آموزش, مقالات, مقالات گیتار
فرت باز یا گز سیم‌ها روی فرتها چیست؟
دسامبر
در این نوشته، می‌خواهم درباره فرت باز (fret buzz) صحبت کنم. برای من که یک تعمیرکار گیتار هستم، صحبت در این مورد کمی مشکل است؛ زیرا ممکن است بعضی‌ها فکر کنند منظورم شانه خالی کردن از مسئولیت و توجیه سرهم‌بندی‌ها و خرابکاری‌هایم باشد. درصورتی‌که به‌هیچ‌وجه اینطور نیست. در واقع من تعمیرکار بسیار مسئولی هستم و به‌شدت از سرهم‌بندی کردن بیزارم. حقیقت موضوع این است: وقتی بحث تنظیم یا سِتاپ ساز به میان می‌آید، نوازنده‌ها باید انتظاراتی واقع‌گرایانه و امکان‌پذیر داشته باشند و در مواجهه با مشکل گزگز سیم‌ها یا همان فرت باز، حتی بیشتر این نگرش واقع‌گرایانه را حفظ کنند.
اجازه بدهید یک حقیقت را با جسارت و بدون ملاحظه بیان کنم: گیتار یک ساز معیوب و ناکامل است.
برای تولید سروصدا ضروری است که یک سیم به بالا و پایین مرتعش شود و زیر سیمِ در حال ارتعاش، فینگربورد با تعدادی فرت قرار دارد (مگر اینکه نوازنده انگشت خود را روی آخرین فرت قرار داده باشد تا فرت و فینگربورد زیر سیم نباشد). گیتار، چنگ نیست که وقتی نوازنده سیمی را به ارتعاش درمی‌آورد، سیم بدون مزاحمت و به زیبایی به ارتعاش خود ادامه دهد. گیتار یا بیس شما دارای یک مشت چوب و میله است و این چوب و میله‌ها، برای تداخل با ارتعاش سیم‌ها، از هیچ کوششی دریغ نمی‌کنند.
یکسان‌سازی بلندی فرتها و یک سِتاپ عالی می‌تواند باعث صدادهی تمیز ساز بشود. ولی این را هم در نظر داشته باشید که نوع نوازندگی و تکنیک شما و انتخاب میزان اکشن و نوع سیم‌ها نیز تأثیر بسزایی در تمیزی صدای نت‌های شما خواهند داشت.
آیا فرت باز چیز بدی است؟
بله، اکثر مواقع چیز بدی است.
اما اگر از من می‌خواهید که اکشن گیتار الکتریک و یا بیس شما را پایین تنظیم کنم، دیگر نمی‌توانید از من ایراد بگیرید و بگویید “چرا زمانی که ساز را بدون اتصال به امپ یا مالتی افکت می‌نوازم، از سیم‌ها صدای گزگز می‌شنوم؟”. در چنین شرایطی، من از شما خواهم پرسید که “آیا وقتی ساز خود را به امپ یا مالتی افکت متصل می‌کنید و به‌صورت نرمال با آن می‌نوازید هم صدای گزگز می‌شنوید؟”
فرت بازهایی که از امپ یا مالتی افکت شنیده نمی‌شوند، معمولاً محصول اکشن بیشازحد پایین هستند؛ همان اکشن بسیار پایینی که بسیاری از نوازندگان عاشق آن هستند. در یک دنیای آرمانی، این فرت بازها وجود ندارند؛ ولی ما در جهانی آرمانی زندگی نمی‌کنیم و قوانین فیزیک بر دنیای ما حاکم هستند. اگر می‌خواهید گیتار خود را بدون اتصال به امپ یا تجهیزات الکترونیکی بنوازید، آن‌گاه ساز شما تنظیمات دیگری می‌طلبد. بی‌دلیل نیست که اکشن گیتارهای آکوستیک بالاتر تنظیم می‌شود.
اکشن را در نظر داشته باشید
آیا اکشن ساز شما به تناسب نوع نوازندگی شما تنظیم شده است؟ اگر شما نوازنده‌ای با تاچ قوی هستید، نمی‌توانید با سازِ نوازنده‌ای که تاچ ملایمی دارد، بنوازید. ارتعاشات بزرگ‌تر، نیازمند فضای بیشتری هستند و این یعنی اکشن بالاتر.
ضخامت سیم‌ها را در نظر داشته باشید
سیم‌های باریک‌تر یا به‌عبارت مصطلح سیم‌های لایت، لرزش بیشتری دارند. سیم‌های ضخیم‌تر، با ارتعاش کمتر، صدای تمیزتر و گزگز کمتری تولید می‌کنند. سعی کنید ضخیم‌ترین سیمی که با آن راحت هستید را انتخاب کنید.
تکنیک نوازندگی
حرف زدن در این مورد کمی دشوار است.
من فرسنگ‌ها با یک نوازنده عالی فاصله دارم، ولی روی این بخش از نوازندگی خودم زیاد کار کرده‌ام و حداقل تکنیک فینگرینگ و فرتینگ برای اجرای تمیز نت‌ها را خوب بلدم. به دفعات پیش آمده که کسی گیتارش را نزد من آورده و از گزگز سیم‌ها شکایت داشته، ولی وقتی من ساز را در دست گرفته‌ام، آن را بسیار سالم و خوش‌صدا و بدون گزگز یافته‌ام.
قسمت سخت موضوع اینجاست؛ هیچ‌کس حاضر نیست باور کند که برخی از مشکلات می‌تواند تقصیر خودش باشد! ولی بعضی اوقات لازم است که واقعیات را بپذیریم.
خیلی وقت‌ها جای انگشت‌گذاری روی فینگربورد و میزان فشار روی سیم‌ها می‌تواند دلیل فرت باز باشد. انگشتان باید با مقدار فشار کافی، درست پشت فرتها قرار بگیرند تا سیم، بین فرت و انگشت به‌خوبی چفت و مرتعش شود. اگر در آکوردها صدای گزگز می‌شنوید، نت‌های آن آکورد را به‌صورت تک‌تک بنوازید. آیا باز هم صدای گزگز می‌شنوید؟
ببخشید که صحبت‌هایم شبیه کلاس گیتار شده، ولی خب، اگر کس دیگری با گیتار شما که گزگز می‌کند، صدای تمیزی درمی‌آورد، وقت آن رسیده که روی تکنیک‌های نوازندگی خود وقت بگذارید و یا اینکه انتظاراتتان را نسبت به تنظیمات گیتار خود پایین بیاورید.
اشکالات ساختاری…
البته که برخی اشکالات ساختاری می‌توانند باعث تولید فرت باز شوند. از رایج‌ترین این اشکالات می‌توان به نکات زیر اشاره کرد:
فرت‌های غیرهمسطح
برای اینکه تک‌تک نت‌های گیتار صدای تمیزی داشته باشند، بلندی تک‌تک فرتها باید با یکدیگر برابر باشد؛ یعنی هیچ‌یک از فرتها نباید پایین‌تر و یا بالاتر از بقیه باشد.
فرت‌های غیرهمسطح، نتیجه ضعف در نصب و برابرسازی فرتها روی فینگربورد است. بعضی اوقات هم پیش می‌آید که یک فرت در جای خود محکم قرار نگیرد و در طول زمان از جای خود بیرون زده و باعث ایجاد اختلاف سطح با دیگر فرتها شود.
اگر گیتار شما در یکی دو محدوده گزگز می‌کند، ولی بقیه نت‌ها تمیز صدا می‌دهند، دلیل آن می‌تواند یک یا چند فرت بالاتر یا پایین‌تر از بقیه باشد. برای مثال، فرض کنید از سر دسته تا فرت ۹، تک‌تک نت‌ها واضح و تمیز صدا می‌دهند، ولی فرت ۱۰ کمی گزگز می‌کند و بعد فرت ۱۱ افتضاح صدا می‌دهد، ولی ناگهان فرت ۱۲ دوباره صدایی سالم ارائه می‌دهد؛ در این صورت، احتمالاً فرت ۱۲ شما بیرون زده و از دیگر فرتها بالاتر است. در چنین شرایطی، گیتار شما باید توسط یک تعمیرکار حرفه‌ای تعمیر شود.
شیارهای روی نات
اگر بدون انگشت‌گذاری روی فینگربورد، یک یا چند سیم گزگز می‌کند، به احتمال زیاد شیارهای روی نات گیتار شما بیشازحد عمیق هستند. البته این امکان هم هست که فرت ۱ کمی بلندتر از بقیه باشد. در این صورت باز هم باید به یک تعمیرکار حرفه‌ای مراجعه کنید و گیتار را برای تعمیر به او بسپارید.
تحدب در طول فینگربورد
در این حالت، دسته ساز شکلی کمانی به خود می‌گیرد و در وسط فینگربورد، برآمدگی ایجاد می‌شود؛ نتیجه‌ی آن، نزدیک شدن فرت‌های وسط فینگربورد به سیم‌هاست. در چنین وضعیتی، یا سیم‌ها فضای کافی برای ارتعاش ندارند و یا کاملاً به فرت‌های وسط فینگربورد می‌چسبند و صدایی از آنها درنمی‌آید. این حالت با تنظیم تراس راد (truss rod) اصلاح می‌شود. تراس راد، یک قطعه فلزی میله‌ای‌شکل در داخل دسته است که به‌واسطه ساختار ویژه‌اش، می‌توان آن را به‌وسیله آچار مخصوص خم و راست کرد. این قطعه، می‌تواند گودی وسط فینگربورد را به بهترین حالت تنظیم کند تا سیم‌ها روی فینگربورد فضای کافی برای ارتعاش داشته باشند.
اگر فینگربورد زیادی گود باشد، نوازنده احساس اکشن زیاد خواهد داشت و نوازندگی برایش مشکل می‌شود. حالت برعکس این است که فینگربورد حالت برآمده به خود بگیرد که در این صورت، سیم‌ها با فرتها برخورد کرده و گزگز می‌کنند.
سخن آخر
از مشکلات ساختاری که بگذریم، برای اینکه به یک تنظیم و رگلاژ مناسب برسید، شاید مجبور شوید که از برخی موارد چشم‌پوشی کنید. اگر اکشن پایین دوست دارید، شاید باید با تاچ نرم‌تری نوازندگی کنید. یا اگر مضراب زدن شما محکم و قدرتیست، شاید راهی جز نواختن با اکشن بالاتر نداشته باشید. همچنین، شاید مجبور باشید فرت بازهایی که در نوازندگی بدون امپ وجود دارند را بپذیرید.
قبل از اینکه از تعمیرکار گیتار خود بخواهید اکشن ساز شما را پایین بیاورد، خوب به آن فکر کنید.
اگر دسته گیتار متناسب با نوازندگی شما تنظیم نشده باشد، با بی‌نقص‌ترین فینگربوردها و فرتها هم گزگز سیم‌ها را خواهید شنید. در تنظیمات ساز برای شخص شما، واقعیات را در نظر بگیرید و فرت بازهایی که بدون استفاده از امپ شنیده می‌شوند را زیاد جدی نگیرید.
یا اینکه به‌جای گیتار یک چنگ بخرید.
منبع: hazeguitars.com
ترجمه: بابک آخوندی
سلام
واقعا نکات درست و عالی بود که من هم بهشون برخوردم
متشکر
ممنون از بابت تهیه این مطلب
سپاس فراوان از استاد آخوندی
مرسی آقا بابک برا ترجمه
استفاده کردیم
این مطلب بسیار مفید و کاربردی بود . با توجه به مشکلاتی که خودم داشتم بهترین نتیجه همان تنظیم اکشن متاسب با تاچ بود که دوستان زحمت کشیدن و انجام دادند
واقعا ممنون از مطلب مفیدتون من خودم این مشکل رو با ساز جدیدم داشتم ولی واقعا اون را کاملا درک کردم.
مطلب بسیار خوب با ترجمه روان
سپاس از شما
مشکل من اینجاست چرا وقتی فرت هارا میگیرم انگشتان درد میگیره مشکل از گیتارم
وقت بخیر،
پیشنهاد می‌کنیم مقاله «چند ترفند برای تحمل درد انگشتان در اثر تمرین گیتار» را مطالعه فرمایید. برای دریافت مشاوره دقیق‌تر می‌توانید از طریق شماره تلفن ۸۶۰۸۴۰۸۶ با کارشناسان ما تماس بگیرید.
موفق باشید.
باسلام وتشکراز مطالب صادقانه ای که فرمودید.۲نکته به نظرم اومدکه عرض میکنم اول اینکه وقت خرید چشمتان دنبال پیکاپ گیتار نباشه چون گیتارهای بدون پیکاپ معمولا خوش صداتر هستن وبرای اتصال به آمپلی فایر راههای بسیار خوبی پیش رو دارید ولی در۹۰ درصد مواقع نوازنده با ساز بدون اتصال همراه میباشد ودوم اینکه گیتارهای ساخت داخل دربیشتر مواقع کپی کاری هست که متاسفانه گیتار رو مثل کت وشلوار نمیشه از رو الگو ساخت قطعا بایستی تجربیات زیادی پشت تولید کار باشه و برای شنیدن صدای شفاف نمیتوانیم تمام زه فرتها رو در یک ارتفاع قرار بدیم حتما نوسانات بسیار حساس و غیرقابل رویت بایستی وجود داشته باشد.ممنون از توجهی که مبذول داشتید