تاریخچه برند اپیفون: بخش اول (از آغاز تا جنگ جهانی دوم)

مقدمه

شرکت Epiphone یکی از قدیمی‌ترین و مشهورترین شرکت‌های سازنده آلات موسیقی در آمریکاست که در سال ۱۸۷۳ میلادی تأسیس شد و کماکان پس از حدود ۱۵۰ سال، یکی از بازیگران اصلی صنعت ساخت آلات موسیقی به شمار می‌آید.

نام اپیفون تاریخی پربار از اختراعات و تولیدات هوشمندانه را همراه با خود دارد. اپیفون که در اوایل تأسیس با نام House of Stathopoulo شناخته می‌شد، نقشی اساسی در تمامی دوران‌های مهم موسیقی مدرن، از جمله دوره طلایی ماندولین در اوایل قرن بیستم، گیتارهای عصر جز در دهه ۲۰ میلادی، موسیقی پاپ پس از جنگ جهانی دوم، جنبش British Invasion و سبک‌هایی مانند گرانج، پانک و هوی متال ایفا کرده است. امروزه نیز این برند با نوآوری‌ها و اختراعاتی مانند پیکاپ‌های ProBucker و گیتارهای الکترو-آکوستیک جدید مجهز به پری‌امپ‌های eSonic، نقش پررنگ خود در دنیای سازهای موسیقی، خصوصاً گیتار را حفظ کرده است.

داستان رشد برند اپیفون از یک کارگاه تعمیرات ساز کوچک به یکی از رهبران صنعت گیتار، به‌قدری عجیب است که می‌توان آن را به یک رمان هیجان‌انگیز تبدیل کرد.

داستان اپیفون از کوهستان‌های یونان شروع و با گذر از ترکیه، اقیانوس آرام و جزیره الیس، به کلاب‌ها، استودیوها و ایستگاه‌های رادیویی منهتن در دهه ۲۰ و ۳۰ می‌رسد. دلیل رشد این برند ترکیبی است از مهارت استادانه‌ای که نسل به نسل، از پدر به پسر منتقل شده و تمایل بی‌وقفه به نوآوری.

تنوع هنرمندانی که از محصولات اپیفون در آثار خود استفاده کرده‌اند بسیار جالب توجه است و از هنرمندان افسانه‌ای جز مانند George Van Eps تا اسطوره‌های کانتری، بلوز، راک و متال و حتی هزاران نوازنده ماندولین و بانجو را در بر می‌گیرد.

داستان اپیفون، قهرمانان و اسطوره‌های بسیاری دارد که یکی از مهم‌ترین آنها، آقای لس پال (Les Paul) است؛ فردی که شب‌ها در کارخانه اپیفون واقع در نیویورک، بر روی پروژه گیتار متفاوت خود که آن روزها The Log (به معنای کنده درخت) نام داشت، کار می‌کرد. پروژه وی بعدها به یکی از مشهورترین گیتارهای تاریخ، یعنی گیتار الکتریک Les Paul تبدیل شد.

یکی دیگر از قهرمانان داستان اپیفون، پل مک‌کارتنی (Paul McCartney)، بیسیست افسانه‌ای گروه موسیقی بیتلز است که در دهه ۶۰ میلادی گیتار الکتریک Epiphone Casino را به‌عنوان اولین گیتار آمریکایی خود خریداری کرد و افراد دیگر گروه، یعنی جورج هریسون (George Harrison) و جان لنون (John Lennon) نیز به دنبال او نمونه‌های دیگری از آن ساز را خریدند. پس از آن، صدای این گیتار در اغلب آلبوم‌های بیتلز شنیده می‌شد.

امروزه نیز صدای سازهای اپیفون در آثار گروه‌ها و هنرمندانی چون گری کلارک جونیور، نیروانا، My Chemical Romance، جو باناماسا، جانی وینتِر، Trivium، ماشین هد، زک وایلد (Zakk Wylde)، ریدیوهد، اسلش، پل سایمون و The Strokes طنین‌انداز است.

اگر نوازندگان عصر حاضر اپیفون می‌توانستند با یک ماشین زمان به شصت سال پیش و محل گردهمایی بزرگترین نوازندگان منهتن، یعنی شوروم آقای Epi Stathopoulo سفر کنند، همگی بر این امر که اپیفون هنوز ادامه‌دهنده راه بنیان‌گذاران خود است، صحه می‌گذاشتند. اپیفون امروزه نیز مانند گذشته به نوآوری، ساخت سازهایی بی‌نظیر و لذت‌بخش برای نوازندگان و به چالش کشیدن رقبایش با طراحی‌های بی‌نقص خود ادامه می‌دهد.

آقای لس پال همواره بر این اعتقاد بود که اپیفون هیچ‌وقت یک ساز بد نساخته است و همین امر، خیل عظیم موزیسین‌ها در سراسر دنیا را به سمت محصولات آن سوق می‌دهد.

آغاز داستان اپیفون

داستان برند اپیفون، حدود ۱۵۰ سال پیش و در شهر Kastania شروع می‌شود؛ شهری کوچک که در کوهستان مجاور با شهر تاریخی اسپارتای یونان واقع است. در سال ۱۸۶۵، آقای کنستانتینوس استاتوپولو (Kostantinos Stathopoulo)، پدربزرگ اپی استاتوپولو، برای ثبت گواهی تولد فرزندش آناستاسیوس (Anastasios)، شهر خود را ترک و به شهر Magoula سفر می‌کند. اطلاعات بیشتری از این خانواده تا دوازده سال بعد موجود نیست؛ اما در سال ۱۸۷۳ و نزدیک به تولد دوازده سالگی آناستاسیوس، خانواده استاتوپولو یونان را ترک کرده و شهر Smyrna ترکیه که همان ازمیر فعلی است، مهاجرت می‌کنند. در آن زمان، شهر ازمیر یک بندر بسیار پُررونق بود که جمعیت غالب آن را یونانیان مهاجر تشکیل می‌دادند. پس از مهاجرت استاتوپولوها به شهر ترکیه، پدر خانواده، مشغول به تجارت تخته و فرآورده‌های چوبی شد. کنستانتینوس، پسر خود آناستاسیوس را همراه با خود به سفرهای کاری در اروپا می‌برد و در آنجا، پسر با کار پدر و مقوله جذابی به نام ساخت آلات موسیقی آشنا شد. در آن زمان، این خانواده یک مغازه نیز در ازمیر داشتند که در آن، به تعمیر و فروش سازهای زهی چون لوت، ویولن و بوزوکی مشغول بودند. در سال ۱۸۹۰، شهرت آناستاسیوس در ازمیر به‌عنوان یک سازنده ماهر سازهای زهی باعث شد که وی به تنهایی یک کارخانه ساخت سازهای زهی تأسیس کند. کمی بعد، او ازدواج کرد و در سال ۱۸۹۳ شاهد تولد فرزند اول خود، اپامینونداس (Epaminondas) یا Epi بود. پس از آن نیز آناستاسیوس صاحب فرزندانی با نام‌های Alex ،Minnie ،Orpheu ،Frixo و ‌Ellie شد.

اما مالیات بالایی که امپراتوری عثمانی برای مهاجران یونانی وضع کرده بود، زندگی را برای خانواده استاتوپولو دشوار ساخته بود و به همین دلیل، آناستاسیوس در چهل سالگی تصمیم به مهاجرت گرفت و از طریق کشتی، ترکیه را به مقصد ایالات متحده آمریکا ترک کرد. طبق اسناد عمومی سال ۱۹۰۴، خانواده استاتوپولو در آن زمان در محله روزولت، واقع در جنوب شرق منهتن ساکن بوده است؛ محله‌ای که خانه بسیاری از مهاجران ایتالیایی و یونانی بود.

تعجبی ندارد که آناستاسیوس پس از مهاجرت به آمریکا نیز به شغل خود یعنی ساخت و فروش آلات موسیقی ادامه داد و با درک چم و خم تجارت در آمریکا، اولین و تنها اختراع خود را در تاریخ ۲۵ مارس ۱۹۰۹ ثبت کرد. این اختراع یک ماندولین ایتالیایی بود. پس از ثبت این اختراع، وی برچسبی به تمام سازهای تولیدی خود زد که روی آن، این متن به زبان انگلیسی نوشته شده بود:

«آ. استاتوپولو، تولیدکننده و تعمیرکار تمامی آلات موسیقی. صاحب امتیاز اختراع ساز Orpheum Lyra. سال ۱۹۱۱، نیویورک، ایالات متحده آمریکا»

اپامینونداس یا اپی که بزرگترین فرزند آناستاسیوس بود، به دلیل سن کم خود هنگام مهاجرت به آمریکا، به آسانی با سبک زندگی آن کشور خو گرفت. وی پس از تحصیل در مدرسه، به دانشگاه کلمبیا رفت و با افتخارات بسیاری فارغ‌التحصیل شد.

کارگاه تولیدی آناستاسیوس در طبقه پایین خانه‌اش واقع شده بود و همین امر، مرز بین کار و زندگی عادی را برای این خانواده کمرنگ کرده بود. اپی و اورفی مشتاقانه در کارگاه به پدر خود کمک می‌کردند.

زمانی که اپی تنها ۲۲ سال داشت، آناستاسیوس از دنیا رفت و اپی به‌عنوان فرزند ارشد خانواده، مسئولیت ادامه راه شرکت را بر عهده گرفت. وی که شاگرد مشتاق پدر بود و علاقه بسیاری به استوار کردن شرکت خانوادگی خود در بازار داشت، برچسبی جدید برای سازهای تولیدی شرکتش در نظر گرفت که در آن این متن به انگلیسی نوشته شده بود:

«خانه ساز استاتوپولو، سازنده آلات موسیقی باکیفیت از سال ۱۸۷۳»

اپی که در زمان شاگردی برای پدرش نیز یک مخترع و طراح ساز بود، اکنون سکان شرکت را در دست داشت و در سال‌های اول ریاستش، چندین اختراع به نام خود ثبت کرد.

پس از مرگ مادر خانواده در سال ۱۹۲۳، اپی مالکیت کامل شرکت را در اختیار گرفت و بلافاصله، تولید اکثر ماندولین‌های قدیمی را متوقف کرد. پس از این، او از یک سری جدید بانجو با نام Recording رونمایی کرد. سری Recording در زمان رونمایی شامل چهار محصول بود که نام آنها به‌ترتیب حروف الفبای لاتین انتخاب شده بود، این محصولات شامل بانجوی (Recording (A با قیمت ۱۲۵ دلار، Bandmaster با قیمت ۲۰۰ دلار، Concert با قیمت ۲۷۵ دلار و در نهایت، De Luxe با قیمت ۳۵۰ دلار می‌شد. در سالهای پس از جنگ جهانی اول، بانجو محبوب‌ترین ساز آمریکا محسوب می‌شد.

با افزایش شهرت و تعداد مشتریان شرکت، اپی تصمیم گرفت آن را توسعه دهد. وی انبار، سرقفلی و دستگاه‌های مدرن شرکت ساخت آلات موسیقی Farovan واقع در لانگ آیلند نیویورک را به‌طور کامل خریداری کرد و با شرکت خود یکپارچه ساخت. پس از این، اپی برای کسب‌وکار در حال رشد خود نامی‌ جدید انتخاب کرد: اپیفون (Epiphone). این نام از ترکیب نام او و کلمه یونانی Phone به معنای صدا ساخته شده بود. این نام همچنین ریشه از کلمه یونانی Epiphonous به معنای هم‌صدایی یا پخش دو صدا به‌صورت همزمان داشت.

در این دوره، می‌توان گفت که اپی موفق شده بود رؤیاهای پدر فقید خود را به واقعیت بدل کند.

او خود را به سمت رییس و مدیر کل شرکت اپیفون درآورد و این متن را طی تبلیغات و اعلامیه‌های تجاری منتشر کرد: «طبق سیاست جدید شرکت، زین پس تمامی منابع آن به تولید سازهای بانجو، بانجوی تنور، بانجو ماندولین، بانجو گیتار و بانجو یوکللی تحت برند ثبت‌شده “اپیفون” اختصاص خواهد یافت.»

اپی که اکثر کارگران و سازندگان اولیه مشغول در کارخانه خریداری‌شده در لانگ آیلند را حفظ کرده بود، با استفاده از آنها تیراژ تولید و کیفیت تولیدات خود را افزایش داد. کمی بعد و در سال ۱۹۲۷، اپیفون از بانجوهای سری Ornate رونمایی کرد. بانجوهای این سری نیز مانند سری Recording، از نام‌هایی با ترتیب حروف الفبا برخوردار بودند. ارزان‌ترین ساز این سری، Alhambra نام داشت که در آن زمان با قیمت ۲۰۰ دلار فروخته می‌شد. اعضای دیگر سری Ornate عبارت بودند از بانجوی Concert Special، بانجوی Dansant و بانجوی Emperor که به‌ترتیب قیمت‌هایی معادل ۳۰۰، ۴۵۰ و ۵۰۰ دلار داشتند. این دوره را می‌توان یکی از پرسودترین دوران‌ها برای اپیفون دانست؛ دوره‌ای که برادر اپی، اورفی نیز به مقام نایب رییس شرکت نائل شد و پس از آن، شرکت به پلاک ۲۳۵ و ۲۳۷ خیابان چهل‌وهفتم منهتن نقل مکان کرد.

در سال ۱۹۲۸، اپیفون شروع به ساخت بانجو برای دو فروشگاه زنجیره‌ای بزرگ ساز، Conn-Selmer و Continental Music کرد. در همان سال نیز این شرکت از اولین گیتارهای آکوستیک خود رونمایی کرد. به گفته اپی، این گیتارها برای رقابت با بزرگترین رقیب اپیفون در آن زمان، یعنی Gibson ساخته شده بودند.

عرضه سری سازهای Recording

سری گیتارهای آکوستیک Recording نیز از نام‌هایی به ترتیب حروف الفبا برخوردار بودند. این گیتارها که شکل ظاهریشان در آن زمان نوآورانه و غیرمعمول بود، از چوب اسپروس و لمینت افرا (میپل) و در دو حالت Archtop و Flattop ساخته می‌شدند.

اما گیتارهای آکوستیک سری Recording در ابتدا مورد استقبال مشتریان واقع نشدند. یکی از دلایل این امر، عدم تبلیغ آن توسط افراد مشهور بود. دلیل دیگر و مهم‌تر آن، حجم صدای کم این گیتارها بود. این گیتارها نسبت به گیتارهای آکوستیک آن زمان اندازه کوچکی داشتند و خصوصاً در مقابل رقیب اصلی خود یعنی گیبسون L-5، کمی تزئینی و غیرکاربردی به نظر می‌رسیدند. گیتار آکوستیک گیبسون L-5 در سال ۱۹۲۲ معرفی شد و بلافاصله به گیتاری محبوب و پرفروش تبدیل شد. دلیل این امر، پخش صدای بالا، تن نافذ، تیمبر جذاب و اتک بسیار بالای این ساز بود؛ عواملی که در آن زمان توسط گیتارهای اپیفون ارائه نمی‌شد.

با اینکه فروش بانجوهای اپیفون پس از سقوط بازار بورس در سال ۱۹۲۶ با قوت ادامه پیدا کرد، اما اپی به‌خوبی می‌دانست که محبوبیت گیتارهای Archtop در حال افزایش است و رقیب اصلی او در طراحی و کیفیت ساز نیز گیبسون است. اپیفون (که در آن زمان نام کامل آن Epiphone Banjo Company بود) در سال ۱۹۳۱ از سری جدید گیتارهای خود با نام Masterbilt رونمایی کرد. این سری شامل هفت گیتار Archtop بود که قیمت آنها از ۳۵ دلار تا ۲۷۵ دلار متفاوت بود و روی آنها یک F-Hole دیده می‌شد.

شباهت سری جدید گیتارهای اپیفون به گیتار L-5 شرکت گیبسون غیرقابل انکار بود. این گیتارها طرح F-Hole و تیونرهایی دقیقاً مشابه با نمونه استفاده‌شده در L-5 داشتند و حتی نام آنها (Masterbilt) نیز از نام سری گیتارهای Gibson Master برگرفته شده بود.

اما هر گیتار در سری Masterbilt از نامی خلاقانه برخوردار بود که در ذهن مشتریان حک می‌شد. از مهم‌ترین آنها می‌توان به Triumph با قیمت ۱۲۵ دلار، Broadway با قیمت ۱۷۵ دلار و De Luxe با قیمت ۲۷۵ دلار اشاره کرد. طبق اطلاعات ذکرشده در تبلیغات مدل De Luxe، این گیتار از «صفحه رویی خمیده ساخته‌شده از اسپروس، صفحه پشتی ساخته‌شده از افرای موج‌دار، ساختار ویولن‌شکل، دو F-Hole‌ بزرگ، حاشیه‌کاری نفیس سیاه‌وسفید و صدایی بسیار جذاب» بهره‌مند بوده است.

در دهه ۳۰ میلادی، رقابت بین گیبسون و اپیفون از یک رقابت دوستانه به سمت یک جنگ تمام‌عیار رفت.

در سال ۱۹۳۴، گیبسون در پاسخ به سری Masterbilt اپیفون، عرض بدنه مدل‌های Archtop خود را کمی افزایش داد و از یک گیتار آکوستیک غول‌پیکر با نام Super 400 نیز رونمایی کرد. اپیفون نیز در پاسخ به گیبسون، از مدلی گران‌قیمت با نام Emperor رونمایی کرد که از بدنه‌ای کمی عریض‌تر از Super 400 برخوردار بود و یک تبلیغ وسوسه‌انگیز نیز برای این مدل تدارک دید.

در سال ۱۹۳۶ نیز اپیفون بار دیگر در رقابت با گیبسون، یک اینچ بر عرض مدل‌های Triumph ،Broadway و De Luxe افزود. این افزایش اندازه باعث شد که گیتارهای اپیفون عرضی نزدیک به یک سانتی‌متر بیشتر از گیتارهای Archtop گیبسون داشته باشند.

در اواسط دهه ۳۰ میلادی، گیتارهای اپیفون از بهترین گیتارهای موجود در بازار شناخته می‌شدند و اپی از مشاهده گیتارهایش در دستان نوازندگان مشهور، بسیار خرسند بود. به دنبال این امر، اپیفون با امضای یک قرارداد نمایندگی فروش با شرکت Handcraft Ltd واقع در لندن، رسماً به یک شرکت بین‌المللی تبدیل شد. پس از آن نیز این شرکت یک شوروم جدید در خیابان چهاردهم منهتن افتتاح کرد. اپیفون طی تبلیغاتی ادعا می‌کرد که این ساختمان، از یک لابراتوار تحقیق و توسعه مطابق با جدیدترین فناوری‌های روز برخوردار است. شوروم اپیفون که در طبقه اول این ساختمان هفت طبقه قرار داشت، هم پذیرای رؤسای شرکت بود و هم مکانی برای گردهمایی موزیسین‌های مشهور آن دوره. بعدازظهر روزهای شنبه، اپی ویترین‌های شوروم را باز می‌کرد و گیتارهای موجود در آنها را در اختیار نوازندگان مشهور حاضر در شوروم مانند هری ولپی (Harry Volpe)، ال کایولا (Al Caiola) و لس پال قرار می‌داد. گیتاریست‌ها با استفاده از آن گیتارها به نواختن موسیقی می‌پرداختند و رهگذران نیز مشتاقانه به تماشای اجرای آنها می‌ایستادند.

اپی از موفقیت گیتارهای لپ استیل الکتریک ریکن‌بکر نیز مطلع بود و در همین راستا، در سال ۱۹۳۵، سری Electar (که در آن زمان Electraphone نام داشت) را روانه بازار کرد. در این محصولات، شاخصه‌های منحصربه‌فرد متعددی به چشم می‌خورد که از آن جمله می‌توان به امکان تنظیم هر یک از پُل پیس‌های (قطبک‌ها) پیکاپ مستر به‌صورت مجزا اشاره کرد. گیتارهای Electar به افزایش شهرت اپیفون به‌عنوان یک برند پیشرو کمک شایانی کردند. با نزدیک شدن به اواخر دهه ۳۰، فروش شرکت دو برابر شد و روابط تجاری میان اپیفون و شرکت‌های دیگر فزونی گرفت.

در جولای سال ۱۹۳۶ و در جریان نمایشگاه NAMM (مخفف National Association of Music Merchants)، این کمپانی از چند محصول جدید رونمایی کرد که از آن جمله می‌توان به پیانوی الکتریکی اشاره کرد که با همکاری شرکت Meissner Inventions Company واقع در نیوجرسی ساخته شده بود. همچنین در پی ملاقات و همکاری با یکی از دوستان لس پال به نام نت دنیل (Nat Daniel) که فردی ماهر در زمینه تجهیزات الکترونیک بود، ساخت امپلیفایر نیز در دستور کار اپیفون قرار گرفت. دنیل، طراحی مدار push/pull که امروزه در بسیاری از امپلیفایرها دیده می‌شود را به کمال رساند. بد نیست به این نکته نیز اشاره کنیم که شروع تولید گیتارها و امپ‌های Danelectro در دهه پنجاه میلادی، به دست دنیل رقم خورد.

در پایان دهه سی و کمی پیش از ورود آمریکا به صحنه جنگ جهانی دوم، رقابت میان اپیفون و گیبسون همچنان در اوج خود بود. در سال ۱۹۳۹، هر دو شرکت گیتارهای هاوایی با قابلیت تغییر زیرایی صدا را به بازار عرضه کردند که به‌نوعی پدر گیتارهای پدال استیل (pedal steel guitar) به شمار می‌آید. زمانی که گیبسون به تولید ویولن پرداخت، اپیفون با ساخت کنترباس به این حمله پاسخ داد.

با تمام این اوصاف، با گسترش شعله‌های آتش جنگ جهانی دوم و کمیاب شدن مواد اولیه، عملاً تولید گیتار در سراسر دنیا متوقف شد و این امر، پایانی موقت بود بر رقابت میان دو برند.

در قسمت دوم این مقاله، به داستان اپیفون از سال‌های جنگ جهانی دوم تا روزگار حاضر می‌پردازیم.

منبع: Epiphone
مترجم: امیر تولی