تاریخچه تلکستر

در تاریخ موسیقی، گیتارهای بسیاری هستند که جایگاهی ویژه دارند و تبدیل به یک نماد شده‌اند؛ اما در صدر همه‌ی آنها یک گیتار ایستاده است: فندر Telecaster. این ساز به‌عنوان اولین گیتار سالید-بادی دنیا که به‌صورت انبوه تولید شد، از سال ۱۹۵۰ زینت‌بخش استیج‌های مختلف در سراسر جهان بوده است. تلکستر که به‌صورت خودمانی Tele نامیده می‌شود، هم به خاطر صدای twangy و منحصربه‌فردش در دستان نوازندگان کانتری جای خود را پیدا کرده و هم به‌خاطر صدای تیزش که در میکس به‌خوبی به گوش می‌رسد، مورد استفاده هارد راکرها قرار گرفته است. تلکستر در قطعات بی‌شماری مورد استفاده قرار گرفته، شلوغی میخانه‌های بی‌شماری را به خود دیده و در هزاران شوی تلویزیونی حضور یافته است. حتی اگر از دستان نوازنده بر زمین افتد، هنوز هم آماده اجراست. با آنکه از آن مدل‌های زیادی ساخته شده، ولی هرگز از آن الگوی ساده‌ی اولیه که از دو تکه چوب، سیستم الکترونیکی ساده و سخت‌افزارهای ابتدایی تشکیل می‌شود، فاصله نگرفته است. بیایید به بهانه ستایش از این طراحی اصیل لئو فندر، نگاهی بیندازیم به سیر تحول تلکستر.

Esquire

برای گریز از استفاده از چسب جهت اتصال دسته به بدنه، لئو فندر روش پیچ کردن دسته یک‌تکه‌ی میپل (افرا) به بدنه را انتخاب کرد. برخلاف گیتارهای گیبسون، از فینگربورد رزوود (rosewood) یا آبنوس (ebony) خبری نبود. این خصوصیت، امکان جداسازی کامل دسته از بدنه جهت انجام تعمیرات را مهیا می‌ساخت و در ضمن، موجب دوام و استحکام بیشتر نیز می‌شد. مسئولیت انتقال صدا به عهده یک پیکاپ در پوزیشن بریج بود. در این مرحله‌ی آغازین، از تراس راد (Truss Rod) خبری نبود که همین امر باعث دردسرهایی می‌شد. نمونه‌های بعدی به دو پیکاپ مجهز شدند؛ اما لئوی کمال‌گرا هنوز راضی نبود و دست‌به‌کار خلق شکل جدیدی از سازش شد.

Broadcaster

Broadcaster اساساً یک Esquire با دو پیکاپ بود که به یک تراس راد قابل تنظیم مجهز شده بود. از همان ابتدای امر، کمپانی Gretsch چندان از وسیله‌ی جدید فندر خوشش نیامد؛ زیرا آنها درام کیتی با نام Broadcaster تولید کرده بودند و این تشابه اسم باعث دردسر می‌شد. در نهایت، Fender پذیرفت که اسم Broadcaster را از روی هداستاک حذف کند. جالب اینجاست که امروز، همان گرچ به یکی از برندهای زیرمجموعه‌ی فندر تبدیل شده‌ است.

Nocaster

پس از شکایت گرچ و حذف اسم Broadcaster از روی هداستاک، دوره‌ای آغاز شد که طی آن، این ساز نام خاصی نداشت. این دوره چیزی کمتر از یک سال به طول انجامید و آنچه در این بازه‌ی زمانی تولید شد، تعداد نه‌چندان زیادی ساز بی‌اسم بود که امروزه به Nocaster معروف شده‌اند. این ساز بسیار کمیاب است و به یک ساز افسانه‌ای تبدیل شده‌ است. اگر جایی یکی از این سازها را یافتید، توصیه می‌کنیم دو دستی به آن بچسبید. امروزه گیتارهای Nocaster Shop Custom بازتولیدشده (Reissue)، به دلیل برخورداری از سبک وینتج و یادآوری آن دوران و آن داستان جالب، بسیار پرطرفدار هستند.

Telecaster

در اوایل دهه‌ی ۵۰ میلادی، اختراع جدیدی به نام تلویزیون، جامعه آمریکا را همچون طوفان درنوردید. بازاریاب فندر، دان رندال (Don Randall)، مثل هر تبلیغاتچی حرفه‌ای دیگر، به‌خوبی می‌دانست باد از کدام جهت می‌وزد و با ترکیب واژه‌ی television با “caster…”، عبارت Telecaster را ساخت و این ساز، تلکستر نام گرفت. اگر روزی به‌خاطر ابداع یک واژه‌ی ترکیبی مورد انتقاد اطرافیان قرار گرفتید، می‌توانید این داستان را برایشان تعریف کنید. تا این زمان، تلکستر هم ظاهر متمایز خود را پیدا کرده بود و هم دارای نامی مشخص شده بود. اما اصرار بر استفاده از دو پیکاپ، باعث ایجاد محدودیت‌های صدایی می‌شد. در مدل‌های اولیه، تن پیکاپ نک همواره بسته بود و قرار بود که نقش گیتار بیس را ایفا کند. بعدها این مدار بازنگری شد و پیکاپ نک با یک ناب تن، قابل کنترل شد تا رنگ صدا در پوزیشن نک نیز تحت کنترل نوازنده قرار بگیرد و کارایی گیتار بیشتر شود. حتی امروز هم بعضی از نسخه‌های بازتولیدشده‌ی تلکسترهای ۱۹۵۲ با همین مدار قدیمی به بازار عرضه می‌شوند، در حالی که بسیاری دیگر به مدار و سیم‌کشی جدید و استاندارد مجهز هستند.

Telecaster Custom 1959–۱۹۶۸

این نسخه‌ی Tele به حاشیه‌‌کاری دور بدنه و فینگربورد رزوود آراسته شد. در ضمن، این گیتار در رنگ‌های سفارشی به بازار آمد که به‌نوعی وداعی با انحصار رنگ‌های قدیمی‌تر butterscotch blonde و سفید بود. از طرف دیگر، فینگربورد رزوود، تُن نسبتاً تاریک‌تری به ساز بخشید و موجب شد این ساز، بین نوازندگانی که فکر می‌کردند تلکستر صدای تیزی دارد هم طرفدارانی پیدا کند.

Telecaster Thinline

در سال ۱۹۶۹، نسخه‌ای دیگر از تلکستر به بازار عرضه شد که بدون شک، تحت تأثیر جنبه‌های ظاهری گیتارهای hollow و semi-hollow گیبسون و دیگر سازندگان تولید شد. این ساز به همان دو پیکاپ سینگل کویل مجهز بود، اما اکنون یک F-hole روی بدنه قرار گرفته بود و طراحی semi-hollow گیتار را آشکار می‌کرد.
چند سال بعد، در سال ۱۹۷۲، یک نسخه‌ی دیگر از همین مدل ساخته شد که ضمن حفظ F-hole، از یک جنبه بسیار مهم متفاوت بود؛ این گیتار نخستین نشانه‌ی حرکت فندر به سمت دنیای پیکاپ‌های double-coil بود و از پیکاپ‌های هامباکر Wide Range بهره‌مند بود. این پیکاپ‌ها توسط ست لاور (Seth Lover) که پیش‌تر پیکاپ‌های PAF را برای گیبسون ساخته بود، طراحی شدند. فندر برای استفاده از پیکاپ‌های Wide Range در این گیتار یک دلیل روشن داشت: نفوذ به بازار Gibson با یک گیتار semi-hollow مجهز به هامباکر. نتیجه‌ی نهایی، گیتاری بود کاملاً متفاوت با آنچه Gibson تولید می‌کرد؛ ولی به‌هرحال سازی بسیار خوش‌صدا بود.

۱۹۷۲ Telecaster Thinline سازیست پرطرفدار که در آغاز قرن حاضر، به خاطر استفاده‌ی جانی باکلند (Jonny Buckland)، گیتاریست گروه کلدپلی (Coldplay)، مورد توجه نوازندگان و دوست‌داران گیتار قرار گرفت.

Telecaster Custom 1972

این نسخه از Custom، با مدل Custom قبلی، تنها از لحاظ نام تشابه دارد. در پوزیشن نک، یک پیکاپ هامباکر Wide Range جایگزین پیکاپ سینگل کویل شده است. این مدل، به دلیل تطبیق‌پذیری و همه‌کاره بودن و ظاهر جذابش، خیلی سریع توجه کیت ریچاردز (Keith Richards) را به خود جلب کرد. Telecaster Custom، درست مثل خیلی از مدل‌های گیبسون، به‌جای یک ناب volume و tone، دارای دو ناب volume و tone مجزا برای هر پیکاپ بود و علاوه بر آن، یک سوئیچ سه‌حالته نیز در شانه بالای گیتار قرار گرفته بود. این مدل یک تلفیق خوشایند از سازهای گیبسون و فندر را به نوازنده‌ها ارائه داد و هنوز هم بین نوازندگان بسیار پرطرفدار است و اساس ساخت بسیاری از مدل‌های مشابه دیگر محسوب می‌شود.

Deluxe Telecaster

Deluxe Telecaster، با دو پیکاپ Wide Range humbucker روی یک بدنه‌ی سالید قوس‌دار، به‌علاوه‌ی ناب‌های ۷۲ Custom، ارائه‌کننده‌ی صداهای گیبسونی، ولی با حفظ اسکیل و حس Telecaster بود. در این مدل، به‌جای نک استاندارد Tele، از یک نک به سبک استرتوکستر با هداستاک بزرگ استفاده شد. در سال‌های ۱۹۷۳ تا ۱۹۷۴، امکان انتخاب Deluxe Telecaster با بریج ترمولو وجود داشت که امکان ویبراتوهای استرتوکستری را به این ساز می‌بخشید. این نسخه از تلکستر، به خاطر قیمت مناسب‌تر در مقایسه با مدل‌های وینتج Tele، بین گروه‌های آلترنتیو پرطرفدار شد. البته در آن از صدای تلکستر استاندارد خبری نیست؛ ولی Deluxe Telecaster سازی بسیار جالب است. اگر هرگز با این ساز ننواخته‌اید، شک نکنید که ارزش امتحان کردن را دارد.

Telecaster Plus

این مدل با پیکاپ‌های Lace Sensor، یا به‌طور دقیق‌تر، با یک پیکاپ سینگل کویل در پوزیشن نک و یک پیکاپ هامباکر در بریج به بازار آمد. Telecaster Plus به‌نوعی نشانگر علاقه و میل فندر به نوآوری است. این گیتار، بیش از هر جای دیگر، در دستان جانی گرینوود از گروه Radiohead توانایی‌های خود را به نمایش گذاشته است. گرینوود در تمام دوره حرفه‌ای‌اش از این ساز بهره برده است. البته او برای اعمال افکت‌های مورد نظرش، روی این ساز یک killswitch نصب کرده بود.

چه نقطه‌ی مشترکی بین کیث اربن (Urban Keith)، جیم روت (Jim Root)، برد پیزلی (Brad Paisley) و ادی ودر (Eddie Vedder) وجود دارد؟ پاسخ روشن است: همه این افراد از نواختن گیتار امرار معاش کرده‌اند و همگی با تلکستر می‌نواخته‌اند. البته که این افراد گیتارهای دیگر هم در اختیار داشته‌اند، ولی Tele همیشه ساز اصلی‌شان بوده و به‌ندرت بدون آن دیده شده‌اند (چه در استودیو و چه در اجراهای زنده). تلکستر در تمام بخش‌های موزیک عامه‌پسند نفوذ کرده و به‌احتمال زیاد در تمام آلبوم‌های راک اند رولی که تاکنون شنیده‌اید، حضور داشته است. این ساز قابلیت این را دارد که برای اجرای جز، بلوز، متال و هر آنچه مابین این سبک‌ها وجود دارد به کار رود.

کنسرت پرل جم (Pearl Jam) در سال ۲۰۰۵ در آمفی‌تئاتر The Gorge را به‌خوبی یادم هست. استون گاسرد (Stone Gossard)، ادی ودر و مایک مک‌کریدی (Mike McCready)، همگی در هنگام اجرای قطعه‌ی MFC، تلکسترهایی به رنگ butterscotch blonde در دست داشتند. مطمئنم که هیچ‌کدام از این سازها reissue نبودند و صدایی حیرت‌آور داشتند. نکته‌ی قابل توجه این بود که هر یک از آنها تُن متفاوتی از دیگری داشت و دقیقاً، همین امر دلیل معرکه بودن تلکستر است؛ اینکه می‌تواند همان چیزی باشد که نوازنده از آن می‌خواهد.

مدل‌های بسیار گوناگون دیگری از Telecaster وجود دارد که در این مقاله به آنها اشاره نشد. تنها در دهه‌ی گذشته، چندین مدل جدید با قیمت‌های مختلف به بازار معرفی شده است. اکنون شما به ما بگویید که کدام مدل Tele، مدل مورد علاقه شماست و چرا؟