۱۰ امپلیفایر مشهور و تأثیرگذار تاریخ

صدای خوب یک مفهوم کاملاً انتزاعی است و به ذهنیت شنونده بستگی دارد. به همین دلیل نمی‌توان گفت که یک امپلیفایر گیتار، یا در واقع هر دستگاه پخش صدایی، قطعاً بهتر از دیگری است. اما مؤلفه‌هایی جز ماهیت صوتی و کیفیت صدا، می‌توانند در برتری یک امپ گیتار بر دیگر امپ‌ها مؤثر باشند.

برای مثال، اگر امپلیفایر ۴۰۰۰ دلاری وینتج انگلیسی شما، ۴۰ کیلوگرم وزن داشته باشد و شما یک موزیسین میانسال با بیماری دیسک کمر و یک خودروی کوچک باشید، طبیعتاً یک مدل ارزان‌تر و سبک‌تر، برای شما گزینه بهتری خواهد بود.

اما تشخیص اینکه یک مدل به‌خصوص چقدر در تاریخ صنعت امپلیفایر گیتار اهمیت دارد، بسیار آسان‌تر است. بیش از هفت دهه است که امپلیفایر توسط نوازندگان گیتار مورد استفاده قرار می‌گیرد و در این مدت زمان طولانی، فناوری ساخت این دستگاه شاهد پیشرفت‌هایی بی‌شمار بوده است. اما در عین حال، برخی از مدل‌ها، با وجود گذشت چندین دهه از ساختشان، هنوز هم در صدر فهرست بهترین امپ‌های گیتار دنیا قرار دارند.

در این مقاله، به ده امپلیفایر گیتار خواهیم پرداخت که هر یک به‌گونه‌ای، عرصه موسیقی را دگرگون کرده‌اند و نام آنها در تاریخ ماندگار شده است.

۱. Vox AC30 Top Boost

دلیل ساخت AC30 توسط شرکت Vox این بود که هنک ماروین، نوازنده گروه انگلیسی Shadows، از قدرت امپ ۱۵ واتی AC15 خود ناراضی بود و می‌گفت که صدای آن در میان جیغ‌های هواداران حاضر در اجرای زنده گم می‌شود.

کمپانی وکس، مدل سی واتی AC30 را در سال ۱۹۵۸ و در دو ترکیب ۱x12 و ۲x12 به بازار عرضه کرد.

در سال ۱۹۶۰، این محصول شامل بهینه‌سازی‌هایی مانند افزودن یک کانال صوتی اضافی به آن شد. این امر، مجموع تعداد کانال‌های صوتی AC30 را به سه کانال رساند که هر کدام از آنها، از دو ورودی برخوردار بودند. این دستگاه، در مجموع از شش ورودی صوتی برخوردار بود و به همین دلیل نیز، AC30/6 نام گرفت.

همچنین، از این نسخه جدید، نمونه‌هایی مجهز به مداری موسوم به Top Boost یا Brilliance نیز به بازار عرضه شد که به لطف مدار مذکور، از گین استیج اضافه و امکان تنظیم بیس و تربل به‌صورت جداگانه برخوردار بودند.

مدار Top Boost به‌قدری در میان گیتاریست‌ها محبوب شد که پس از مدتی، به یک قابلیت استاندارد در AC30/6 تبدیل شد. تربل ویژه و زنگ‌گونه‌ای که این مدار تولید می‌کند، طرفداران بسیاری دارد و در واقع، یکی از مهم‌ترین اجزای تشکیل‌دهنده ماهیت صوتی موسیقی‌های اولیه گروه بیتلز است. البته پس از بیتلز نیز این امپ، توسط گیتاریست‌های مشهوری مانند برایان مِی، تام پِتی، پیتر باک و The Edge استفاده شد.

۲. Fender 5E3 Deluxe

Fender 5E3 Deluxe که در سال ۱۹۴۸ وارد بازار شد، همواره به دلیل اوردرایو غنی و پویای خود، مورد تمجید گیتاریست‌ها قرار گرفته است. ۵E3 در طی سال های تولید خود، در شکل‌ها و ترکیب‌های فنی مختلف عرضه شده است؛ اما محبوب‌ترین مدل از میان آنها را می‌توان مدل Deluxe با پنل باریک دانست که به سبک امپ‌های کلاسیک فندر، کابینتی با روکش پارچه تویید داشت و از سال ۱۹۵۵ تا ۱۹۶۰ تولید شد.

مدار ۵E3 Deluxe، ولتاژ بالاتری نسبت به سایر مدل‌های آن داشت و به اینورتر و درایور اسپلیت-فیز نیز مجهز بود که صدایی جالب و منحصربه‌فرد تولید می‌کردند.

لامپ‌های ۶V6 به‌کاررفته در این امپلیفایر، به راحتی به آستانه اوردرایو می‌رسیدند و صدایی بسیار غنی و دلچسب را رقم می‌زدند. همچنین اینورتر لامپی ۵Y3 این دستگاه نیز باعث پویایی بالا و حساسیت فوق‌العاده آن شده بود. این امپ افسانه‌ای توسط نوازندگانی بسیار مشهور مانند نیل یانگ، مایک کمپبل، ریچ رابینسون، مارک نافلر، بیلی گیبونز و بسیاری از افراد دیگر استفاده شده است.

شهرت زیاد و هویت منحصربه‌فرد Fender 5E3 Deluxe، باعث شده است که نمونه‌های دست دوم آن، امروزه با قیمت‌هایی باورنکردنی در بازار به فروش برسند. اما اگر مشتاقید صدای این امپ را تجربه کنید و نمی‌خواهید مبالغی هنگفت برای تصاحب آن خرج کنید، می‌توانید نمونه‌های کپی آن که توسط شرکت‌هایی نظیر Victoria ،Kendrick و Clark Amplification تولید می‌شود را خریداری کنید. همچنین شرکت فندر نیز یک نمونه بازآفرینی‌شده از این مدل را با نام ۵۷ Custom Deluxe تولید می‌کند.

۳. Mesa/Boogie Dual Rectifier

Mesa/Boogie، در دهه هفتاد، به دلیل ساخت امپ‌های کوچک و قدرتمند سری Mark، طرفداران بسیاری پیدا کرد. اما در سال ۱۹۸۹، این شرکت آمریکایی تصمیم گرفت تا با عرضه امپ‌هایی متفاوت، قشر وسیع‌تری از گیتاریست‌ها را جذب کند. نتیجه این تصمیم، سری محصولات Rectifier بود که اندازه بزرگ‌تر و قدرتی بیشتر از سری Mark داشتند و در دو مدل Dual و Triple به بازار عرضه شدند. از آن موقع تا به‌حال، سری Rectifier به یکی از محبوب‌ترین سری امپلیفایرهای گیتار در دنیا، خصوصاً در میان نوازندگان راک تبدیل شده است.

Dual Rectifier که توسط مؤسس شرکت Mesa/Boogie، رندال اسمیت طراحی شده است، به دیودهای سیلیکونی مجهز است که سطح گین و ماهیت صوتی منحصربه‌فردی به آن می‌بخشند. این مدل، محبوبیت ویژه‌ای نزد گروه‌های موسیقی متال و هارد راک نظیر Metallica ،Tool ،Korn ،Soundgarden و Foo Fighters دارد.

۴. Marshall JCM800

JCM800 که نام آن از شماره پلاک ماشین مؤسس شرکت مارشال برگرفته شده است، اولین بار در سال ۱۹۸۱ به بازار عرضه شد.

این مدل یکی از نخستین امپ‌های گیتاری بود که از ناب master volume بهره می‌برد و به لطف همین ویژگی نیز توانایی تولید تن کرانچی و دیستورت‌شده در حجم‌ صدای پایین را نیز داشت. شاخصه مذکور، JCM800 را به گزینه‌ای محبوب میان بسیاری از نوازندگان سبک‌های هارد راک و متال تبدیل کرد که از مشهور‌ترین آنها می‌توان به کری کینگ (Kerry King) و جف هنمن (Jeff Hanneman) اشاره کرد.

اما محبوبیت JCM800 پس از دهه هشتاد میلادی نیز ادامه پیدا کرد و به امپ مورد علاقه موزیسین‌هایی نظیر Ian McKaye از گروه Fugazi و تام مورلو از گروه Rage Against The Machine نیز تبدیل شد.

۵. Marshall 1959 Super Lead 100 Watt Plexi

۱۹۵۹ Super Lead توسط هنرمندانی افسانه‌ای نظیر پیت تاونزند، اریک کلپتون، جیمی هندریکس و بسیاری از نوازندگان نوآور دیگر استفاده شده است و می‌توان گفت که نقشی اساسی در شکل‌دهی موسیقی راک اند رول امروزی ایفا کرده است.

این امپلیفایر گیتار که در سال ۱۹۵۹ به بازار عرضه شد، از صد وات قدرت، چهار ورودی سیگنال و دو کانال صوتی برخوردار است. نام Plexi نیز به دلیل جنس فِیس‌پلیت این محصول بر روی آن گذاشته شده است که از شیشه پلکسی ساخته شده است.

می‌توان گفت که ترکیب Marshall 1959 Super Lead 100 Watt Plexi با کابینت‌های ۴x12 مارشال، باعث محبوبیت استک‌های این شرکت شد.

از مشهورترین رویدادهایی که این مدل در آن حضور داشته است، می‌توان به اجرای زنده جیمی هندریکس در فستیوال Woodstock اشاره کرد. استفاده هندریکس از ۱۹۵۹ Super Lead در این رویداد، شهرت آن را چند برابر کرد.

۶. Roland JC-120

کمتر امپ گیتار سالید استیتی در تاریخ، به اندازه JC-120 شهرت دارد.

Roland JC-120 که نخستین بار در سال ۱۹۷۵ به بازار عرضه شد، دارای صدای خالص و تمیزی است که هنوز هم در بسیاری از موسیقی‌های راک به گوش می‌رسد.

این امپلیفایر ۱۲۰ وات، به افکت Dimensional Space Chorus و دو اسپیکر ۱۲ اینچی مجهز است که توسط دو پاور امپ مجزا به حرکت درمی‌آیند و صدایی با شفافیتی مثال‌زدنی تولید می‌کنند. همین ماهیت صوتی و تن کریستالی، JC-120 را به انتخاب اول بسیاری از هنرمندان موسیقی راک مانند رابرت اسمیت، جانی مار (Johnny Marr) و اندی سامرز (Andy Summers) تبدیل کرده است.

۷. Peavey 5150

۵۱۵۰، حاصل همکاری شرکت Peavey با ادی ون هیلن (Eddie Van Halen) است و آن را می‌توان مشهورترین امپ با برند پیوی دانست.

این محصول که در سال ۱۹۹۲ روانه بازار شد، یک هِد دو کانال با مدار لامپی و قدرت ۱۲۰ وات است که می‌توان گفت تن ویژه آن، اصوات گیتار خشن را وارد موسیقی دهه ۹۰ میلادی کرد.

با قطع همکاری ادی ون هیلن و Peavey در سال ۲۰۰۴، نام این محصول نیز از ۵۱۵۰ به ۶۵۰۵ تغییر کرد. در دهه‌های اخیر، ۶۵۰۵ به ابزار مورد اعتماد بسیاری از گروه‌های متال مدرن مانند Chimaira ،August Burns Red و All That Remains تبدیل شده است.

۸. Fender Twin Reverb

در این مورد باید کمی وارد جزئیات شویم و به‌طور مشخص در مورد امپ‌های Fender Twin Reverb ساخته‌شده بین سال‌های ۱۹۶۵ تا ۱۹۶۷ صحبت کنیم.

در طی دهه‌های گذشته، این امپ همواره در میان نوازندگان جایگاهی ویژه داشته است. از مشهورترین این گیتاریست‌ها می‌توان به استیوی ری وان (Stevie Ray Vaughn) اشاره کرد که از یک نسخه مشکی دهه شصتی از این امپ در تور ژاپن سال ۱۹۸۵ استفاده کرد. از دیگر نوازندگان مشهوری که از Twin Reverb استفاده کرده‌اند می‌توان به جک وایت، جانی مار، Steve Howe و Dweezil Zappa اشاره کرد.

فندر Twin Reverb را می‌توان بهترین گزینه برای نوازندگانی دانست که قصد دارند به تنی شفاف و کلین دست یابند. همچنین افکت ریورب فنر (spring reverb) این امپلیفایر نیز بسیار مشهور است.

James Burton، یکی از صاحبان مشهور Twin Reverb درباره آن چنین گفته است:«به‌شخصه امپی را یک امپ خوب می‌دانم که تنها با اتصال گیتار خود به آن، صدایی خوب از آن دریافت کنید. امپلیفایری که از نواختن با آن، خصوصاً در سفر بسیار لذت می‌برم، یک Fender Twin Reverb ساخت سال ۱۹۶۵ است. Twin Reverb تنی بسیار جذاب دارد و از تمامی امکانات مورد نیاز برای اجرای زنده نیز بهره‌مند است. این امپ، کار من را به بهترین نحو راه می‌اندازد و می‌توانم بگویم که به آن وابسته‌ام. هنگامی که در سفر هستم، افکت‌ دیلی دیجیتال و شاید کمی کورس به صدای Twin Reverb می‌افزایم؛ اما در حالت عادی، تن خالص گیتار و نواختن یک قطعه که مخاطبانم آن را درک کنند، برایم بیش از هر چیزی لذت‌بخش است.»

اگر طرفدار فندر باشید، می‌دانید که سال ۱۹۶۵، سالیست که این شرکت به CBS فروخته شد. این اتفاق، تأثیری عمیق بر تاریخ فندر گذاشت. در واقع، بسیاری معتقدند که این تغییر، باعث افت غیر قابل انکار کیفیت گیتارهای فندر شد؛ اما امپ‌های این شرکت دچار افت فروش نشدند. امروزه نیز فندر برای باری دیگر، شروع به تولید نسخه بازآفرینی‌شده Twin Reverb سال ۱۹۶۵ کرده است.

۹. Fender Bassman

موزیسین‌های بی‌شماری عاشق Fender Bassman، خصوصاً نمونه‌های ۴x10 تویید ساخته‌شده بین سال‌های ۱۹۵۷ تا ۱۹۶۰ هستند و فهرست کامل آنها یک طومار چندین متری را تشکیل خواهد داد!

اگر فقط بخواهیم از چند نفر نام ببریم، می‌توانیم به اریک کلپتون، بادی گای، مایک کمپبل، مایک بلوم‌فیلد، جیمی وان (Jimmie Vaughan) و برایان ستزر (Brian Setzer) اشاره کنیم.

اما باز هم می‌گوییم که این افراد، تنها درصدی بسیار پایین از طرفداران این امپلیفایر هستند. شهرت و محبوبیت Bassman در دنیا به حدیست که بسیاری از افراد متخصص، نمونه‌های ۴x10 ساخته‌شده در دهه پنجاه آن را بهترین امپ تاریخ می‌دانند.

Bassman در سال ۱۹۵۲ عرضه شد و همانطور که از نامش پیداست، در اصل به‌عنوان یک امپ گیتار بیس به بازار معرفی شد. اما با گذشت زمان، نوازندگان گیتار الکتریک نیز تأثیر جادویی آن بر روی ساز خود را کشف کردند. فندر نیز پس از اطلاع از این امر، این محصول را به‌عنوان یک امپلیفایر مناسب برای گیتار الکتریک و گیتار بیس به بازار عرضه کرد.

Tom Wheeler در کتاب The Soul of Tone: Celebrating 60 Years of Fender Amps درباره Bassman نوشته است: «Bassman قدرتمند است، صدای بلندی تولید می‌کند و به لمس نوازنده نیز بسیار حساس است. این امپ صدایی بی‌نظیر و شکوهمند دارد و پاسخ‌دهی آن در تمام طیف فرکانس صوتی بی‌نقص است. این عوامل، باعث حصول تنی درخشان و بسیار غنی در شدت صدای پایین و متوسط می‌شود. با افزایش حجم صدا، دیستورشنی بسیار جذاب به تن Bassman اضافه می‌شود و هر چه به ولوم می‌افزایید، بر جذابیت و گرمای صدا نیز افزوده می‌شود. این ماهیت صوتی، با برخی از گیتارها مانند استرتوکستر، جذابیتی دوچندان پیدا می‌کند.»

۱۰. Hiwatt DR103

موافقیم که امپ‌های Marshall و Vox، تأثیری انکارناپذیر بر صدای موسیقی راک انگلیسی در دهه شصت و هفتاد میلادی گذاشته‌اند؛ اما یک امپلیفایر دیگر نیز نقشی اساسی در این عرصه داشته است و نباید آن را فراموش کرد: Hiwatt DR103.

در حالی که DR103 به‌عنوان امپ اصلی پیت تاونزند مشهور است، اما باید بدانید که دیوید گیلمور، نوازنده افسانه‌ای گروه Pink Floyd نیز به آن علاقه بسیاری داشته است. همچنین مودی بلوز و رولینگ استونز نیز از این مدل به‌خصوص در آثار خود استفاده کرده‌اند.

DR103 در ظاهر به امپ‌های مارشال شباهت دارد؛ اما از مدار کاملاً متفاوت و در نتیجه، تنی منحصربه‌فرد برخوردار است.

وب‌سایت legendarytones درباره آن چنین گفته است: «Hiwatt DR103 توانایی تولید صدا با حجمی بیشتر از امپ‌های ۱۰۰ وات مارشال را دارد و در صورت نیاز، می‌تواند صدایی بسیار شفاف‌تر از آنها نیز تولید کند. هدروم DR103 نیز بسیار استثنایی است. همین امر، نوازندگی با آن با صدای بلند را به تجربه‌ای وصف‌ناپذیر بدل می‌کند.»

مدار Hiwatt DR103 بر پایه چهار لامپ EL-34 و چهار لامپ ۱۲AX7 طراحی شده است. این دستگاه دارای ترانس داخلی است که اتصال آن به برق شهری تمام دنیا را ممکن می‌سازد.

همچنین خروجی‌های اسپیکر در DR103 به‌صورت موازی سیم‌کشی شده‌اند و می‌توان امپدانس بار آنها را ۴، ۸ یا ۱۶ اهم تعیین کرد.

به پایان این مقاله رسیدیم. آیا تجربه نوازندگی با این امپ‌ها را داشته‌اید؟ گزینه محبوب شما کدام است؟ لطفاً نظرات خود را با ما و مخاطبان گیتارایران در میان بگذارید.

نویسنده: Damian Fanelli ،Christopher Scapelliti و Tom Gilbert
مترجم: امیر تولی