استارکستر: مخلوق عجیب فندر

Starcaster که از زمان عرضه خود تا به امروز، به‌عنوان یکی از خاص‌ترین گیتارهای فندر شناخته شده است، یک گیتار الکتریک سمی-هالو (semi-hollow) با شکل بدنه‌ای منحصربه‌فرد و یک هداستاک (سردسته) عجیب است. در سال ۱۹۷۶، حدود سه سال می‌شد که شرکت فندر هیچ گیتار الکتریک جدیدی را روانه بازار نکرده بود و پس از این دوران سکوت، استارکستر را معرفی کرد؛ اما کمتر کسی با طراحی ویژه آن ارتباط برقرار کرد و همین امر، موجب شکست استارکستر در بازار و توقف تولید آن در سال ۱۹۸۰ شد. با این وجود، در طی سال‌ها، شکل خاص بدنه، تن بی‌همتا و کمیاب بودن Starcaster، آن را به یک ساز محبوب در میان کلکسیونرها و نوازندگان تبدیل کرد. محبوبیت این گیتار در دهه گذشته به حدی افزایش پیدا کرد که فندر در سال ۲۰۱۳ تصمیم گرفت آن را مجدداً تولید کند. به‌علاوه، این بار یک نسخه بیس از استارکستر نیز به بازار عرضه شد که تنها گیتار بیس سمی-هالو با بدنه نامتقارن (offset) در تاریخ فندر محسوب می‌شود.

نمونه‌های قدیمی و جدید استارکستر

نسخه اولیه استارکستر از چوب افرا (maple) ساخته شده بود و بر روی تاپ (صفحه رویی) آن دو F Hole وجود داشت. دو پیکاپ هامباکر Wide Range با روکش کرومی، یک سوئیچ انتخاب پیکاپ سه-حالته و پنج ناب مشکی-نقره‌ای نیز در بخش رویی بدنه نسخه اولیه استارکستر به چشم می‌خورد. این پنج ناب، وظیفه کنترل ولوم کلی ساز و ولوم و تُن هر یک از پیکاپ‌ها را بر عهده داشتند.

نسخه جدید Starcaster که برای اولین بار در سال ۲۰۱۳ عرضه شد نیز همانطور که در تصویر بالا مشخص است، تفاوت چندانی از نظر ظاهری و فنی با نسخه قدیمی ندارد؛ اما ریدیس (شعاع) فینگربورد آن ۹.۵ اینچ است که حدود نیم اینچ از فینگربورد نسخه قدیمی کمتر است. البته فینگربورد در این نسخه نیز مانند نسخه اولیه، میزبان ۲۲ فرت با سایز مدیوم جامبو است. از دیگر تفاوت‌های نسخه جدید استارکستر با نسخه اولیه آن، می‌توان به حذف کنترل ولوم کلی (master volume) و بهره‌مندی از یک بریج Adjusto-Matic با تِیل‌پیس Anchored اشاره کرد.

نوازندگان مشهور Starcaster

زمانی که استارکستر برای اولین بار به بازار عرضه شد، دیدن آن در دست هنرمندان مشهور، اتفاقی بسیار نادر بود. اما لئو نوسنتلی (Leo Nocentelli) از گروه فانک The Meters را می‌توان یکی از تنها هنرمندان مشهور صاحب این گیتار در آن دوران دانست.

امروزه اما اوضاع برای این مخلوق بی‌همتای Fender فرق کرده است و می‌توان نمونه‌هایی از آن را در دستان بسیاری از هنرمندان مشهور دید.

جانی گرینوود (Jonny Greenwood) نوازنده گروه موسیقی مشهور Radiohead، یکی از مشهورترین صاحبان و طرفداران فندر استارکستر است و از گیتار خود در ضبط آلبوم‌های OK Computer ،Kid A و Amnesiac استفاده کرده است. گرینوود، استارکستر خود را چندین بار به صحنه نیز آورده است و آثاری مانند The Tourist ،Street Spirit و Optimistic را با آن اجرا کرده است. این گیتاریست حتی برای نواختن اجرای ترک Pyramid Song، از یک آرشه برای نواختن استارکستر خود استفاده کرد.

از دیگر صاحبان و طرفداران مشهور استارکستر می‌توان به دیو کیونینگ (Dave Keuning) از گروه The Killers، مارتین گور (Martin Gore) از گروه Depeche Mode، جیمی کوک (Jamie Cook) از گروه Arctic Monkeys، استیو میزر (Steve Mazur)، کریس والا (Chris Walla)، سمی جیمز جونیور (Sammy James Jr) و کینگ‌فیش (Christone Kingfish Ingram) اشاره کرد.

داستان کامل استارکستر

استارکستر، یک گیتار الکتریک سمی-هالو از شرکت فندر است که برای اولین بار در سال ۱۹۷۶ به بازار عرضه شد و به دلیل عدم استقبال نوازندگان از آن، در پاییز سال ۱۹۸۰ از کاتالوگ محصولات فندر حذف شد.

اما فروش پایین Starcaster به دلیل بد بودن آن نبود و برعکس، کسانی که تجربه نواختن با نسخه اولیه این ساز را داشته‌اند، اکثراً بر این اعتقادند که استارکستر گیتاری خوش‌ساخت با تن و حس نوازندگی بسیار جذاب است. به نظر این افراد، شکست استارکستر دو دلیل عمده داشت: ۱- عرضه آن در زمان نادرست ۲- بازاریابی اشتباه.

عرضه Starcaster در دهه هفتاد میلادی توسط Fender به این دلیل اشتباه بود که در آن دوره، این شرکت با مشکلات بسیاری دست‌وپنجه نرم می‌کرد و در کل، دوره مذکور را می‌توان دورانی بسیار سخت برای فندر دانست. در طول دهه هفتاد، فروش گیتار و امپلیفایرهای این کمپانی به اوج خود رسیده بود؛ اما CBS که در آن زمان به‌تازگی فندر را خریداری کرده بود، به‌طور جدی در صدد کاهش هزینه تولید محصولات بود و این امر، موجب افت کیفی مشهود محصولات شد. در آن زمان، بسیاری از نوازندگان به این نتیجه رسیده بودند که برای دستیابی به یک ساز فندر اصیل و باکیفیت، باید محصولات قدیمی و پیش از خریداری این برند توسط CBS را تهیه کنند.

استارکستر را می‌توان بدون شک، بزرگترین تلاش فندر برای ورود به بازار گیتارهای سمی-هالو دارای پیکاپ‌های هامباکر دانست که همواره قلمروی گیبسون و سری مشهور ES این کمپانی بوده است. پیش از این و در دهه شصت میلادی نیز فندر با عرضه سری Coronado که گیتارها و بیس‌هایی هالو-بادی با استایل Thinline بودند، برای رقابت با گیبسون تلاش کرده بود؛ اما سازهای سری Coronado نیز محصولات موفقی ظاهر نشدند و تولید آنها در دهه هفتاد میلادی متوقف شد.

در اوایل دهه هفتاد، CBS قصد داشت تا از اجزای باقیمانده سری Coronado در انبار شرکت استفاده‌ای بهینه کند و جین فیلدز (Gene Fields)، یکی از طراحان فندر را برای طراحی گیتاری جدید با استفاده از لوازم مذکور در نظر گرفت. فیلدز در سال ۱۹۶۱ وارد تیم تحقیق و توسعه فندر شده بود و در طراحی محصولاتی همچون گیتارهای بیس Mustang و Musicmaster و گیتارهای الکتریک Bronco و Marauder (که تولید آن بعدها لغو شد)، نقش داشت.

جین فیلدز با استفاده از لوازم باقیمانده مشغول ساخت گیتاری جدید شد؛ اما همانطور که در کتاب Fifty Years of Fender اثر Tony Bacon ذکر شده است، طرح‌ها و نمونه‌های اولیه مخلوق فیلدز به‌وضوح از قطعات گیتارهای دیگر سرهم‌بندی شده بودند و هویت مستقلی نداشتند. به همین دلیل نیز CBS از فیلدز خواست تا گیتاری جدید، بدون در نظر گرفتن قطعات موجود در انبار تولید کند. نتیجه این امر، Starcaster بود که طراحی آن به‌خوبی با محصولات گذشته فندر همخوانی داشت.

استارکستر را می‌توان اولین مدل سمی-هالو از کمپانی فندر دانست که بدنه‌ای نامتقارن داشت؛ بدنه‌ای که فندر با آن در برخی از محصولات سالید-بادی خود، مانند گیتار الکتریک Jazzmaster و بیس Jazz Bass مشهور شده بود. این ساز جدید دارای حاشیه‌کاری‌هایی در لبه‌های بدنه خود بود و درون بدنه آن نیز از یک بلوک توپُر از چوب افرا استفاده شده بود که موجب بهبود استحکام و ساستین گیتار و کاهش چشمگیر فیدبک می‌شد؛ عواملی که در گیتارهای Coronado وجود نداشتند. Starcaster در رنگ‌های براق مختلف مانند مشکی، سفید، چوب طبیعی، چوب گردو، تنباکویی و سان‌برست عرضه می‌شد.

دسته این ساز که با پیچ به بدنه آن متصل شده بود نیز از وجوهی منحصربه‌فرد برخوردار بود. این دسته از نوعی از چوب افرا موسوم به hard-rock maple ساخته شده بود و از مکانیزم تنظیم تراس راد Bullet و تنظیم دسته Micro-Tilt بهره‌مند بود. این دسته به یک هداستاک عجیب منتهی می‌شد که در آن، شش گوشی کوک در یک سمت قرار گرفته بود و در سمت مقابل آنها، قوسی شبیه به باله ماهی وجود داشت که با رنگ مشکی رنگ‌آمیزی شده بود. فندر این طراحی هداستاک را نخست در سال ۱۹۶۶ برای گیتار Marauder در نظر گرفته بود که تولید آن لغو شد. ریدیس فرت‌بورد استارکستر ده اینچ بود و به ۲۲ فرت مدیوم جامبو و اینلِی‌های مشکی‌رنگ مجهز بود.

پیش از عرضه استارکستر، فندر چندین سال مشغول آزمایش پیکاپ‌های هامباکر بود. استارکستر نیز از دو پیکاپ هامباکر Wide-Range برخوردار بود که به روکش‌هایی کرومی مزین بودند. مجموعه کنترل‌های تعبیه‌شده در Starcaster پیچیده‌تر از دیگر گیتارهای فندر بود و شامل یک سوییچ انتخاب پیکاپ سه-حالته و پنچ ناب از جمله یک ناب master volume می‌شد که یک شاخصه غیرمعمول برای گیتارهای فندر به حساب می‌آمد.

از دیگر ویژگی‌های استارکستر می‌توان به پیک‌گارد سه‌لایه سفید-مشکی-سفید، بریج قابل تنظیم با شش سدل، گوشی‌های کوک Grover Rotomatic، سیم‌های flatwound ساخته‌شده از استیل ضد زنگ و یک هارد کیس اشاره کرد. در آن سالها، چندین پروتوتایپ برای گیتار بیس استارکستر نیز توسط فندر تولید شد؛ اما به تولید انبوه نرسید.

Starcaster با وجود ویژگی‌های مثبت و منحصربه‌فرد بی‌شمار خود، نتوانست توجه نوازندگان را جلب کند. طبق گفته Tony Bacon، استارکستر سازی بسیار بهتر از گیتارهای هالو-بادی سابق فندر بود؛ اما این امر برای جذب موزیسین‌ها کافی نبود. در نهایت، استارکستر شکستی تجاری را برای فندر رقم زد و تولید آن در سال ۱۹۸۰ متوقف شد.

در اوایل دهه ۲۰۰۰، فندر از نام Starcaster برای سری جدیدی از محصولات مقرون‌به‌صرفه استفاده کرد؛ اما گیتارها و درام‌های Starcaster by Fender هیچ ارتباطی با گیتار استارکستر اصلی نداشتند و تنها نام آن را یدک می‌کشیدند. اما در سال ۲۰۱۳، به دلیل افزایش تقاضا برای استارکستر در بازار سازهای دست دوم، فندر تصمیم به تولید دوباره آن در کنار Coronado و گیتار بیس بسیار کمیاب Starcaster Bass گرفت. در سالهای اخیر، این مدل حتی توسط اسکوایر نیز تولید شده است تا نوازندگان بیشتری بتوانند حس‌و‌حال منحصربه‌فرد آن را تجربه کنند.

نظر شما راجع به این ساز بی‌همتا چیست؟ آیا تاکنون تجربه نوازندگی با Starcaster را داشته‌اید؟ لطفاً نظرات و تجربیات خود را با ما و مخاطبان گیتارایران به اشتراک بگذارید.

منبع: Fender
نویسنده: Jeff Owens
مترجم: امیر تولی