۱۰ گیتار بیس مهم و تأثیرگذار تاریخ موسیقی

ترکیب گیتار الکتریک و گیتار بیس، بخشی اساسی از موسیقی راک اند رول و بسیاری دیگر از سبک‌های مدرن و امروزی است. در ماهیت صوتی برخی از آثار مشهور موسیقی مدرن، تن گیتار بیس نقشی حتی مهم‌تر از تن گیتار الکتریک دارد و به‌نوعی، مهمترین بخش آن آهنگ‌ها محسوب می‌شود. در واقع، اگر لاین بیس را از بسیاری از موسیقی‌های محبوب خود حذف کنید، یک اثر موسیقایی خام و بی‌روح حاصل خواهد شد که هیچ‌گاه تأثیر لازم را بر روی شنونده خود نمی‌گذارد.

گیتار بیس برخلاف تصور برخی از افراد، سازی بسیار مهم است و صدای آن با وجود اینکه معمولاً در موسیقی غالب نیست، اما نقشی تعیین‌کننده در مجموعه صوتی آهنگ ایفا می‌کند.

گیتار بیس الکتریک، نسخه‌ای تکامل‌یافته و از نوادگان ساز کنترباس است که بسیاری از اجزای آن، با نگاهی نزدیک به گیتار الکتریک ساخته شده است. با این حال، نواختن این ساز، با نوازندگی کنترباس و گیتار الکتریک به‌کلی متفاوت است و نیازمند تکنیک‌هایی منحصربه‌فرد است.

برخی از مدل‌های گیتار بیس در دنیا، به دلیل پیشینه خود یا نوازنده‌ای که آن را بر روی استیج می‌نواخته است، شهرت و اهمیتی بیش از دیگر نمونه‌های خود دارند و نزد اکثر دنبال‌کنندگان دنیای موسیقی شناخته شده‌اند. اما چندی از این سازها، شهرتی افسانه‌ای دارند و حتی برخی از افراد، گیتار بیس را با آنها می‌شناسند.

در این مطلب، قصد داریم نگاهی به ده عدد از مهم‌ترین و مشهورترین گیتارهای بیس دنیا داشته باشیم و دلیل شهرت آنها را نیز به‌صورت اجمالی مورد بررسی قرار دهیم.

۱. Fender Precision Bass

Precision Bass از شرکت فندر را می‌توان اولین گیتار بیس الکتریک شناخته‌شده در دنیا و شروع‌کننده جریان‌هایی متعدد در موسیقی دانست. پرسیژن بیس در تمامی نسخه‌های خود تا به امروز، بدون شک یکی از اولین و مطمئن‌ترین انتخاب‌ها در بازار برای بیسیست‌ها بوده است. این ساز در سال‌های اولیه عرضه به بازار به‌حدی محبوب بود که اگر یک گروه موسیقی به دنبال یک بیسیست می‌گشت، ممکن بود متن آگهی خود را چنین بنویسد:« به یک بیسیست با گیتار بیس فندر نیازمندیم.»

Fender Precision Bass سازی متمایز بود که با تولد خود، باعث شد بیسسیت‌ها بتوانند کنترباس عظیم خود را در خانه نگه دارند و با سازی خوش‌دست، کوچک و قدرتمندتر از کنترباس، به نواختن بیس لاین برای گروه موسیقی خود بپردازند. این بیس در زمان عرضه به بازار، تنها یک پیکاپ داشت و قادر به تولید تنی تقریباً ثابت بود؛ اما همین تن ثابت به‌قدری قدرتمند و جذاب بود که این ساز را تا مدتی طولانی به محبوب‌ترین بیس در میان موزیسین‌ها تبدیل کرد.

اگر می‌خواهید صدای اولیه پرسیژن بیس را بشنوید، پیشنهاد می‌کنیم نوازندگی‌های جیمز جیمرسون (James Jamerson)، یکی از اولین کاربران این ساز در سبک Motown و البته اجرای زنده قطعه With a Little Help from Me Friends از Joe Cocker در فستیوال Woodstock را بشنوید. در این آثار، صدای قدرتمند و ویژه پرسیژن بیس به بهترین نحو به نمایش گذاشته شده است.

امروزه نیز حتی با وجود بیس‌های بسیار پیشرفته‌تر با ۵، ۶ یا حتی ۷ سیم، صدای قدرتمند فندر Precision Bass می‌تواند در اجراهای زنده توجه تماشاچیان را به خود جلب کرده و اجرا را به سلطه خود درآورد. استفاده از یک Precision Bass این پیام را به شنوندگان شما می‌دهد که درکی عمیق از تاریخ گیتار بیس دارید و به آن احترامی ویژه می‌گذارید. اگر یک بیسیست هستید و تا به حال تجربه نوازندگی با این مدل افسانه‌ای را نداشته‌اید، بهتر است حداقل یک بار این کار را امتحان کنید.

۲. Rickenbacker 4001

گیتارها و بیس‌های ریکنبکر و امپلیفایرهای ساخت شرکت Vox، از دیرباز زوجی جدانشدنی بوده‌اند. موزیسین‌های مشهور بسیاری در طول سالیان گذشته از این ترکیب استفاده کرد‌ه‌اند که از مشهورترین‌های آنها می‌توان به اعضای گروه‌های موسیقی Beatles و .R.E.M و البته Tom Petty اشاره کرد. به‌شخصه، گیتار بیس ۴۰۰۱ ریکنبکر را اولین بار در پوستر تور Magical Mystery گروه بیتلز دیدم. در تصویر این پوستر، مکارتنی در کنار جورج هریسون ایستاده بود و یک نمونه سفیدرنگ از این ساز استثنایی را در دست داشت. من نسخه‌ای ضبط‌شده از این تور را با دقت گوش کردم و متوجه تفاوتی محسوس در تن ساز مکارتنی نسبت به آثار سابق بیتلز شدم. البته که این تفاوت، چندان هم شدید نبود؛ زیرا این ساز مکارتنی نیز همانند بیس Hofner مشهور او، به سیم‌های flat-wound مجهز بود. اما ۴۰۰۱، برخلاف ساز Hofner مکارتنی، طرفداران نامدار متعدد دیگری نیز داشت. در واقع، مشهورترین Rickenbacker 4001 تاریخ را می‌توان نمونه متعلق به کریس اسکوایر (Chris Squire) دانست. ساز کریس اسکوایر با سیم‌های ساخت شرکت Rotosound خود که از نوع round-wound بودند، تنی بسیار ویژه و جذاب تولید می‌کرد و باعث شد که مدل ۴۰۰۱ به شهرتی گسترده دست یابد. نوازندگی اسکوایر با گیتار بیس ریکنبکر ۴۰۰۱، واقعاً شگفت‌انگیز است و منبع الهام بسیاری از بیسیست‌های مشهور از جمله استنلی کلارک (Stanley Clarke) و جکو پاستوریوس (Jaco Pastorius) بوده است. این ساز جالب و مشهور، به دو پیکاپ سینگل کویل مجهز بود که یکی از آنها، یعنی پیکاپ بریج، یک روکش ویژه و بامزه بر روی خود داشت. این روکش پیکاپ، یادآور کاور پیکاپ گیتار روپایی فلزی مشهور ریکنبکر، یعنی Frying Pan بود. شایان ذکر است که لمی کیلمیستر (Lemmy Kilmister)، نوازنده و خواننده گروه Motorhead نیز در دوره‌ای از فعالیت خود، از ۴۰۰۱ استفاده می‌کرد.

۳. Fender Jazz Bass

به نظر می‌رسد که لئو فندر علاقه‌ای بسیار به موسیقی جز داشته است؛ اما مسلم است که نمی‌توان با ساخت آلات موسیقی تنها برای سبک جز، سودی میلیون دلاری کرد. با این وجود، دومین گیتار بیس شرکت فندر، یک ساز مخصوص این سبک با نامی درخور، یعنی Jazz Bass بود. برخلاف گیتار الکتریک Jazzmaster فندر که برعکس نامش، سازی مناسب برای سبک جز نبود، Jazz Bass اما یک گیتار بیس فوق‌العاده برای نوازندگی در این سبک محسوب می‌شد و تنی کاملاً ایده‌آل برای بیس لاین‌های جز داشت. بسیاری از افراد، Fender Jazz Bass را با ران کارتر (Ron Carter) و نوازندگی بسیار جذاب او با این ساز می‌شناسند؛ اما این جکو پاستوریوس بود که با به نمایش گذاشتن قابلیت‌های بی‌شمار Jazz Bass، آن را به شهرت رساند. جکو با استفاده از پیکاپ بریج جز بیس بدون فرت خود، تنی بسیار زیبا و سحرآمیز تولید می‌کرد که شنوندگان را به شگفتی وامی‌داشت. پس از جکو، مارکوس میلر (Marcus Miller) نیز از جز بیس به‌عنوان ساز اصلی خود استفاده کرد و نوازندگی بسیار جذابی را با استفاده از آن به نمایش گذاشت. اما علاوه بر این هنرمندان، بیسیست‌های بسیاری در سبک راک نیز از جز بیس استفاده کرده‌اند که از آن جمله می‌توان به جان پل جونز (John Paul Jones)، گدی لی (Geddy Lee) و البته دیو براون (Dave Brown) از گروه موسیقی Santana اشاره کرد.

۴. Gibson EB3

Gibson EB3 بیش از هر چیز به ساز بیسیست مشهور، جک بروس (Jack Bruce) شناخته می‌شود؛ فردی که با استفاده از این ساز، آثار استثنایی بی‌شماری را نواخته است. علاوه بر این، EB3 یکی از اعضای اصلی رقابت تنگاتنگ گیتارهای بیس در عصر راک اند رول بود. اما باید اعتراف کنیم که اگر جک بروس از EB3 استفاده نمی‌کرد، احتمالاً این ساز در همان سال‌های اولیه عرضه به بازار، به‌کلی فراموش می‌شد. در واقع، می‌توان گفت که این گیتار بیس، قربانی امپلیفایرهای بیس ساده دوره خود شد؛ زیرا پیکاپ نک Gibson EB3 از نوع‌ هامباکر بود و با خروجی بسیار بالای خود، باعث بروز اوردرایو در تقریباً تمامی امپ‌های دوره خود می‌شد. این امر موجب می‌شد که تولید صدایی کلین و شفاف با EB3 تقریباً غیرممکن باشد. اما جک بروس می‌توانست با استفاده از پیکاپ بریج این گیتار بیس که پیکاپی کوچک‌تر با خروجی پایین‌تر بود، تنی غرنده و منحصربه‌فرد تولید کند که طرفداران بسیاری پیدا کرد و به امضای او تبدیل شد. اگر می‌خواهید صدای نوازندگی جک با گیبسون EB3 را به بهترین نحو بشنوید، پیشنهاد می‌کنیم اولین آلبوم سولوی او پس از ترک گروه Cream، یعنی Songs for a Tailor را گوش دهید.

۵. Guild Starfire Bass

نمونه‌های بسیاری از این بیس سمی-هالو توسط کمپانی‌های مختلف ساخته شده است؛ اما از میان آنها، نمونه ساخت شرکت Guild یعنی Starfire را می‌توان مشهورترین و بهترین نسخه دانست.

سازهای ساخت شرکت Guild با وجود ارزش قیمتی و کیفیت بالای خود، هیچ‌گاه به شهرتی که مستحق آن بوده‌اند دست نیافته‌اند و به نظر می‌رسد که این رویه در آینده نزدیک نیز تغییری نکند. به هر شکل، Starfire را می‌توان یکی از مهم‌ترین محصولات این شرکت دانست. این ساز که توسط بیسیست گروه موسیقی Jefferson Airplane، یعنی Jack Casady به شهرت رسید، در دو نسخه مختلف توسط گیلد به تولید رسیده است. نسخه اولیه که از سال ۱۹۶۵ تا ۱۹۶۹ تولید می‌شد، به پیکاپ‌های سینگل کویل مجهز بود؛ اما در نسخه دوم، این پیکاپ‌ها با نمونه‌های‌ هامباکر جایگزین شدند. Starfire مورد استفاده توسط Jack Casady، از تولیدات اولیه این ساز بود و پیکاپ‌هایی از نوع سینگل کویل داشت. این بیس در دستان جک، صدایی کوبه‌ای و در عین حال گرم تولید می‌کرد که در آن زمان، در کمتر ساز دیگری شنیده می‌شد. البته روشن است که تکنیک نوازندگی ویژه کسدی نیز در حاصل شدن این تن ویژه نقشی اساسی داشت. در هر صورت، این تن منحصربه‌فرد، طرفدارانی بسیار پیدا کرد که در نهایت، به شهرت Starfire منتج شد.

می‌توان گفت که این ساز، خصوصاً نسخه سینگل کویل آن، نیازی مبرم به سیم‌های round-wound دارد تا قابلیت‌های پنهان و قدرت صوتی نهایی خود را به نمایش بگذارد. به همین دلیل پیشنهاد می‌کنیم که اگر زمانی Guild Starfire را خریداری کردید، حتماً آن را به این نوع از سیم تجهیز کنید. EB1 از شرکت گیبسون، سازی شبیه به این بیس بود؛ اما صدای آن به هیچ وجه شفافیت Starfire را نداشت و به همین دلیل، نتوانست به شهرت استثنایی این ساز دست یابد.

۶. Ampeg AUB-1

AUB-1 از شرکت Ampeg، بدون شک یکی از جالب‌ترین و عجیب‌ترین بیس‌های الکتریک دنیاست. این ساز، بدنه‌ای نامتقارن دارد که بر روی آن، دو F-Hole تعبیه شده است. اما این F-Hole‌ها برخلاف سایر موارد مشابه که تنها حفره‌ای در صفحه رویی ساز هستند، در AUB-1 تا بخش پشتی آن نیز امتداد پیدا کرده‌اند و شبیه به دو دستگیره در بدنه ساز شده‌اند!

امروزه، AUB-1 و نسخه فرت‌دار آن یعنی AEB-1، سازهایی بسیار کمیاب و ارزشمند محسوب می‌شوند و نمونه‌های سالم آن، با قیمت‌هایی نجومی در بازار سازهای دست دوم معامله می‌شوند. طبق مستندات موجود، تنها حدود ۱۱۵۰ نمونه از AUB-1 و AEB-1 از سال ۱۹۶۶ تا ۱۹۶۸ تولید شده است و همین تولید محدود را می‌توان در کنار شهرت بسیار و جذابیت ذاتی این سازها، دلیل کمیاب بودن و قیمت بالای آنها دانست. استفاده بیسیست‌هایی مشهور همچون Ricky Danko و Adam Yauch از مدل‌های AUB-1 و AEB-1 نیز تأثیری بسیار بر شهرت آنها در میان موزیسین‌ها گذاشته و آنها را به مدل‌هایی شناخته‌شده تبدیل کرده است.

امروزه، خرید گیتار بیس‌های امپگ AUB-1 و AEB-1، تقریباً غیرممکن است؛ اما خوشبختانه، شرکت Eastwood نمونه‌هایی بازآفرینی‌شده از هر دو مدل را با نام‌های EUB-1 و EEB-1 تولید می‌کند که ظاهری بسیار شبیه به نسخه اصلی خود دارند و از کیفیت بسیار خوبی نیز برخوردارند. اگر به بیس‌های Ampeg علاقه‌مندید اما نمی‌خواهید مبلغی هنگفت برای خریداری آنها پرداخت کنید، می‌توانید نسخه‌های تولیدشده توسط Eastwood را خریداری کنید که قیمتی بسیار مناسب نیز دارند.

۷. Hofner Model 500/1 Beatle Bass

نحوه نوازندگی و تن گیتار بیس Paul McCartney، او را به یکی از مهم‌ترین و مشهورترین بیسیست‌های تاریخ تبدیل کرده است. بسیاری از طرفداران مکارتنی معتقدند که او حتی اگر یک جعبه سیگار برگ که کش‌هایی لاستیکی بر روی آن نصب شده باشد را نیز بنوازد، می‌تواند تن جذاب و ویژه خود را تولید کرده و گروه موسیقی را به سلطه خود درآورد. اما جدا از این تعریفات، مکارتنی به‌واقع نوازنده‌ای بسیار ماهر است و بیس مدل ۵۰۰/۱ ساخت شرکت Hofner ملقب به Violin Bass که مشهورترین ساز او بود، صدایی فوق‌العاده در دستان او تولید می‌کرد.

گیتار بیس ۵۰۰/۱ در سال ۱۹۵۶ توسط‌ هافنر به بازار عرضه شد و از یک جفت پیکاپ مینی‌ هامباکر همراه با یک صفحه رویی از جنس چوب اسپروس برخوردار بود. ترکیب بدنه توخالی با صفحه رویی از جنس اسپروس و پیکاپ‌های‌ هامباکر، می‌تواند ترکیبی فاجعه‌بار برای یک گیتار بیس باشد و صدایی بسیار کثیف به آن ببخشد؛ اما این ساز، به هیچ وجه صدایی کثیف نداشت و برعکس، در دستان مکارتنی تنی بسیار شیوا و دلچسب تولید می‌کرد. البته که استفاده پال از سیم‌های flatwound را نیز می‌توان بخشی حیاتی از این تن ویژه دانست. پس اگر شما نیز از طرفداران مکارتنی هستید و می‌خواهید سازتان تنی شبیه به ساز او تولید کند، پیشنهاد می‌کنیم حتماً از سیم‌ها flatwound در ساز خود استفاده کنید.

۸. Danelectro Longhorn Bass

شاید با دیدن ظاهر این ساز فکر کنید که با یک گیتار بیس ارزان قیمت و بی‌کیفیت روبرو هستید؛ اما اگر تن آن را بشنوید، نظرتان به‌کلی عوض خواهد شد! پیکاپ‌های باریک ماتیک‌شکل این گیتار بیس، صدایی فوق‌العاده تولید می‌کنند و می‌توانند عملکردی کاملاً بهینه، هم با اتصال به امپ و هم به کنسول‌های استودیویی و DI باکس‌ها داشته باشند. گفته می‌شود که بیس لاین قطعه Take a Walk on the Wild Side توسط Dan Armstrong با استفاده از یک نسخه از Danelectro Longhorn نواخته و ضبط شده است. این گیتار بیس از دن‌الکترو به‌قدری سبک‌وزن است که هر فردی می‌توانست آن را به‌آسانی در دست گرفته و ساعت‌ها با استفاده از آن به نوازندگی بپردازد. همچنین ظاهر منحصر‌به‌فرد Longhorn، جلوه‌ای ویژه به نوازنده خود بر روی استیج می‌دهد.

اگر به این گیتار بیس علاقه‌مند هستید و نمونه‌های دست دوم آن را در بازار پیدا نمی‌کنید، باید یک خبر خوب به شما بدهیم؛ شرکت Danelectro به‌تازگی نمونه‌ای بازآفرینی‌شده از این مدل را به بازار عرضه کرده است که عملکردی بسیار نزدیک به نسخه اولیه خود دارد و می‌تواند جایگزینی بی‌نظیر برای آن باشد.

۹. Music Man StingRay Bass

StingRay از شرکت Music Man را می‌توان اولین گیتار بیس عرضه‌شده به بازار دانست که به پیکاپ‌های اکتیو مجهز بود. این گیتار که همانند سایر محصولات آن دوره شرکت Music Man، توسط لئو فندر طراحی شده بود، در سال ۱۹۷۶ به بازار عرضه شد و از بدو ورود به بازار، بررسی‌هایی درخشان از آن در مجلات تخصصی آلات موسیقی منتشر شد.

پیکاپ عظیم‌الجئه StingRay، صدایی بی‌نظیر تولید می‌کرد که پیش از آن، هرگز در یک گیتار بیس شنیده نشده بود. اما این پیکاپ علاوه بر تولید صدایی بسیار جذاب، ظاهری جالب نیز داشت و پُل پیس‌های آن هر یک به اندازه یک سکه بودند! گیتار بیس میوزیک من StingRay یک رابط کنترلی جامع متشکل از یک ناب ولوم و ناب‌هایی جداگانه برای کنترل بیس و تربل داشت. با استفاده از این ناب‌ها، نوازنده می‌توانست کنترلی بی‌نظیر بر روی تن ساز داشته باشد و آن را با دقتی بالا تنظیم کند؛ قابلیتی که پیش از عرضه این محصول به بازار، در هیچ ساز مشابهی وجود نداشت. این بیس با عرضه به بازار، بازه انتخابی بیسیست‌ها در آن زمان که عمدتاً محدود به محصولات گیبسون و فندر می‌شد را توسعه داد تا افرادی که سازهای این دو برند را نمی‌پسندیدند، گزینه‌ای جذاب و متفاوت در اختیار داشته باشند.

نام StingRay از زمان عرضه به بازار تا امروز، با آثار هنرمندانی برجسته و افسانه‌ای نظیر Bernard Edwards، بیسیست گروه موسیقی Chic و Tony Levin مترادف شده است.

۱۰. Mosrite Ventures Bass

بسیاری از گیتاریست‌ها اطلاع ندارند که شرکت Mosrite، زمانی به تولید گیتار بیس نیز می‌پرداخته است. مدل Ventures از این شرکت، بیش از هر چیزی به گیتار بیس گروهی با همین نام، یعنی The Ventures مشهور است؛ اما علاوه بر این گروه موسیقی، این ساز بعدها توسط بیسیست‌هایی افسانه‌ای نظیر John Entwistle از گروه The Who و Dave Alexander از گروه The Stooges نیز مورد استفاده قرار گرفته است.

Mosrite Ventures که در دو نسخه تک پیکاپ و دو پیکاپ تولید می‌شد، یکی از معدود گیتارهای بیس دنیاست که پیکاپ‌های آن از نوع P-90 با خروجی بالا هستند. به لطف همین پیکاپ‌های غیرمعمول، Ventures می‌توانست صدایی تولید کند که قدرت و ماهیت آن در هیچ بیس دیگری قابل دستیابی نبود.

اگر به این ساز علاقه‌مند هستید اما آن را در بازار سازهای دست دوم پیدا نمی‌کنید یا قیمت نمونه‌های اصلی آن از بودجه شما بالاتر است، باید بگوییم که شرکت Eastwood نسخه‌ای بازآفرینی‌شده از Ventures را نیز با نام Sidejack 32 به بازار عرضه کرده است که در بسیاری از مشخصات خود، شباهتی بسیار به نسخه اصلی خود دارد و می‌تواند گزینه‌ای بی‌نظیر برای دوست‌داران Ventures، موزیسین‌های سبک پانک و طرفداران Dave Alexander باشد.

علاوه بر این ده مدل، بیس‌های بسیار دیگری نیز در دنیا وجود دارند که از شهرتی بسیار برخوردار هستند و طرفدارانی بی‌شمار دارند. اما این ده ساز را می‌توان به‌واقع، محبوب‌ترین و مهم‌ترین بیس‌های تاریخ دانست. هر یک از آنها، به‌نوعی در شکل‌گیری گیتار بیس و نوازندگی آن به شکل امروزی خود مؤثر بوده‌اند و در زمان عرضه به بازار، شگفتی موزیسین‌ها را به دنبال داشته‌اند.

اگر از گیتار بیس محبوب شما در این مطلب نام برده نشده است، نام آن را در بخش نظرات همین مطلب ذکر کرده و تجربه نوازندگی با آن را نیز با ما و مخاطبان گیتارایران به اشتراک بگذارید.

منبع: My Rare Guitars
نویسنده: Joey Leone
مترجم: امیر تولی