امروزه، فناوری مدرن، دنیا را با ابزارهایی نوآورانه، شگفتانگیز و باورنکردنی آشنا کرده است که هر یک از آنها، با سرعتی سرسامآور در حال پیشرفت هستند. اما در زمینه موسیقی و پخش آن، هیچ فناوری مدرنی وجود ندارد که بتواند حس ناب و صدای دلچسب صفحههای vinyl را به ارمغان بیاورد. صفحه موسیقی و پخشکننده آن، یعنی ترن تیبل (turntable) یا گرامافون، پس از گذشت حدود پنج دهه از دوران اوج محبوبیت خود، در حال ظهور دوباره بهعنوان یک فرمت صوتی بسیار محبوب است و میتوان این امر را از میزان فروش ترنتیبل و صفحههای آن در دنیا متوجه شد. ترنتیبل میتواند با ویژگیهای منحصربهفرد خود و حس نابی که به کاربر میدهد، وسیلهای بسیار جذاب برای موسیقیدوستان باشد.
اما این وسیله، مانند هر وسیله خانگی دیگری، گرد و خاک زیادی به خود جذب میکند و در صورتی که این گرد و خاک به اجزای حیاتی آن نفوذ کند، میتواند عملکرد آن را تحتالشعاع قرار دهد. اگر گرامافون خود را بهصورت مرتب تمیز نکنید، ممکن است که گرد و غبار در تسمه یا دیگر اجزای آن جمع شود و هزینهای سنگین برای تعمیر دستگاه بر دوش شما بگذارد.
اما بهترین و مؤثرترین روش برای تمیز کردن ترنتیبل چیست؟ در این مقاله، تمیز کردن این دستگاه دوستداشتنی را بهصورت قدم به قدم به شما آموزش خواهیم داد.
گرد و غبار در چه بخشی از ترنتیبل جمع میشود و چه تأثیری بر عملکرد آن دارد؟
ذرات گرد و غبار بسیار کوچک هستند؛ به همین دلیل نیز احتمالاً متوجه تجمع آنها بر روی ترنتیبل خود نخواهید شد؛ اما مشکلاتی که این ذرات در عملکرد دستگاه ایجاد میکنند، با شروع پخش صفحه بهخوبی قابل شنیدن خواهند بود.
صفحههای واینیل و پخشکنندههای آنها، به کوچکترین میزان گرد و غبار نیز حساس هستند و نشستن آن بر روی هر بخشی از آنها، ممکن است موجب بروز نویزی ناخوشایند و گوشخراش شود.
یکی از مهمترین نکات هنگام تمیز کردن گرامافون این است که بدانید گرد و غبار، دقیقاً در چه اجزایی از آن جمع و مخفی میشود.
در ادامه، به اجزایی اشاره میکنیم که بیشترین استعداد را در جذب گرد و غبار دارند. همچنین به مضرات این امر برای دستگاه پخشکننده و صفحه نیز میپردازیم.
ترنتیبل: در بیان امروزی، به دستگاه پخشکننده صفحههای واینیل، ترنتیبل گفته میشود؛ اما این نام برای اشاره به پلتر (platter) دستگاه نیز استفاده میشود که بخشی بشقابمانند، گرد و چرخان است و صفحه واینیل بر روی آن قرار میگیرد. اگر گرد و خاک بر روی سطح پلتر و مَت آن بنشیند، میتواند به آسانی وارد شیارهای صفحه شود و در بهترین حالت، پخشی با کیفیت بسیار ناخوشایند با نویزهایی گوشخراش را رقم بزند. در بدترین حالت نیز این ذرات میتوانند باعث بروز خشهایی عمیق بر روی صفحه شده و یا حتی بهمرور موجب شکستن آن بشوند.
استایلوس: استایلوس (stylus)، در واقع سوزن ترنتیبل است که بر روی صفحه قرار میگیرد. این سوزن با بالا و پایین شدن بر روی فراز و نشیبهای شیارهای صفحه، میدانی مغناطیسی با قطب متغیر تولید میکند که در ادامه، تبدیل به سیگنال صوتی میشود. این بخش را میتوان نقطه تماس اصلی ترنتیبل با صفحه دانست. جمع شدن خاک در اطراف و زیر استایلوس، میتواند باعث بروز نویز و در شرایط بدتر، باعث خم شدن و حتی از جای درآمدن آن شود.
تُنآرم و کارتریج: تُنآرم (tonearm) نام بازویی است که با قرار گرفتن در بالای صفحه، استایلوس را بر روی آن قرار میدهد. استایلوس با استفاده از قطعهای فلزی به کارتریج و تنآرم متصل شده است که انعطاف آن، امکان حرکت بر روی شیارهای صفحه را به استایلوس میدهد. کارتریج نیز بخشی است که با بهکارگیری سیمپیچهای مغناطیسی، لرزشها و حرکات استایلوس را دریافت و آنها را به سیگنال الکتریکی تبدیل میکند. این سیگنال، سپس به سیستم صوتی منتقل شده و به گوش شما میرسد.
تجمع گرد و غبار در مکانیزم تنآرم، باعث اختلال در حرکت آن میشود و وجود این ذرات ریز در کارتریج نیز باعث بروز تداخل در کارکرد سیمپیچها یا آهنرباهای آن میشود. هر دو اتفاق، به بروز نویزی گوشخراش و در شرایط بدتر، خساراتی تعمیرناپذیر به دستگاه منتج میشود.
به دلیل این که پس از هر بار استفاده از گرامافون، گرد و خاک وارد این دو بخش میشود، پیشنهاد میکنیم پس از پخش هر صفحه، دستگاه و خصوصاً این دو بخش آن را بهخوبی تمیز کنید.
قدم اول: تهیه کردن مواد تمیزکننده لازم
حال که متوجه دلایل اهمیت تمیز کردن ترنتیبل بهصورت مرتب شدید، وقت آن رسیده است که لوازم مورد نیاز برای این کار را تهیه کنید. این لوازم شامل موارد زیر میشوند:
- فرچه استایلوس
- پارچه گردگیری ضد الکتریسیته ساکن
- پارچه خشک بدون کرک
- الکل طبی
همچنین، لوازم زیر نیز میتوانند در شرایطی که مدتیست ترنتیبل خود را تمیز نکردهاید، مفید واقع شوند:
- اسپری هوای فشرده جهت گردگیری نقاطی که با دسترسی به آنها دشوار است
- واکس لوازم چوبی برای جلا بخشیدن به اجزای چوبی دستگاه
- آب مقطر یا یونیزه برای تمیز کردن اساسی و عمیق ترنتیبل
قدم دوم: پاک کردن استایلوس
فرچه استایلوس خود را پنج تا ده بار و با احتیاط، در محور تُنآرم بر روی استایلوس بکشید. هنگام انجام این کار، تنآرم را محکم و با دقت نگه دارید تا استایلوس در سر جای خود باقی بماند و با ترنتیبل برخورد نکند.
فرچه استایلوس به دلیل طراحی ویژه خود، طبیعتاً بهترین ابزار برای تمیز کردن استایلوس است؛ اما اگر قادر به یافتن یکی از آنها در بازار نبودید نیز میتوانید از یک قلمموی نرم مخصوص رنگ اکریلیک یا آبرنگ برای این کار استفاده کنید.
هنگام تمیز کردن استایلوس، از کارهای زیر پرهیز کنید:
کشیدن فرچه بهصورت افقی: هنگام تمیز کردن استایلوس، دقت کنید که به هیچ وجه، فشاری جانبی به آن وارد نکنید. استایلوس بسیار شکننده است و این کار ممکن است آن را خم کرده و یا حتی بشکند.
لمس استایلوس با انگشت: این کار به دو دلیل میتواند برای استایلوس شما مخرب باشد. با لمس استایلوس با دست خود، نهتنها ممکن است آن را خم کنید، بلکه به سطح صیقلی آن نیز آسیب خواهید زد. ما با دستانمان صورت خود را لمس میکنیم و به دنبال آن، چربیهای پوست صورت بر روی انگشتانمان مینشیند. با لمس استایلوس با دست، این چربیها به آن نیز میچسبند و نهتنها عملکرد صحیح آن را مختل میکند، بلکه پاک کردن آن نیز بسیار دشوار خواهد بود.
فوت کردن بر روی استایلوس: با فوت کردن بر روی استایلوس، ممکن است ذرات آب دهان خود را نیز به سمت آن پرتاب کنید. آب دهان نیز مانند چربی، میتواند اثری مخرب برای استایلوس داشته باشد. به همین دلیل، در صورتی برای پاک کردن گرد و خاک به فشار هوا نیاز دارید، پیشنهاد میکنیم از اسپریهای هوای فشرده استفاده کنید. این محصول را میتوان در ابزارفروشیها و فروشگاههای لوازم کامپیوتری پیدا کرد.
قدم سوم: پاک کردن پلتر و بدنه دستگاه
در قدم بعدی، با استفاده از یک دستمال مایکروفایبر ضد الکتریسیته ساکن، سطح ترنتیبل را بهخوبی گردگیری کنید. اگر بر روی سطح دستگاه، اثر انگشت یا کثیفی دیگری به چشمتان خورد، میتوانید دستمال خود را به کمی الکل طبی یا آب مقطر آغشته کنید تا فرایند تمیزکاری، اثربخشی بیشتری داشته باشد.
فرایند گردگیری و پاک کردن ترنتیبل خود را با استفاده از دستمال مایکروفایبر، از مرکز پلتر شروع کرده و در حرکاتی دورانی، به سمت اطراف ادامه دهید. مراقب باشید که فشار زیادی به پلتر وارد نکنید.
قدم چهارم: خشک کردن رطوبت
اگر سطح ترنتیبل را با دستمال آغشته به الکل یا آب پاک کنید، سطح آن احتمالاً کمی مرطوب میشود. در صورتی که این رطوبت بر روی سطح دستگاه باقی بماند، میتواند به آن آسیب بزند و به همین دلیل باید آن را بهسرعت از بین ببرید. برای این کار، یک دستمال مایکروفایبر خشک را بهخوبی بر روی دستگاه خود بکشید و از خشک شدن کامل آن اطمینان حاصل کنید.
بایدها و نبایدها در نگهداری از ترنتیبل
پاک کردن و گردگیری ترنتیبل پس از هر بار استفاده، عملی بسیار مفید برای حفظ سلامت آن است؛ اما با وجود فایده بسیار، این کار تنها یکی از کارهاییست که باید در جهت نگهداری از این دستگاه جذاب و ارزشمند انجام دهید.
تجمع گرد و غبار بر روی گرامافون نیز مانند هر وسیله خانگی دیگر، امری اجتنابناپذیر است؛ اما راههایی وجود دارد که میتوانید با انجام آنها، از تجمع گرد و خاک در اجزای حیاتی ترنتیبل و در نتیجه، آسیب دیدن آن جلوگیری کنید. در پایین، به برخی از مفیدترین این کارها اشاره میکنیم:
استفاده از در ضد گرد و غبار
بسیاری از ترنتیبلها، همراه با یک در لولادار و جداشونده عرضه میشوند که بر روی سطح رویی دستگاه قرار میگیرد و از آن در برابر گرد و خاک و سایر عوامل محیطی محافظت میکند. این در را بر روی دستگاه نصب کنید و زمانی که از آن استفاده نمیکنید، آن را ببندید. در برخی از ترنتیبلها حتی میتوان هنگام پخش موسیقی نیز این در را بسته نگه داشت تا اجزای مهم دستگاه، حتی برای یک دقیقه هم در معرض عواملی مخرب مانند گرد و غبار قرار نگیرند.
این در، وسیلهای بسیار مفید برای محافظت از ترنتیبل شماست و باز نگه داشتن آن در زمانی که از دستگاه استفاده نمیکنید، مانند این است که خودروی خود را در هوای طوفانی، با سانروف باز در خیابان پارک کنید.
اگر ترنتیبل شما همراه با یکی از این درها عرضه نشده است نیز نگران نباشید؛ زیرا یک دستمال و یا پارچه بزرگ هم میتواند تا حد زیادی، همان نقش را برای دستگاه ایفا کند.
صفحههای موسیقی را پیش و پس از هر بار پخش، تمیز کنید
صفحههای واینیل نیز مانند پخشکنندههای آنها، بسیار مستعد جذب گرد و غبار هستند. به همین دلیل نیز تمیز کردن آنها پیش و پس از هر بار استفاده، به همان اندازه اهمیت دارد.
این کار را میتوان با استفاده از یک فرچه مخصوص صفحه واینیل، به بهترین نحو انجام داد. برای خرید این فرچه، میتوانید به فروشگاههای لوازم صوتی خانگی مراجعه کنید. اما اگر نمیخواهید این وسیله را تهیه کنید نیز میتوانید با استفاده از یک دستمال نرم و ضد الکتریسیته ساکن، صفحههای خود را بهخوبی تمیز کنید.
تمیز کردن صفحه را از مرکز آن شروع کنید و بهمرور و با حرکاتی دورانی، به سمت کنارهها حرکت کنید. در اینجا نیز در صورت نیاز و وجود چربی بر روی صفحه، میتوانید دستمال ضد الکتریسیته ساکن را به کمی الکل مالشی آغشته کرده و سپس بر روی صفحه بکشید. در نهایت، اگر قصد صرف هزینهایی هنگفت برای ستاپ ترنتیبل خود را دارید، میتوانید یک دستگاه وکیوم صفحه خریداری کنید که با مکش سطح صفحه، آن را از ریزترین ذرات گرد و غبار نیز پاک میکند
صفحههای خود را در مکانی مناسب نگهداری کنید
برای اینکه از تجمع گرد و غبار بر روی صفحههای خود جلوگیری کنید، آنها را در هر دو روکش عرضهشده همراه با آنها قرار دهید. اما تنها چیزی که سلامت صفحههای واینیل شما را تهدید میکند، گرد و غبار نیست؛ این وسیله میتواند در صورت نگهداری غلط، تاب بردارد و به یک تکه پلاستیک دایرهشکل دورانداختنی تبدیل شود! برای جلوگیری از تاب برداشتن صفحه، آن را بهصورت عمودی در قفسهای مخصوص، به دور از نور خورشید قرار دهید. در صورتی که کلکسیونی بزرگ دارید، دقت کنید که صفحهها را در قفسه بر روی یکدیگر تکیه ندهید.
نکات پایین نیز در حفظ سلامت صفحه ترنتیبل حائز اهمیت هستند:
- صفحههای موسیقی را در معرض نور خورشید، دمای بالا و رطوبت قرار ندهید.
- صفحهها را در کنار جسمی سنگین که ممکن است بر روی آنها بیفتد قرار ندهید.
- هنگام تمیز کردن داخل ترنتیبل، تنآرم آن را جدا نکنید.
- از شویندههای دستساز و خانگی برای تمیز کردن ترنتیبل و صفحه استفاده نکنید.
- به دلایلی که خود میدانید، از دستمال مرطوب در تمیز کردن سیمها، پورتها و اتصالات ترنتیبل استفاده نکنید.
جمعبندی
همانطور که گفته شد، گرد و غبار میتواند بهآسانی، در تنگترین و پنهانترین بخشهای ترنتیبل نفوذ کند و اگر آنها را پاک نکنید، احتمالاً طولی نمیکشد که متوجه نتیجه مخرب آن خواهید شد. این گرد و غبار، پس از هر بار استفاده از ترنتیبل نیز در آن جمع میشود و به همین دلیل، پس از هر بار پخش موسیقی، باید به اجزای حیاتی آن را بهخوبی گردگیری کنید.
در صورت کوتاهی کردن در نظافت گرامافون، طول عمر آن کوتاه خواهد شد و پس از چند سال، دستگاهی معیوب در اختیار خواهید داشت که استفاده از آن لذتبخش نیست. اما با نگهداری اصولی از ترنتیبل خود، میتوانید مطمئن باشید که حتی پس از سالها استفاده از دستگاه نیز صدا و عملکردی مطلوب از آن دریافت خواهید کرد.
منبع: Victrola
مترجم: امیر تولی