ، ترمین خواهیم پرداخت.

داستان ترمین در سال ۱۹۲۰، در زمان جنگ داخلی روسیه و توسط فردی با نام لئون ترمین (Leon Theremin) شروع می‌شود؛ فیزیکدانی جوان که ارتش روسیه به او دستور اختراع یک دستگاه سنجش مجاورت را داده بود. در حالی که استفاده اصلی دستگاه اختراع‌شده توسط وی هیچ‌گاه ذکر نشده است، اما خود لئون پس از مدتی، کاربردی ثانویه برای اختراع خود پیدا کرد؛ استفاده به‌عنوان یک ساز! با این کشف، او به اروپای غربی سفر کرد تا اجراهایی خیابانی با ساز جدید خود داشته باشد و با این اجراها، توجه تمامی رهگذران را به سوی خود جذب می‌کرد.

پس از این و در سال ۱۹۲۸، لئون به آمریکا سفر کرد تا اختراع خود را ثبت کند. وی با ثبت اختراع خود، حقوق تولید آن را نیز به شرکت RCA واگذار کرد. ترمین تولیدی شرکت RCA که Thereminvox نام داشت، فروشی پایین‌تر از انتظار لئون و RCA داشت؛ اما بعدها و در اوایل دهه سی میلادی، نوازندگانی نظیر الکساندرا استپانوف (Alexandra Stepanoff) و کلارا راکمور (Clara Rockmore)، با نوازندگی درخشان و شهرت خود بسیاری از افراد را مجذوب این ساز نوین کردند.

در حالی که تب ترمین دو دهه بعد و در دهه پنجاه میلادی دیگر مانند روزهای اولش سوزان نبود، اما این ساز هنوز میان کلکسیونرهای لوازم الکترونیک و برخی از موزیسین‌ها محبوب بود. در همین زمان، یک نوجوان در شهر نیویورک به ساخت ترمین مشغول بود؛ این نوجوان کسی نبود جز رابرت موگ. او طی مصاحبه‌ای با مجله لوازم الکترونیک Electronics World، محصولات خود را معرفی کرد و به خوانندگان این مجله، پیشنهاد خرید یک کیت آماده مونتاژ ترمین را داد. استقبال از این پیشنهاد به‌قدری بالا بود که رابرت را به فکر تأسیس یک شرکت برای تولید ترمین‌های خود انداخت. در سال ۱۹۵۳، رابرت موگ با تنها نوزده سال سن، صاحب شرکت ترمین‌سازی خود به نام Moog Company بود و درآمد خوبی نیز از این راه کسب می‌کرد.

دهه ۵۰ و ۶۰ شاهد محبوبیت ناگهانی فیلم‌های علمی تخیلی بود و کارگردانان هالیوودی، ترمین را به‌عنوان یک ساز ایده‌آل برای تولید صداهای فرازمینی فیلم‌هایشان برگزیدند. از جمله فیلم‌های مشهوری که در ساخت موسیقی آنها از ترمین استفاده شده است می‌توان به «The Day the Earth Stood Still» اشاره کرد.

دنیای موسیقی نیز در این دوره علاقه بسیاری به ترمین داشت و می‌توان صدای این ساز را در آثاری همچون «Please Go Home» اثر Rolling Stones شنید. همچنین در همین دوران، گروه موسیقی Beach Boys صدای منحصربه‌فرد ترمین را در سازی کلاویه‌ای که Electro-Theremin نام داشت بازتولید کرد.

در سال ۱۹۷۳، Jimmy Page از گروه Led Zeppelin، سولوی آهنگ «Whole Lotta Love» را با ترمین اجرا کرد و موجب شد که این ساز طرفدارانی جدید پیدا کند.

در دهه هشتاد میلادی، با اینکه امپراطوری سینتی‌سایزر رابرت موگ در اوج خود بود، اما او کماکان علاقه خود به ترمین و ساخت آن را از دست نداده بود. وی در اواخر این دهه افتخار تعمیر ترمین اصلی کلارا راکمور را داشت و پس از آن، همواره از این موقعیت به‌عنوان یکی از نقاط عطف زندگی حرفه‌ای خود یاد می‌کرد. رابرت موگ همچنین در ساخت آلبوم «The Art of Theremin» کلارا راکمور نیز با او همکاری کرد. در مستند تحسین‌شده «Theremin: An Electronic Odyssey»، از آقای موگ به‌عنوان یکی از مهم‌ترین افراد در تاریخ ترمین یاد شده است.

انتشار این فیلم که حول مصاحبه سازندگان آن با موگ می‌گردد، موجب بازگشت خاموش ترمین به صنعت موسیقی شد. البته این محبوبیت نسبی به هیچ وجه با دوران اوج ترمین قابل مقایسه نبود؛ اما موجب شد که از آن در برخی از آثار موسیقی و فیلم‌های مشهور استفاده شود. از جمله گروه‌های متأخرتری که صدای ترمین در آثار آنها شنیده می‌شود می‌توان به Pixies ،Mastodon و Black Country Communion اشاره کرد.

ساز عجیب و شگفت‌انگیز ترمین، در زیر سایه سینتی‌سایزر‌های بی‌نظیر موگ گم شده است؛ اما هنوز هم یکی از جذاب‌ترین و نوآورانه‌ترین سازها به شمار می‌رود. این دفعه که به دنبال یک صدای جدید برای ساخت موسیقی خود بودید، حتماً ترمین را امتحان کنید.

منبع: Sweetwater
مترجم: امیر تولی