هر آنچه باید درباره سرجک هدفون بدانید

بعید است که در دنیای امروز زندگی کرده باشید و با سرجک هدفون‌های سیمی آشنا نباشید! برای مدتی بسیار طولانی، سرجک آنالوگ، روش غالب و اصلی اتصال هدفون به دستگاه‌های پخش‌کننده بود و این جک سوزنی‌شکل استاندارد در انتهای کابل تقریباً هر هدفونی دیده می‌شد. سرجک‌های آنالوگ ۳.۵ و ۶.۳ میلی‌متری با طراحی ساده و کارآمد خود، به کاربران امکان می‌دادند که هدفون را در یک چشم بر هم زدن به موزیک پلیر، تلفن همراه یا کامپیوتر متصل کنند. حتی امروزه و با وجود پیشرفت چشمگیر فناوری نیز این جک‌ها در اکثر مصارف حرفه‌‌ای و استودیویی، قابل‌اطمینان‌ترین و پراستفاده‌ترین نوع اتصال هدفون هستند.

اما در طی چند سال اخیر، تحولاتی در دنیای اتصال هدفون رخ داده است که شروع‌کننده آن را نیز می‌توان شرکت آمریکایی اپل (Apple) دانست. این کمپانی در سال ۲۰۱۷، تلفن همراه جدید خود، یعنی آیفون ۷ را بدون خروجی هدفون و تنها با یک پورت لایتنینگ به بازار عرضه کرد و بدین شکل، رسماً قدم اول را در حذف خروجی هدفون از محصولات خود و منسوخ‌سازی این شکل از اتصال برداشت.

از آنجا که آیفون در آن زمان محبوب‌ترین تلفن همراه موجود در بازار بود، این تغییر باعث شد که دنیای هدفون‌های سیمی نیز شاهد یک شوک شود و اکثر سازندگان هدفون، با عجله به تولید هدفون‌ها و ایرفون‌های سیمی خود با کانکتور لایتنینگ روی بیاورند. این دسته از محصولات، هیچ‌گاه محبوبیت چندانی کسب نکردند؛ اما به دنبال این حرکت اپل، سایر سازندگان تلفن همراه نیز آرام‌آرام تصمیم گرفتند که جک ۳.۵ میلی‌متری را به دلایلی نه‌چندان موجه از محصولات خود حذف کنند!

این اتفاق باعث شده است که دوستداران هدفون‌های سیمی دیگر نتوانند به‌سادگی هدفون خود را به تلفن همراه متصل کنند و در این زمینه، مجبور به تحمل پیچیدگی‌ها و دشواری‌هایی همچون استفاده از تبدیل‌های جک ۳.۵ میلی‌متری به پورت شارژ تلفن همراه شوند. برخی از این کاربران نیز تصمیم گرفتند که به‌کلی استفاده از هدفون‌ها و ایرفون‌های سیمی را کنار بگذارند و به سراغ نمونه‌های بی‌سیم و بلوتوثی این وسیله بروند.

اکنون، با وجود اینکه اتصال سیمی هدفون و ایرفون در تجهیزات قابل حمل همچون تلفن همراه تقریباً منسوخ شده است و هیچ وسیله جدیدی برای تسهیل اتصال سیمی هدفون به این وسایل برای کاربری عمومی معرفی نمی‌شود، اما در دنیای سیستم‌های صوتی خانگی، اتصال سیمی هدفون از طریق جک‌های ۳.۵ و ۶.۳ میلی‌متری، هنوز هم رایج‌ترین نوع اتصال این وسیله به شمار می‌رود. همچنین، اگر قصد خرید هدفون مانیتورینگ و استودیویی را داشته باشید، احتمالاً گزینه‌ باکیفیتی جز نمونه‌های سیمی پیدا نخواهید کرد.

اما مزیت جک استاندارد چیست که پس از چندین دهه، هنوز هم به‌عنوان یک استاندارد برای اتصال سیمی هدفون و ایرفون شناخته می‌شود؟ در این مطلب، قصد داریم جک استاندارد هدفون و مزایا و معایب آن را به‌طور کامل مورد بررسی قرار دهیم و چند مورد جایگزین رایج آن را نیز به همراه ویژگی‌هایشان به شما معرفی کنیم.

یک اتصال استاندارد در حوزه صدا

همانطور که گفته شد، در حالی که جک‌های ۳.۵ و ۶.۳ میلی‌متری استاندارد هدفون اکنون در دنیای تلفن‌های همراه و سایر وسایل دیجیتال با کاربری عمومی، به یک روش اتصال منسوخ تبدیل شده است، اما این اتصال هنوز هم به‌عنوان یک استاندارد در تجهیزات حرفه‌ای حوزه صدا و سیستم‌های صوتی خانگی مورد استفاده قرار میگیرد.

در واقع، اکنون دهه‌هاست که سیستم‌های صوتی حرفه‌ای و خانگی به یک جک خروجی هدفون متصل هستند که با استفاده از آن، می‌توان انواع هدفون را به این قبیل سیستم‌ها متصل کرد و کیفیت صدایی معمولاً بالاتر از اتصال‌های دیجیتال و بی‌سیم را تجربه کرد. حتی جدیدترین تجهیزات از این دسته نیز از این خروجی برخوردار هستند و بعید است که در طی سال‌های آینده نیز شاهد تغییری در این روند باشیم.

اما دلیل برتری این اتصال ساده آنالوگ از لحاظ کیفی و پایداری نسبت به اتصال‌های دیجیتالی و بی‌سیم چیست؟ در یک اتصال آنالوگ، سیگنال به‌صورت مستقیم و بدون تبدیل از دستگاه پخش‌کننده به هدفون یا اسپیکر انتقال می‌یابد و از طریق آن به گوش شنونده می‌رسد. این امر باعث می‌شود که سیگنال با خلوصی بالاتر به گوش شما برسد. البته که کیفیت این سیگنال، ارتباط مستقیمی با کیفیت و قدرت دستگاه پخش‌کننده نیز دارد.

دوستداران سرسخت موسیقی یا افراد حرفه‌ای که کیفیت صدا را اولویت اول خود می‌دانند، بهتر است که همواره به دنبال اتصال سیمی در سیستم صوتی و هدفون خود باشند؛ زیرا این نوع از اتصال، تقریباً در تمامی موارد، سیگنال را با کیفیتی بالاتر و به‌شکلی پایدارتر به هدفون انتقال می‌دهد.

آشنایی با انواع اصلی سرجک هدفون

سرجک هدفون در چند نوع کلی، با اندازه‌ها و تعداد اتصالات مختلف تولید می‌شود که هر یک از آنها، برای یک کاربری خاص و اتصال به انواعی مشخص از دستگاه‌های پخش‌کننده طراحی شده‌اند.

در ادامه، شما را با رایج‌ترین نمونه‌های این کانکتور آشنا می‌کنیم. در نظر داشته باشید که کانکتورهای XLR به دلیل ساختار متفاوت خود، یک جک به شمار نمی‌روند و از این رو، در این مطلب به این نوع از اتصال نمی‌پردازیم.

سرجک ۳.۵ میلی‌متری

این نوع از سرجک، رایج‌ترین اتصال در هدفون است و تقریباً تمامی دستگاه‌های پخش‌کننده متداول از آن پشتیبانی می‌کنند. جک ۳.۵ میلی‌متری، همانطور که از نامش پیداست، قطری معادل با ۳.۵ میلی‌متر دارد و معمولاً به سه بخش اتصالی مجزا با دو حلقه جداکننده برای انتقال سیگنال استریو مجهز است. هدفون‌های حرفه‌ای که کابل‌شان به این نوع از سرجک منتهی می‌شود، معمولاً در بسته‌بندی خود از یک تبدیل ۳.۵ به ۶.۳ میلی‌متری نیز برخوردارند که امکان اتصال آنها به خروجی‌های فول سایز ۶.۳ میلی‌متری را نیز فراهم می‌کند.

سرجک ۶.۳ میلی‌متری

این نوع از سرجک، اندازه‌ای به‌وضوح بزرگتر از جک‌های ۳.۵ میلی‌متری دارد و یک خروجی با این اندازه معمولاً در تجهیزات صوتی حرفه‌ای، همچون سیستم‌های صوتی خانگی یا کارت صداهای استودیویی دیده می‌شود. امروزه، کمتر هدفونی به این نوع از سرجک مجهز است و اغلب هدفون‌های موجود در بازار جکی ۳.۵ میلی‌متری دارند که همراه با یک تبدیل، می‌توان آن را به خروجی مربوطه متصل کرد. اما نمونه‌های معدودی که کابلی با این جک دارند، معمولاً همراه با یک تبدیل معکوس عرضه می‌شوند که همچون یک دانگل به جک کابل متصل می‌شود و سر دیگر آن، یک سرجک ۳.۵ میلی‌متری است.

سرجک ۲.۵ میلی‌متری

جک ۲.۵ میلی‌متری را می‌توان کوچکترین نوع رایج از جک هدفون دانست و نوع ساده و سینگل-اند آن، امروزه در تقریباً هیچ دستگاه رایجی وجود ندارد. اما نوع بالانس این جک که چهار نقطه اتصالی در خود دارد، در بسیاری از ایرفون‌های حرفه‌ای و باکیفیت به‌کار گرفته می‌شود و تعداد زیادی از دستگاه‌های صوتی قابل حمل حرفه‌ای، همچون دک/امپ‌های بالارده و گران‌قیمت نیز به خروجی مربوط به آن برخوردارند. مزیت اصلی جک ۲.۵ میلی‌متری، امکان جای‌دهی خروجی آن در دستگاه‌های کوچک‌تر و نازک‌تر است و از این رو نیز استفاده اصلی آن، سیستم‌های صوتی پرتابل است.

سرجک ۴.۴ میلی‌متری

سرجک‌های ۴.۴ میلی‌متری، تنها در دستگاه‌های صوتی حرفه‌ای کاربرد دارد و برای انتقال سیگنال بالانس مورد استفاده قرار می‌گیرد. خروجی هدفون با این اندازه، بیشتر در پلیرها و امپلیفایرهای بالارده وجود دارد و هدفون‌هایی که به یک کابل منتهی به این نوع جک مجهز هستند نیز معمولاً محصولاتی گران‌قیمت هستند. این جک تقریباً تنها در نوع TRRRS در هدفون‌ها وجود دارد؛ زیرا مصرف اصلی آن، برقراری یک اتصال بالانس میان هدفون و پخش‌کننده است.

نقش حلقه‌ها بر روی یک سرجک هدفون

اگر به یک جک هدفون نگاه کنید، متوجه می‌شوید خط‌هایی مشکی یا سفید بر روی آن وجود دارد. این خط‌ها، در واقع حلقه‌هایی در ساختار رسانای جک هستند که بخش‌های فلزی آن را از یکدیگر جدا می‌کنند و باعث می‌شوند که بتوان هر یک از این بخش‌ها را به یک سیم خاص در کابل هدفون متصل کرد و وظیفه انتقال سیگنالی خاص را به آن محول کرد. جک‌هایی که یک عدد از این حلقه‌ها را در خود، دارند، TS نامیده می‌شوند و نمونه‌های مجهز به دو و سه خط نیز به‌ترتیب TRS و TRRS نام دارند.

در ادامه، هر یک از این انواع جک را به‌شکل دقیق‌تر به شما معرفی می‌کنیم.

تک‌حلقه (TS)

جک‌های تک‌حلقه یا TS، بیشتر در اتصالات مربوط به سازها و تجهیزات مشابه کاربرد دارند و تنها می‌توانند سیگنالی مونو را انتقال دهند. بخش بالای حلقه در این نوع از جک، برای انتقال سیگنال مونو در نظر گرفته شده است و بخش زیر حلقه یا همان پایه آن نیز نقش عایق و اتصال به زمین را ایفا می‌کند.

دوحلقه (TRS)

جک دوحلقه که نام فنی آن TRS است، توانایی انتقال سیگنال استریو را دارد و از این رو، رایج‌ترین نوع سرجک در کابل هدفون به شمار می‌رود. در این نوع از جک، دو بخش بالایی وظیفه انتقال سیگنال کانال چپ و راست را دارند و بخش پایین نیز طبق معمول، به‌عنوان عایق ایفای نقش می‌کند.

جک‌های TRS تنها در اتصالات استریو استفاده نمی‌شوند و می‌توان آنها را در اتصالات مونوی بالانس نیز مورد استفاده قرار داد و از دو بخش بالایی آنها برای انتقال سیگنال گرم و سرد مونو بهره گرفت. به دنبال همین امر نیز بسیاری از اسپیکرهای مانیتورینگ از این جک‌ها برای اتصال بالانس بهره می‌گیرند.

سه‌حلقه (TRRS)

جک‌های صوتی دارای سه حلقه یا TRRS، پیشرفته‌ترین نوع از این اتصال به شمار می‌روند و می‌توانند حداکثر سه سیگنال را به‌صورت همزمان به هدفون یا هر دستگاهی انتقال دهند. این نوع از اتصال به‌شکل رایج در کابل هدفون‌های مجهز به میکروفون یا برخی از هدست‌های گیمینگ دیده می‌شود؛ زیرا می‌توان علاوه بر سیگنال کانال‌های چپ و راست، سیگنال میکروفون را نیز از طریق آن انتقال داد و در واقع از طریق آن، به‌صورت یکپارچه با اتصال هدفون، یک میکروفون را نیز به دستگاه میزبان متصل کرد. اگر به کابل یک ایرفون سیمی مجهز به میکروفون دقت کنید نیز متوجه می‌شوید که سرجک آن از همین نوع است.

اما این نوع از جک هدفون، کاربرد دیگری نیز دارد: اتصال بالانس. اتصالی که معمولاً به‌عنوان اتصال میکروفون در جک‌های TRRS به‌کار می‌رود، امکان استفاده به‌عنوان یک انتقال دهنده سیگنال موازی در یکی از کانال‌های صوتی را نیز دارد و از این رو، بسیاری از سازندگان هدفون از این جک برای انتقال سیگنال به‌صورت بالانس نیز استفاده می‌کنند.

چهارحلقه (TRRRS)

جک‌های مجهز به چهار حلقه یا همان TRRRS، تنها در اندازه ۴.۴ میلی‌متری وجود دارند و به‌طور خاص، برای اتصال بالانس در هدفون‌ها به‌کار می‌روند. این نوع از جک، چندان متداول نیست و تنها آن را می‌توان در معدودی از هدفون‌های بالارده مشاهده کرد.

جایگزین‌های رایج برای جک هدفون

از آنجا که امروزه اکثر افراد عمدتاً در خودرو یا در حین حرکت به موسیقی گوش می‌دهند، استفاده از اتصال سیمی هدفون و به دنبال آن، جک هدفون روز‌به‌روز در حال کاهش است و می‌توان گفت که امروزه این شکل از اتصال در دنیای تجهیزات صوتی عمومی، تقریباً منسوخ گشته است. از این رو، اکنون اصلی‌ترین و محبوب‌ترین جایگزین برای اتصال سیمی و جک هدفون را می‌توان اتصال بی‌سیم و بلوتوثی دانست! با تحولات دنیای تجهیزات صوتی عمومی قابل حمل، بسیاری از افراد تصمیم به جایگزینی هدفون‌های سیمی خود با نمونه‌های بلوتوثی گرفته‌اند و با انتخاب چنین هدفونی، خود را به‌کلی از دردسرهای اتصال سیمی، همچون بروز اتصالی در کابل، گره خوردن آن و موارد مشابه خلاص کرده‌اند.

اما این روش اتصال، یک نقطه ضعف قابل توجه نسبت به اتصال سیمی دارد: کیفیت صدای پایین‌تر! در واقع، اتصال بلوتوثی از لحاظ کیفیت و پایداری هنوز هم توانایی رقابت با اتصال سیمی را ندارد و ماهیتی مصنوعی‌تر و پویایی کمتری به صدای در حال پخش می‌بخشد.

در طی چند سال گذشته، کدک‌های بلوتوثی بسیار پیشرفته و قدرتمندی ساخته شده‌اند که این مشکل را تا حد زیادی برطرف ساخته‌اند و باعث می‌شوند که این تفاوت کیفی تا حد زیادی کمرنگ شود. کدک‌هایی همچون LDAC از کمپانی سونی (Sony) و aptX Adaptive و aptX Lossless از شرکت کوالکام (Qualcomm)، می‌توانند داده صوتی را با نرخی بسیار بالا از دستگاه پخش‌کننده به هدفون انتقال دهند و کیفیت و پویایی نزدیک به یک اتصال سیمی را به ارمغان بیاورند. از این رو، می‌توان گفت که احتمالاً به‌زودی و با تداول بیشتر این کدک‌ها در دستگاه‌های بلوتوثی، دیگر دلیلی منطقی برای استفاده از هدفون‌های سیمی در مصارف عمومی وجود نداشته باشد و بتوان اتصالی پایدار و کیفیت صدایی بی‌نقص را بدون دردسرهای سیم تجربه کرد.

دیگر جایگزین محبوب برای جک هدفون، اتصال USB-C است. پورت USB-C اکنون در تمامی تلفن‌های همراه و دستگاه‌های مشابه وجود دارد و اتصال هدفون به آن، بسیار آسان است. از این رو، برخی از طرفداران سرسخت هدفون‌ها و ایرفون‌های سیمی، برای اینکه پس از حذف جک هدفون از تلفن‌های همراه بتوانند کماکان به‌آسانی هدفون خود را به تلفن همراه خود متصل کنند، از این نوع از اتصال بهره می‌گیرند. اتصال USB-C در اکثر موارد یک اتصال دیجیتال به شمار می‌رود؛ اما در برخی از تلفن‌های همراه، همچون محصولات شیائومی (Xiaomi)، می‌توان از طریق یک تبدیل مناسب، از این اتصال به‌صورت آنالوگ و همچون یک جک هدفون نیز بهره گرفت و اتصالی بی‌دردسر و پایدارتر را تجربه کرد.

به‌جز این موارد، در برخی از شرایط حرفه‌ای و در سیستم‌های صوتی خانگی پیشرفته، اتصال هدفون از طریق کانکتور XLR نیز ممکن است. این کانکتور برای اتصال بالانس هدفون به پخش‌کننده یا امپلیفایر مورد استفاده قرار می‌گیرد و بزرگترین و حرفه‌ای‌ترین نوع از اتصال هدفون به شمار می‌رود. اتصال XLR استحکامی بسیار بالا دارد و از این رو، در صنایع حرفه‌ای صوتی و تصویری به‌طور وسیع مورد استفاده قرار می‌گیرد. این استحکام و پایداری بسیار بالا و همچنین امکان انتقال سیگنال به‌صورت بالانس، XLR را به یک اتصال محبوب در میان آدیوفایل‌ها تبدیل کرده است. اتصال XLR در دو حالت چهارپین تکی و سه‌پین دوتایی در هدفون‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد که مورد دوم، بسیار نادر است و تنها در چند امپلیفایر هدفون بسیار گران‌قیمت وجود دارد. اما مورد اول یک اتصال کارآمد در امپلیفایرهای بالارده و قدرتمند هدفون است و در میان آدیوفایل‌های مشکل‌پسند، بسیار محبوب است.

مزایا و معایب جک‌های هدفون

اگر بخواهیم برجسته‌ترین مزیت اتصال جک هدفون نسبت به سایر اتصالات سیمی را بگوییم، اولین چیزی که به ذهن‌مان می‌رسد، این است که هدفون‌های مجهز به جک آنالوگ، با بازه‌ای بسیار وسیع‌تر از دستگاه‌های پخش‌کننده سازگار هستند. در واقع، شما می‌توانید یک هدفون سیمی آنالوگ را به تمامی دستگاه‌های پخش‌کننده خانگی متصل کنید و همزمان، با خرید یک تبدیل ساده، آن را به تلفن همراه خود نیز وصل کنید.

دیگر مزیت هدفون‌های مجهز به جک آنالوگ، قیمت ارزان‌تر و در واقع، ارزش قیمتی بالاتر آنها نسبت به دیگر همتایان‌شان است. هدفون‌های بلوتوثی و حتی نمونه‌های دارای کانکتور USB-C، باید به‌صورت دیجیتال به دستگاه پخش‌کننده متصل شوند و به دنبال همین امر،‌ تراشه‌ها و مدارهایی پیشرفته در خود دارند. ساخت و به‌کارگیری این قطعات در یک هدفون، هزینه‌ای جداگانه به دنبال دارد و باعث بالا رفتن قیمت هدفون، بدون افزایش کیفیت آن می‌شود. این امر باعث می‌شود که یک هدفون سیمی آنالوگ با یک قیمت مشخص، معمولاً کیفیت ساخت و صدای بالاتری از یک هدفون بی‌سیم هم‌رده داشته باشد.

اما مهم‌ترین عیب یک هدفون سیمی را می‌توان دست‌وپاگیر بودن اتصال سیمی آن دانست! زمانی که شما هدفون خود را به‌صورت سیمی به یک پخش‌کننده متصل می‌کنید، بازه حرکتی‌تان به اندازه طول سیم هدفون محدود می‌شود و نمی‌توانید آزادانه حرکت کنید. این در حالی است که با اتصال بی‌سیم هدفون به پخش‌کننده، شما می‌توانید حدود ده متر از دستگاه پخش‌کننده خود دور شوید و همزمان با گوش دادن به موسیقی، با آزادی کامل به انجام کارهای دیگر بپردازید.

سخن آخر

پس از آشنایی با انواع و مزایا و معایب اتصالات آنالوگ هدفون، در نهایت این شما هستید که باید بر اساس اولویت‌های خود تصمیم بگیرید که کدام‌یک از این انواع اتصال برای کاربرد مد نظر شما مناسب‌تر است.

به اعتقاد ما، اگر قرار است که بیشتر در محیط بیرون از خانه و استودیو به موسیقی گوش دهید و عمده وقت خود را با تلفن همراه و بیرون از خانه می‌گذرانید، بهتر است که به سراغ یک هدفون بی‌سیم بلوتوثی باکیفیت بروید. اما اگر بیشتر ساعات روز در خانه یا دفتر کار هستید، دستگاهی همچون کامپیوتر را به‌صورت دائمی در اختیار دارید و کیفیت صدا نیز در اولویت شماست، هدفون‌های سیمی مطمئناً گزینه‌ای مناسب‌تر برای شما خواهند بود. اگر قرار است از هدفون خود در کاربری‌هایی حرفه‌ای همچون ساخت و ضبط موسیقی استفاده کنید نیز استفاده از هدفون‌های بی‌سیم در این کاربری‌ها را به‌کلی از ذهن خود بیرون کنید؛ زیرا این هدفون‌ها به دلیل عدم پایداری و تأخیر سیگنال خود، به هیچ وجه برای شرایطی که تأخیر پایین سیگنال یکی از مهم‌ترین موارد مورد نیاز آن است، مناسب نیستند!

در نهایت، با وجود این که اتصال سیمی در تجهیزات صوتی روزمره رو به منسوخ شدن می‌رود و به نگاه بسیاری از افراد نه‌چندان مطلع در حوزه صدا، به یک تکنولوژی قدیمی تبدیل شده است، اما این نوع از اتصال سیمی به هیچ وجه از دور خارج نشده است و قرار نیست که تا سال‌های آینده نیز شاهد چنین اتفاقی باشیم.

به‌طور کلی، می‌توان گفت که هنوز هیچ جایگزین واقعی برای اتصال آنالوگ و سیمی هدفون وجود ندارد. اتصالاتی همچون USB-C و بلوتوث، جایگزین‌هایی مناسب برای اتصال سیمی آنالوگ هدفون در بسیاری از شرایط هستند؛ اما این دو اتصال از قابلیت‌های کافی برای جایگزینی سرجک هدفون به‌طور کامل برخوردار نیستند و با وجود اینکه در بسیاری از شرایط مورد ترجیح کاربران قرار گرفته‌اند، هنوز هم سرجک هدفون استانداردی طلایی برای اتصال هدفون به شمار می‌رود و احتمالاً تا دهه‌های آینده در دنیای سیستم‌های صوتی حرفه‌ای و خانگی از آن به‌عنوان روش اتصال اصلی هدفون به پخش‌کننده استفاده شود.

از نظر شما، چه نوعی از اتصال هدفون برای استفاده روزمره مناسب‌تر است؟ شما خود معمولاً از چه نوعی از هدفون به‌صورت روزمره استفاده می‌کنید و چرا آن را نسبت به دیگر انواع این وسیله انتخاب کرده‌اید؟ آیا به نظر شما اتصال بلوتوثی می‌تواند روزی اتصال سیمی را به‌کلی از صحنه حذف کند؟ از شما دعوت می‌کنیم که پاسخ خود به این سوالات را در بخش نظرات همین مطلب، با ما و مخاطبین گیتار ایران در میان بگذارید.

منبع: Beyerdynamic
مترجم: امیر تولی