۹ ترفند فرا-سبکی تئوری موسیقی

شاید به تئوری موسیقی به چشم مبحثی خشک و آکادمیک نگاه کنید، ولی «قوانین» آن می‌توانند در به‌روزترین سبک‌های موسیقی هم راهنمای شما باشند. اگر به این حرف شک دارید، ۹ راهنمایی زیر را بررسی کنید تا ببینید چگونه تئوری موسیقی در سبک موسیقی مورد علاقه شما کاربرد دارد.

۱. R&B: آکوردهای جایگزین

به دو یا چند آکورد که به دلیل کاربرد مشابه هارمونیک، قابل جایگزینی با یکدیگر باشند، آکوردهای جایگزین (subsidiary) گفته می‌شود.

فرض کنید ترتیب آکوردی ما در گام دو ماژور، درجات یک-یک-چهار-پنج باشد (دو-دو-فا-سُل). برای پیدا کردن آکورد جایگزین یک تریاد کافی است که درجه پنجم آن را یک پرده بالا ببریم؛ بنابراین آکورد جایگزین دو ماژور (دو-می-سُل)، آکورد لا مینور (دو-می-لا) است. حالا می‌توانیم این آکورد را با دومین آکورد دو در ترتیب بالا جایگزین کنیم که بعد از این جایگزینی، ترتیب آکورد ما یک-ششم مینور-چهار-پنج خواهد بود (دو-لامینور-فا-سُل).

۲. تکنو و ترنس: ترتیب‌های دولاچنگ

مثل بیشتر ژانرهای موسیقی رقص، تکنو و ترنس هم معمولاً بر اساس ریتم ۴/۴ ساخته می‌شوند و با استفاده از یک کیک روی هر چهار ضرب سیاه در یک میزان، این ریتم تحکیم می‌یابد. این ساختار، زمینه مناسبی برای خط بیسِ بر مبنای دولاچنگ فراهم می‌کند که ریتم را به جلو هل می‌دهد. اما به‌جای پر کردن میزان با یک نت یا آکورد بر روی هر ضرب، می‌توانید با جابجا کردن برخی از نت‌ها و کشیده‌تر کردن نت‌های دیگر به ازای هر نت جابجاشده، جلوه‌های ریتمیک مختلفی خلق کنید تا برای صدای کیک، فضای بیشتری ایجاد نمایید.

۳. پاپ: مدلاسیون با آکوردهای محوری

از نظر تئوری موسیقی، مدلاسیون به معنی حرکت از گامی به گام دیگر است که از راه‌های مختلفی قابل اجراست.

یک روش، استفاده از یک آکورد مشترک بین دو گام به‌عنوان آکورد محور است. از این طریق می‌توان یک وِرس در گام مینور (فرضاً لا مینور) داشت و در کورِس به گام ماژور (دو ماژور) تغییر گام داد.

خوشبختانه در گام‌های همسایه، تمام آکوردهای دیاتونیک مشترک هستند و این امر کار را برای ما ساده می‌کند. بنابراین پیش-کورُسی در گام لا مینور که به آکورد سُل ماژور ختم می‌شود (درجه هفتم گام لا مینور و درجه پنجم گام دو ماژور)، در آکورد دو ماژور قابل حل است و اجازه می‌دهد که کورِس را با تونیک (درجه اول) گام جدید یعنی دو ماژور شروع کنیم.

۴. رِگِه: اسکَنک

رِگِه سبکی با صدایی منحصربه‌فرد است که با چند المان، شامل تک-کیک سر ضرب به اضافه اسنِر Sidestick، صدای بِیس خیلی بم و صدای اِکوی نواری، تعریف می‌شود.

اما شاخص‌ترین نمادِ سبک رِگِه احتمالاً ضد ضرب‌ معروف به اسکنک است؛ یک خط ریتمیک که معمولاً از تریادهای ماژور یا مینور تشکیل شده و بر روی تمام ضرب‌های چنگِ فَرد نواخته می‌شود. البته آکوردهای توسعه‌یافته (extended) مثل مینور و ماژور هفت هم می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند، ولی از آکوردهای کاسته و افزوده، کمتر استفاده می‌شود.

از نظر سازبندی، ریتم اسکنک معمولاً توسط گیتار، پیانو و یا اُرگان نواخته می‌شود. در صورت استفاده از ارگان می‌توان سراغ شافُل‌های دو دستی هم رفت. این نوع نواخت عبارت است از نواختن آکوردهای استاکاتوی چنگ و سکوت بر روی سرضرب‌ها (مثلاً: سکوت-چپ-راست-چپ-سکوت-چپ-راست-چپ). با استفاده از صدای اُرگان مناسب (معمولاً صدای مدل Hammond-B3)، نتیجه این نواخت یک ریتم کوبه‌ایست که مکمل مناسبی برای تأکید کلی ارکستر بر ضرب سوم میزان است.

۵. بلوز: راهنمایی برای تک‌نوازی

هنگام تک‌نوازی در گام مینور پنتاتونیک (یک-سوم بمُل-چهار-پنج-هفتم بمُل) یا مینور بلوز (یک-سوم بمُل-چهارم-چهارم دیِز-پنجم-هفتم بمُل)، همه نت‌های گام روی تمام آکوردهایِ ترتیب‌هایِ استانداردِ بلوز حل می‌شوند؛ پس می‌توان در همین یک گام باقی ماند.

گام پنتاتونیک ماژور (یکم-دوم-سوم-پنجم-ششم) را می‌توان برای تک‌نوازی بر روی ترتیب‌هایی شامل آکوردهای تریاد ماژور، هفت یا ماژور هفت استفاده کرد؛ زیرا این گام درجه هفتم ندارد. ولی گام پنتاتونیک ماژور تنها بر روی یک آکورد کاربرد دارد؛ بنابراین می‌توانید از گام لا ماژور پنتاتونیک بر روی آکورد لا هفت استفاده کنید، ولی هنگامی که به آکورد رِ هفت رسیدید، باید در گام رِ ماژور پنتاتونیک تک‌نوازی کنید.

۶. فانک: پُلی‌آکورد مینور ۱۱

آکوردهای مینور۱۱ (m11) برای رنگ‌آمیزی ترتیب‌های جز و فانک مناسب هستند و می‌توان به دو روش آنها را ساخت: با استفاده از فرمول شش نتی یکم-سوم بمُل-پنجم-هفتم بمُل-نهم-یازدهم (مثلاً برای آکورد دو مینور ۱۱: دو-می بمُل-سُل-سی بمُل-رِ-فا)، یا با نواختن دو تریاد همزمان و تشکیل یک پلی‌آکورد.

برای ساختن پلی‌آکورد مینور۱۱ می‌توان از یک تریاد مینور با تونیک دلخواه (مثلاً دو مینور) و یک تریاد مینور که تونیک آن یک پرده پایین‌تر از تونیک آکورد قبلی باشد (در مثال بالا سی بمل ماژور)، استفاده کرد. نتیجه این دو آکورد با هم، پلی‌آکورد دو مینور۱۱ خواهد بود.

۷. فیکس کردن نت‌های MIDI

می‌توانید از یک اپلیکیشن MIDI Transformer (مثل AutoTonic یا AutoTheory)، یک پلاگین مخصوص MIDI و یا از ابزار Scale Lock در نرم‌افزار آهنگسازی استفاده کنید و ورودی نت‌های MIDI را به نت‌های گام آهنگتان محدود نمایید. با استفاده از این روش، نواختن نت‌های خارج از گام غیرممکن می‌شود و حتی اگر به‌صورت تصادفی دستتان را بر روی کیبورد بکوبید، همچنان نت‌های پخش‌شده در گام موسیقی مورد نظر شما خواهند بود.

البته باید بدانید گام آهنگتان چیست، ولی اگر از آن موزیسین‌هایی هستید که دانش تئوری خوبی دارند، با استفاده از این روش می‌توانید گوش خود را غافلگیر کرده و به نتایجی جدید و غیرمعمولی برسید.

۸. جَز: جایگزین‌های Tritone

جایگزین کردن به معنی تعویض یک آکورد با آکوردی دیگر است که کاربرد هارمونیک مشابهی دارد. جایگزین کردن Tritoneها در سبک جَز بسیار محبوب است.

به فواصل سه‌پرده‌ای Tritone می‌گویند. پس در جایگزین کردن Tritone، یک آکورد را با آکوردی دیگر که نت پایه آنها سه پرده با هم فاصله داشته باشد، جایگزین می‌کنیم.

به‌عنوان مثال، ترتیب آکورد دوم-پنجم-یکم در گام دو ماژور را در نظر بگیرید: رِ مینور-سُل-دو.

در این مثال، می‌توان آکورد پنجم (سُل) را با رِ بمُل که سه پرده از سُل فاصله دارد، جایگزین کرد تا به ترتیب معروف دوم-دوم بمُل-یکم در سبک جز برسیم که به‌خوبی به درجه اول، یعنی نت دو برمی‌گردد.

۹. پاپ Dancehall: ریتم «دِم-بُو»

برخلاف سبک Dancehall موسیقی کارائیبی، در موسیقی پاپِ Dancehall، المان‌های سبک Dancehall اصیل با المان‌های پاپ مثل کورِس‌های تکرارشونده، اُوِرتورهای ملودیک و وکال کوک‌شده کامپیوتری ترکیب می‌شود.

ریتم مورد استفاده در این سبک به «دِم-بُو» شهرت دارد که شامل کیکِ ۴/۴ با تمپوی متوسط و تقسیم دولاچنگ‌های هر میزان در تأکیدهایی به‌صورت ۲-۳-۳-۲-۳-۳ است. این ریتم معمولاً بر روی اسنِر نواخته می‌شود و به ریتم موسیقی، حرکت اضافه می‌کند.

منبع: MusicRadar
مترجم: کیان ایرجی