آموزش, مقالات, مقالات گیتار
ریدیس فینگربورد یا شعاع صفحه انگشت‌گذاری چیست؟
مارس
زمانی که به سراغ خرید یک گیتار یا بیس می‌روید، یکی از مشخصه‌هایی که به شما ارائه می‌شود، ریدیس فینگربورد (یا شعاع صفحه انگشت‌گذاری) است. اما مفهوم این عبارت چیست؟ ریدیس چطور اندازه‌گیری می‌شود و چرا مهم است؟
منظور از ریدیس فینگربورد، خمیدگی عرضی فینگربورد است. این قوس عرضی به‌‌راحتی قابل مشاهده است و با کمی دقت متوجه می‌شوید که فینگربورد اکثر گیتارهای الکتریک و بیس، چنین قوسی را دارد.
فینگربورد یا صفحه انگشت‌گذاری سازهای زهی دیگر، چنین انحنایی را ندارند. در اکثر گیتارهای کلاسیک، گیتارهای رزونیتور (resonator)، بانجوها و بسیاری از گیتارهای آکوستیک سیم فلزی، فینگربورد کاملاً مسطح و تخت است.
ریدیس یا شعاع فینگربورد عبارت است از شعاع دایره‌ای که انحنای فینگربورد ساز بر بخش کوچکی از محیط آن دایره منطبق می‌شود. در نتیجه، شعاع این دایره، میزان انحنای فینگربورد را مشخص می‌کند (شکل زیر را ببینید). برای مثال، اگر دایره‌ای با شعاع ۹.۵ اینچ داشته باشیم و برشی خطی برابر با عرض فینگربورد را به آن اعمال کنیم، به فینگربوردی با شعاع ۹.۵ اینچ دست خواهیم یافت (شعاعی که در گیتارهای مدرن شرکت فندر یافت می‌شود).
حال اگر همان عرض فینگربورد را از محیط دایره‌ای با شعاع بزرگتر لحاظ کنید، فینگربوردی مسطح‌تر خواهید داشت. برای مثال اگر شعاع دایره مذکور ۱۲ اینچ باشد، شعاع فینگربورد ساز نیز ۱۲ اینچ خواهد بود. روشن است که هر چه شعاع دایره کمتر باشد، مقدار قوس صفحه انگشت‌گذاری بیشتر است و بالعکس.
اگر این متن تا به اینجا همچون فِلَش‌بکی ترسناک به خاطرات کلاس هندسه دبیرستان به نظر می‌آید، باید بدانید که این محاسبات با هدف بسیار مهمی صورت می‌گیرند. ریدیس فینگربورد، شاخصه‌ای مهم در ساز به‌حساب می‌آید و مستقیماً بر نوازندگی فرد تأثیر می‌گذارد. این ویژگی، سلیقه‌ای است و درست و غلط در آن معنا ندارد؛ اما یک سری قاعده کلی در مورد آن وجود دارد که نوازندگان می‌توانند بر اساس آنها مناسب‌ترین گزینه را انتخاب کنند. شعاع کمتر (قوس بیشتر)، معمولاً برای نواختن آکوردها راحت‌تر است، در حالی که شعاع بیشتر (قوس کمتر)، معمولاً برای نواختن نت‌ها و بِندینگ مناسب‌تر است.
فندر در هنگام ساخت گیتار از قواعد مشخصی پیروی می‌کند. این قواعد در طی زمان تغییر کرده‌اند و برخی از آنها هنوز وجود دارند و برای سلیقه‌های مختلف استفاده می‌شوند. برای مثال برخی از نوازنده‌ها اصالت مدل‌های وینتج، برخی راحتی نوازندگی مدل‌های مدرن و برخی دیگر شعاع انحنای مرکب (که شعاع انحنا در طول دسته تغییر می‌کند) را می‌پسندند.
امروزه بیشتر گیتارهای الکتریک فندر از دو ریدیس فینگربورد ۹.۵ اینچ (۲۴۱ میلی‌متر) و ۷.۲۵ اینچ (۱۸۴ میلی‌متر) بهره می‌برند. ریدیس ۹.۵ اینچ در دهه ۸۰ میلادی به کار گرفته شد و اکنون فینگربورد ۲/۳ محصولات فندر دارای چنین ریدیسی هستند. ریدیس ۷.۲۵ اینچ که اکنون در کمتر از ۱/۳ محصولات این شرکت دیده می‌شود، در اوایل دهه ۵۰ به کار گرفته شد و تا دهه ۸۰، در اکثر سازهای فندر دیده می‌شد. این ریدیس هیچ‌گاه کاملاً منسوخ نشد، اما با ظهور دوران مدرن در موسیقی، رواج خود را از دست داد و مغلوب شعاع مسطح‌تر ۹.۵ اینچ شد.
تصویر بالا، مفهوم ریدیس فینگربورد را بهتر نشان می‌دهد. سطح مقطع دسته/فینگربورد به‌خوبی دیده می‌شود. دقت کنید که شعاع کمتر و وینتج ۷.۲۵ اینچ (در سمت چپ)، قوس بیشتری نسبت به شعاع مدرن ۹.۵ اینچ (در سمت راست) دارد.
ریدیس‌های دیگر، کمتر در محصولات فندر دیده می‌شوند. یک سری از سازهای مدرن Fender، از شعاع مسطح‌تر ۱۲ اینچ (۳۰۵ میلی‌متر) بهره می‌برند و فینگربورد یک مدل منحصربه‌فرد به نام Special Edition Custom Telecaster FMT HH نیز با شعاع مسطح‌تر ۱۵.۷ اینچ (۴۰۰ میلی‌متر) ساخته شده است.
ههمچنین چندین گیتار الکتریک فندر نیز از ریدیس مرکب (compound radius) بهره می‌برند که در آن، میزان قوس فینگربورد به تدریج تغییر می‌کند. این تغییر معمولاً از بالای فینگربورد با بیشترین قوس شروع می‌شود و در نزدیکی بدنه، تقریباً مسطح می‌شود. برای مثال ممکن است در نزدیکی سردسته، شعاع فینگربورد ۹.۵ اینچ باشد و در محل اتصال دسته به بدنه، شاهد شعاع ۱۴ اینچ باشیم. دیگر شعاع‌های مرکب که توسط فندر استفاده می‌شوند عبارتند از ۷.۲۵ تا ۱۲ اینچ و ۱۲ تا ۱۶ اینچ. مزیت این فینگربوردها در این است که برخی گیتاریست‌ها قوس بیشتر در نزدیکی سردسته را برای آکوردگیری و قوس کمتر در نزدیکی بدنه را برای نواختن سولو ترجیح می‌دهند.
ارتفاع سیم از سطح صفحه انگشت‌گذاری (یا همان اکشن)، معمولاً در محل بریج تنظیم می‌شود تا با قوس صفحه انگشت‌گذاری منطبق باشد. البته خود نوازندگان نیز می‌توانند ارتفاع هر سیم را بنا به نیاز خود تغییر دهند. ارتفاع سیم در سازهایی با ریدیس مرکب به گونه‌ای تنظیم می‌شود که در وسط طول اسکیل (یعنی حدوداً در دوازدهمین فِرِت) با شعاع فینگربورد انطباق داشته باشد.
منبع: وب‌سایت Fender
مترجم: امیر اروجی