شروع داستان سینتیسایزرها در دهه شصت میلادی و با عرضه سینتیسایزرهای آنالوگ رقم خورد. این ساز با ورود خود به دنیای موسیقی، این عرصه را بهکلی دگرگون کرد.
تقریباً تمامی سینتیسایزرهای آنالوگ از روشی با نام سنتز کاهشی یا subtractive synthesis برای تولید صدا استفاده میکنند. این فناوری قدیمی، بهنوعی سرچشمه شکلگیری و تحول سینتیسایزرهای آنالوگ به شمار میآید و امکانات بسیاری را در زمینه طراحی صدا در اختیار کاربران قرار میدهد.
با وجود اینکه بسیاری از سینتهای آنالوگ از نوع سابترکتیو هستند، اما این امر بدین معنا نیست که این کلمه مترادف با سینتی سایزر آنالوگ است. بهعلاوه، سینتیسایزرهای دیجیتالی نیز وجود دارند که این روش را در هسته خود شبیهسازی میکنند.
بسیاری از سینتهای آنالوگ سابترکتیو به دلیل امکانات کنترلی محدود خود، پالت صوتی کوچکی را در اختیار کاربر قرار میدهند و محدوده صوتی قابل تولید توسط سینتیسایزرهای مبتنی بر additive synthesis یا سنتز افزایشی، frequency modulation و physical modeling معمولاً به مراتب وسیعتر از انواع سابترکتیو است. اما این محدودیت لزوماً نکتهای منفی نیست و در واقع، طراحی صدا را برای موزیسینهای مبتدی و تازهکار در عرصه سینت آسان میسازد.
برای آشنایی با انواع synthesis یا سنتز صدا، پیشنهاد میکنیم ویدیوی «انواع سینتیسایزر و نحوه کارکرد آنها» را در وبسایت گیتارایران مشاهده کنید.
سینتیسایزرهای سابترکتیو
روش تولید صدا در یک سینتیسایزر سابترکتیو ساده است؛ یک اسیلاتور در این دستگاه وجود دارد که صدایی در شکل موجهای مختلف تولید میکند.
موج سینوسی یا sine wave را میتوان سادهترین شکل صدا دانست که تنها از یک جزء هارمونیک در یک کوک برخوردار است. موج مربعی یا square از ماهیتی منحصربهفرد برخوردار است و تنها هارمونیکهای فرد را در خود دارد. اما موج دندانه ارهای یا sawtooth که صدایی شبیه به وزوز زنبور تولید میکند، از تمامی هارمونیکهای زوج و فرد برخوردار است.
صدایی دیگر نیز معمولاً توسط سینتیسایزرهای آنالوگ تولید میشود که نویز سفید است. نویز سفید، تمامی فرکانسهای طیف فرکانس صوتی را در مقدار و حجمی برابر در خود دارد.
اکثر سینتهای آنالوگ از حداقل دو اسیلاتور برخوردارند که میتوان با ترکیب آنها، صداهایی با ترکیب دو شکل موج در دو کوک یا اکتاو مختلف تولید کرد.
صدای تولیدشده توسط اسیلاتورها به فیلتر ارسال میشود. این فیلترها وظیفه حذف برخی از هارمونیهای موج تولیدشده توسط اسیلاتورها را دارند و نقشی اساسی در ماهیت صوتی ویژه سینتیسایزرهای آنالوگ ایفا میکنند.
فیلترهای پایینگذر یا low-pass، با حذف فرکانسهای موجود پس از محدوده cutoff خود، رنگی تیرهتر به صدا میبخشند؛ اما فیلترهای بالاگذر یا high-pass، با حذف فرکانسهای پیش از محدوده cutoff خود، صدای تولیدشده را نحیفتر میکنند. فیلترهای میانگذر یا band-pass نیز ترکیبی از این دو فیلتر هستند.
با افزایش رزونانس این فیلترها، میتوان حجم فرکانسهای محدوده cutoff فیلتر را افزایش داد و صدایی منحصربهفرد تولید کرد.
همچنین با مدولاسیون فرکانس cutoff این فیلترها و دیگر پارامترها در طی پخش یک نت، میتوان صدا را بهطرزی بسیار مشهود تغییر داد. به همین دلیل است که سینتیسایزرها از حداقل یک انولوپ برخوردارند که امکان شکلدهی به cutoff فیلتر و بسیاری از پارامترهای دیگر را هنگام پخش یک نت به کاربر میدهد.
LFOها یا اسیلاتورهای فرکانس پایین نیز همانگونه که از نامشان پیداست، اسیلاتوری با فرکانس بسیار پایین هستند که صدای آنها در سینتیسایزر شنیده نمیشود، اما میتوانند تغییراتی بسامدی در کوک، فیلترها و تقریباً تمامی پارامترها ایجاد کنند.
موارد استفاده از سینتیسایزرهای آنالوگ
با اینکه سینتیسایزرهای آنالوگ از سهولت کاربری و پالت صوتی وسیع سینتهای دیجیتال برخوردار نیستند، اما همواره به دلیل ماهیت صوتی گرم و ویژه خود مورد توجه موزیسینها قرار گرفتهاند. مدار تولید صوت سینتهای آنالوگ، صدا را با ماهیتی منحصربهفرد تولید میکند که ساخت لیدهایی غنی و نافذ، بیسهایی عمیق و گرم و پدهایی بینظیر و باشکوه را ممکن میسازد. این تنها بخشی از کاربردهای یک سینتیسایزر آنالوگ است.
سادگی طراحی و رابط کاربری سینتهای آنالوگ، خصوصاً نوع سابترکتیو آنها را میتوان هم یک محدودیت و هم یک مزیت دانست؛ زیرا با اینکه بسیاری از این دستگاهها از پارامترهای قابل تنظیم زیادی برخوردار نیستند و قابلیت طراحی صدای زیادی را در اختیار کاربر قرار نمیدهند، اما کاربری آنها و طراحی صدا با آنها بسیار آسان است و کاراکتر صوتی آنها نیز بهقدری منحصربهفرد است که توسط هیچ سینتیسایزر دیجیتالی قابل شبیهسازی نیست.
سه سینتیسایزر آنالوگ بینظیر
Moog Minimoog Model D
Minimoog Model D تحول عظیمی در عرصه سینتیسایزر ایجاد کرد و به کاربران بسیار بیشتری امکان داد تا از قابلیتهای این ساز جذاب بهرهمند شوند. Minimoog با ارائه امکانات و ماهیت صوتی سینتیسایزرهای بسیار بزرگ دهه شصت میلادی در بدنهای کوچک و قابل حمل، دنیای سینتیسایزر را برای همیشه تغییر داد. به دلیل شهرت بیبدیل Minimoog در جهان موسیقی، صدای آن در مهمترین آثار موسیقی مدرن، از آثار هربی هنکاک (Herbie Hancock) گرفته تا پینک فلوید (Pink Floyd) شنیده میشود.
اما اندازه کوچک و کاربری آسان Minimoog تنها دلایل موفقیت و شهرت افسانهای این دستگاه نیستند؛ بلکه ماهیت صوتی ویژه و بینظیر آن نیز نقشی اساسی در این امر ایفا کرده است.
سه اسیلاتور تعبیهشده در این ساز که سیگنال تولیدشده توسط آنها از فیلتر لو-پس چهار-قطبی افسانهای موگ میگذرد، صدایی با ماهیت گرم و دلچسب تولید میکنند که بهسرعت توسط طرفداران آن شناخته میشود.
Sequential Circuits Prophet-5
اگر به فهرستهای مجلات و وبسایتهای مختلف از برترین سینتیسایزرهای تاریخ نگاهی بیندازید، حتماً با نام Prophet-5 مواجه خواهید شد؛ زیرا این سینتیسایزر نیز مانند Minimoog، از ویژگیهای خاص بسیاری برخوردار است که آن را به سازی بیبدیل و حتی انقلابی تبدیل کردهاند.
Sequential Circuits Prophet-5 که در دهه هفتاد میلادی توسط Dave Smith و John Bowen طراحی شد، در واقع اولین سینتیسایزر پُلیفونیک با قابلیت برنامهریزی تمامی پارامترها محسوب میشود.
Prophet-5 از حافظه پچ برخوردار بود که به کاربر امکان ذخیرهسازی و استفاده از حداکثر ۳۲ ترکیب پارامتر را میداد. این امر در کنار پلیفونی پنج-آوایی و بدنه چوبی بسیار زیبا، Prophet-5 را به یکی از محبوبترین سینتهای دنیا تبدیل کرد.
Roland Jupiter-8
Jupiter-8 که اولین سینتیسایزر آنالوگ رولند محسوب میشود، نقشی غیرقابلانکار در موسیقی دهه هشتاد میلادی ایفا کرده است. صدای Jupiter-8 را میتوان در آثار هنرمندان و گروههایی چون ABBA ،Duran Duran ،Queen ،Jean-Michel Jarre و حتی آهنگ Thriller مایکل جکسون شنید.
این اعجوبه از امکاناتی بهرهمند بود که از چارچوبهای صنعت سینتیسایزر در آن زمان فراتر میرفت. برای مثال، Roland Jupiter-8 را میتوان جزو اولین سینتیسایزرهایی دانست که از قابلیت آرپژیاتور بهرهمند بود و کاربر میتوانست به هر بخش از کیبورد آن یک پچ جداگانه اختصاص دهد. همچنین قابلیت Cross Mod این دستگاه نیز به آن بازه صوتی بسیار وسیعی میبخشید.
منبع: MusicRadar