آموزش, سایر مقالات, مقالات
قدیمی‌ترین سازهای دنیا
مه
موسیقی به زبان جهانی مشهور است و هر انسانی، احساسی که توسط موسیقی برانگیخته می‌شود را درک می‌کند. احتمالاً هیچ‌گاه نخواهیم فهمید که نیاکان ما دقیقاً چه زمانی موسیقی را به وجود آورده‌اند؛ اما به‌طور قطع می‌دانیم که بیش از ۴۰ هزار سال پیش، اولین نمونه‌های آلات موسیقی ظاهر شدند. بر اساس این یافته‌ها، انسان‌های مدرن اولیه که ابتدا در اروپا ساکن بودند، دارای سنت‌های موسیقایی بوده‌اند و بلافاصله پس از استقرار در اروپا، ساخت سازهای خود را آغاز کرده‌اند. اجداد ما احتمالاً در حدود ۵۰ هزار سال پیش، در طی انفجار فرهنگی (یعنی زمانی که انسان‌ها هنر، جواهرات و آیین دفن مردگان را اختراع کردند)، موسیقی را نیز ایجاد کرده‌اند.
در این مقاله، به هشت مورد از قدیمی‌ترین سازهای یافته‌شده در کاوش‌های باستان‌شناسی می‌پردازیم.
۸- ترومپت توت‌عنخ‌آمون
قدمت: حدود ۳۳۴۰ سال
محل کشف: مصر
جنس: یکی از جنس نقره استرلینگ و دیگری از برنز یا مس
یک جفت ترومپت که در جریان کاوش آرامگاه توت‌عنخ‌آمون در سال ۱۹۲۲، توسط باستان‌شناسی به نام هاوارد کارتر کشف شده‌اند، به‌عنوان قدیمی‌ترین ترومپت‌های دنیا شناخته می‌شوند. این دو ساز از زمان مصر باستان باقی مانده‌اند و بیش از ۳۰۰۰ سال قدمت دارند!
هر دو ترومپت، تصاویر حکاکی‌شده ظریفی از خدایان رع-هوراختی، پتاه و آمون را بر خود دارند. در سال ۱۹۳۹، ترومپت‌ها در حضور تماشاگران نواخته شدند و این اجرای هیجان‌انگیز، به‌صورت بین‌المللی از رادیو بی‌بی‌سی پخش شد. از زمان کشف این ترومپت‌ها ادعاهایی وجود دارد که آنها قدرت شومی در ایجاد جنگ دارند. حتی برخی از مردم، ورود بریتانیا به جنگ جهانی دوم را با این ترومپت‌ها مرتبط می‌دانند؛ زیرا جنگ در اروپا، تنها ۵ ماه بعد از پخش صدای این سازها در رادیو بی‌بی‌سی آغاز شد!
۷- فلوت ژیاهو
قدمت: ۷-۹ هزار سال
محل کشف: چین، دره رود زرد، ژیاهو
جنس: استخوان بال درنای تاج قرمز
فلوت‌های استخوانی که در سایت باستانی ژیاهو (Jiahu) کشف شده‌اند، قدیمی‌ترین سازهای موسیقی یافته‌شده در چین به شمار می‌آیند. در این سایت باستانی، سی و سه فلوت در وضعیت‌های مختلفی پیدا شدند که از آن میان، حدود بیست فلوت سالم و مابقی شکسته یا تکه‌تکه شده بودند. شش عدد از این فلوت‌ها کامل هستند و قدیمی‌ترین سازهای قابل نواختن و چندنُته که تا کنون یافت شده‌اند، به شمار می‌آیند.
فلوت‌های ژیاهو در اندازه‌های مختلف هستند و ۵، ۶، ۷ و یا ۸ سوراخ دارند. محققین فلوتی که به نسبت بقیه نمونه‌ها سالم‌تر مانده بود را نواختند و صدای ضبط‌شده آن را با جهانیان به اشتراک گذاشتند؛ صدایی که نشانه‌های موسیقی هزاران ساله را به نمایش می‌گذارد. آنالیزهای صوتی آشکار کردند که فلوت هفت-سوراخه، نت‌هایی شبیه به گام هشت-نتی غربی (که با دو، ر، می آغاز می‌شود) را تولید می‌کند.
۶- لیتوفون
قدمت: بین ۴-۱۰ هزار سال
محل کشف: نقاط مختلف دنیا (قدیمی‌ترین نمونه‌ها از هند و ویتنام به دست آمده‌اند)
جنس: سنگ
واژه لیتوفون برای هر ساز سنگی که در اثر ضربه آوای موسیقی تولید می‌کند، به کار می‌رود. این‌گونه از سازهای باستانی در سراسر دنیا ساخته شده و قدیمی‌ترین نمونه‌های شناخته‌شده آن از ویتنام به دست آمده‌اند. لیتوفون‌های ویتنام، دان دا (Dan Da) نامیده می‌شوند و شامل ۱۱ صفحه بزرگ سنگ هستند که به‌صورت عمودی و نزدیک به یکدیگر قرار گرفته‌اند. پژوهشگران دریافته‌اند که این سنگ‌ها با دقت تراش خورده‌اند تا بتوان از طریق ضربه زدن به آنها، موسیقی تولید کرد. یکی از بهترین نمونه‌های شناخته‌شده لیتوفون، سنگ‌های موزیکال اسکیداو (Skiddaw) هستند که در طی حدود دو قرن، در اطراف شهر کزیک در شمال انگلستان ساخته شدند.
۵- غژغژه
قدمت: حدود ۲۰ هزار سال
محل کشف: نقاط مختلف دنیا (قدیمی‌ترین نمونه‌ها از اوکراین و فرانسه به دست آمده‌اند)
جنس: نوارهای نازک چوب و طناب
غژغژه (bullroarer) یک ساز آیینی است که توسط بسیاری از فرهنگ‌های باستانی و امروزی و در سراسر دنیا استفاده می‌شود. از این ساز برای برقراری ارتباط در فواصل طولانی استفاده می‌شده است. قدیمی‌ترین نمونه شناخته‌شده غژغژه مربوط به اوکراین است که قدمت آن به دوره پارینه‌سنگی (حدود ۱۸ هزار سال پیش از میلاد) بازمی‌گردد. باستان‌شناسان علاوه بر این ساز اوکراینی، نمونه‌های مشابه باستانی بسیاری را در سایر نقاط اروپا، آسیا، آفریقا، شبه قاره هند، استرالیا و آمریکا یافته‌اند.
شایان ذکر است که بومیان استرالیا در زمینه استفاده از غژغژه بسیار مشهور هستند. آنها، این ساز را در مراسم گوناگون، مثلاً برای دفع ارواح شیطانی در مراسم تدفین و همچنین مقابله با نیروهای شوم به کار می‌برند.
۴- فلوت ایستوریتز
قدمت: ۲۰-۳۵ هزار سال
محل کشف: فرانسه، غار ایستوریتز
جنس: استخوان بال کرکس
این فلوت که از سایت باستانی ایستوریتز (Isturitz) در جنوب‌غربی فرانسه به دست آمده است، حدود ۲۰ تا ۳۵ هزار سال قدمت دارد. تکه‌های بیش از بیست فلوت در این مکان پیدا شده‌اند. این فلوت‌ها به وسیله فرهنگ‌های مختلف مانند اوریگناسین، گراوتی و ماگدالینی (از فرهنگ‌های پارینه‌سنگی) که ساکن این منطقه بودند، ساخته شده‌اند. بیشتر فلوت‌ها تکه‌تکه هستند؛ اما دو عدد از کامل‌ترین‌های آنها توسط مردمان گراوتی ساخته شده‌اند و بین ۲۲ تا ۲۸ هزار سال قدمت دارند.
فلوت‌های ایستوریتز بسیار خوش‌ساخت هستند و بر اساس علائم آشکار موجود بر روی آنها (به‌خصوص در اطراف سوراخ‌هایی که انگشت‌ها روی آنها قرار می‌گیرند)، از این سازها استفاده می‌شده است. اطراف سوراخ‌های مذکور، کمی صیقل‌خورده است که می‌توان دلیل این امر را ساییدگی بر اثر حرکت انگشت‌ها در هنگام نواختن ساز دانست.
۳- فلوت هوهله فلس
قدمت: ۳۵-۴۰ هزار سال
محل کشف: آلمان، بادن وورتمبرگ، غار هوهله فلس
جنس: استخوان کرکس
این فلوت که در پاییز سال ۲۰۰۸ کشف شد، بین ۳۵ تا ۴۰ هزار سال قدمت دارد. فلوت هوهله فلس (Hohle Fels)، کامل‌ترین فلوت استخوانی است که تاکنون کشف شده و شباهت زیادی به فلوت‌های مدرن امروزی دارد. طول این ساز حدود هشت‌و‌نیم اینچ است و بخشی از آن که نوازنده در آن می‌دمد، هنوز سالم است. باستان‌شناسان می‌گویند که فلوت هوهله فلس و دیگر فلوت‌های یافته‌شده در این منطقه، نشان‌دهنده وجود یک فرهنگ موسیقی تثبیت‌شده در زمانی است که انسان‌های مدرن، اروپا را تسخیر می‌کردند.
چند سال پیش یک باستان‌شناس تجربی به نام ولف هین (Wulf Hein)، یک کپی از این فلوت ساخت و از آن برای نواختن سرود ملی ایالات متحده آمریکا استفاده کرد.
۲- فلوت دیوجه‌بیب
قدمت: ۴۳,۱۰۰ سال
محل کشف: اسلوونی، سرکنو
جنس: استخوان ران خرس غار
پیش از کشف فلوت‌های استخوانی قدیمی‌تر، فلوت دیوجه‌بیب (Divje Babe) به‌عنوان قدیمی‌ترین ساز یافته‌شده در جهان شناخته می‌شد. در طول سال‌هایی که از زمان کشف این ساز می‌گذرد، درباره آن نظرات مختلفی مطرح شده است؛ از جمله اینکه چه کسی فلوت را ساخته و اینکه آیا اصلاً یک شیء ساخته دست بشر است یا خیر؟ برخی از باستان‌شناسان بر این باورند که این ساز توسط انسان‌های نئاندرتال ساخته شده است؛ در حالی که برخی دیگر آن را متعلق به انسان‌های مدرن اولیه اروپایی (کرومانیون) می‌دانند. حتی در سال ۲۰۱۵ یک مقاله منتشر شد که نشان می‌داد این فلوت در واقع فقط یک استخوان است که توسط کفتارها جویده شده است! اگر یافته‌های این تحقیق درست باشد، دیگر هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد انسان‌های نئاندرتال دانش ساخت سازهای موسیقی را داشته‌اند.
به هر روی، برخلاف این یافته‌های جدید، فلوت دیوجه‌بیب اخیراً در موزه ملی اسلوونی به‌عنوان یک فلوت ساخته‌شده توسط انسان‌های نئاندرتال به نمایش گذاشته شده است.
۱- فلوت‌های گایسنکلوسترل
قدمت: ۴۲-۴۳ هزار سال
محل کشف: آلمان، بلاوبویرن، غار گایسنکلوسترل
جنس: استخوان قو و عاج ماموت
این سه فلوت که از غار باستانی گایسنکلوسترل (Geissenklösterle) پیدا شده‌اند، قدیمی‌ترین سازهای جهان به شمار می‌آیند. دو عدد از آنها از استخوان قو و دیگری از عاج ماموت ساخته شده است. پژوهشگران با استفاده از تکنولوژی رادیوکربن قدمت این فلوت‌ها را بین ۴۲ تا ۴۳ هزار سال تخمین زده‌اند. فلوت‌های گایسنکلوسترل به فرهنگ آراگنوسی منتسب شده‌اند که با اولین انسان‌های مدرن اروپا مرتبط است. برخی از پژوهشگران معتقدند که این فلوت‌ها و دیگر آلات موسیقی اولیه به گروه‌های بزرگی از انسان‌های اولیه کمک می‌کردند که در بین خود ارتباطات قوی ایجاد کنند. آنها باور دارند که این ارتباطات به گونه ما کمک کرد تا قلمرو خود را بیشتر از انسان‌های نئاندرتال گسترش دهد.
کدام‌یک از این سازها برای شما بیشتر جالب توجه بودند؟ لطفاً نظر خود را در بخش نظرات همین مطلب، با ما و مخاطبین گیتار ایران در میان بگذارید. همچنین اگر به شناخت برخی از قدیمی‌ترین گیتارهای موجود در موزه‌ها و کلکسیون‌های دنیا نیز علاقه دارید، پیشنهاد می‌کنیم حتماً مقاله خواندنی «قدیمی‌ترین گیتارهای جهان» را مطالعه کنید.
منبع: Oldest