نگاهی به گیتارهای باریتون

گروه Beach Boys و Metallica چه نقطه اشتراکی دارند؟ اگر مواردی بدیهی چون استعداد، شهرت و سرمایه را کنار بگذاریم، پاسخ صحیح، استفاده از گیتار باریتون (baritone) است.

بسیاری از افراد درباره ماهیت گیتار باریتون سردرگم هستند. آیا این ساز نوعی بیس است؟ آیا هنوز مورد استفاده قرار می‌گیرد؟ چه کسانی از آن استفاده می‌کنند؟ چگونه صدایی دارد و چگونه در ژانرهای مختلف موسیقی جای می‌گیرد؟ در این مقاله تلاش می‌کنیم به این پرسش‌ها پاسخ دهیم.

گیتار باریتون چیست؟

ابتدا بیایید به پرسش اصلی این مطلب پاسخ دهیم؛ گیتار باریتون چیست؟

گیتار باریتون، گیتاری است که دسته‌ای بلندتر از مدل‌های استاندارد دارد و از نت سی استاندارد (سی، می، لا، ر، فا دیز، سی) یا از نت لا استاندارد (لا، ر، سل، دو، می، لا) کوک می‌شود. این امر بدان معناست که کوک آن، معادل یک فاصله چهارم یا یک فاصله پنجم پایین‌تر از کوک استاندارد است.

دسته این گیتار بلندتر از مدل‌های استاندارد مثل استرتوکستر، تلکستر، لس پال و … است تا فضای کافی برای طول اسکیل ۲۷ اینچی (یا بالاتر) ایجاد شود. این طول اسکیل، برای لهجه و اینتونیشن صحیح نت‌های بم‌تر و همچنین حفظ کوک لازم است. به‌غیر از این موارد، گیتارهای باریتون معمولاً بدنه‌ای بزرگتر هم دارند.

گیتارهای باریتون قدیمی معمولاً پیکاپ سینگل کویل دارند که به افزایش تودماغی یا twangy بودن صدا کمک می‌کند؛ اما نمونه‌های مدرن عمدتاً پیکاپ‌های هامباکر با خروجی بالا و صدایی خشن‌تر برای استفاده در زیرشاخه‌های راک و متال دارند. به هر دو مورد بیشتر خواهیم پرداخت؛ ولی ابتدا تاریخچه کوتاه گیتارهای باریتون را مرور می‌کنیم.

تاریخچه گیتار الکتریک باریتون

گیتار الکتریک باریتون در دهه ۵۰ ابداع شد. پیش از آن، گیتارهای آکوستیک باریتون موجود بودند که عمدتاً در سبک‌های کلاسیک مورد استفاده قرار می‌گرفتند. اولین حضور جدی باریتون‌ها در سبک سرف (surf) در دهه ۵۰ رقم خورد. صدای بی‌همتای آنها بسیار مناسب جوانان عصیانگر آن دوران بود و با عواطف و روح حاکم بر آن دوره همخوانی داشت. آهنگ Peter Gunn از دوئِین اِدی (Duane Eddy)، معروف‌ترین آهنگی است که در آن از گیتار باریتون استفاده شده است. این آهنگ به‌عنوان موسیقی تیتراژ فیلم the Blues Brothers نیز در یادها باقی مانده است. به عقیده ما، Peter Gunn بدون لهجه به‌خصوص گیتار باریتون نمی‌توانست تا این حد تأثیرگذار باشد.

گروه the Beach Boys نیز عمدتاً از این ساز برای ریف اول آهنگ‌های خود استفاده می‌کردند. این گروه، نماینده اصلی صدای موسیقی پاپ در عصر فرهنگ زندگی ساحلی و موج‌سواری است و تأثیر آنها را نباید دست‌کم بگیریم. به‌عنوان مثال، اینترو آهنگ جاودانه Dance, Dance, Dance از گروه the Beach Boys با گیتار باریتون نواخته شده است.

دست‌اندرکاران هالیوود خیلی زود از تأثیر صدای بم باریتون‌ها مطلع شده و از صدای این ساز در موسیقی بسیاری از فیلم‌های جاسوسی و وسترن دهه ۶۰ استفاده کردند. شکی نیست که کابوی‌های واقعی پیش از ظهور گیتار الکتریک زندگی می‌کرده‌اند؛ اما یک فیلم وسترن، بدون صدای گیتار باریتون هیچ لذتی ندارد!

گلن کمپل (Glen Campbell) حتماً از این موضوع مطلع بود و به همین علت تکنوازی‌های بسیاری از آهنگ‌های محبوب از جمله Galveston و Wichita Lineman را با گیتار باریتون نواخت.

در روزگار مدرن، بسیاری از بینندگان از طریق موسیقی تیتراژ سریال Twin Peaks با صدای گیتار باریتون آشنا شدند. موسیقی تیتراژ زیبای این سریال، حول محور یک ریف جذاب بنا شده است که صدایی با سبک‌وسیاق امپ‌های قدیمی با ترمولو و ریورب دارد. از موسیقی تیتراژ Twin Peaks می‌توان دریافت که گیتار باریتون می‌تواند بسیار آرام یا بسیار جسور باشد.

حتی اگر کاربرد گیتار باریتون به موارد ذکرشده محدود می‌شد هم باز می‌توانستیم آن را یک ساز نسبتاً پرکاربرد به حساب بیاوریم؛ اما قضیه فراتر از این حرف‌هاست و موزیسین‌ها به دلایل متعدد دیگر نیز از این ساز استفاده می‌کنند. در واقع، گیتارهای باریتون سلاحی مخفی هستند که می‌توان با استفاده از آنها، هویت و جایگاه یک آهنگ را دگرگون کرد.

در بسیاری از مواقع، خطوط گیتار باریتون به‌عنوان خطوط تقویتی برای سایر گیتارها در میکس مورد استفاده قرار می‌گیرند تا میکس را به‌خوبی پر کنند و در عین حال، چندان واضح و برجسته نباشند. یک تکنیک جالب دیگر، تکنیک صدای tic-tac بیس است؛ تکنیکی که مورد علاقه تهیه‌کنندگان قدیمی شهر نشویل بود. در تکنیک تیک-تاک بیس، با استفاده از یک گیتار باریتون و تکنیک میوت، تمام نت‌های گیتار بیس عین‌به‌عین و همزمان با آن نواخته می‌شود و در نهایت صدایی به دست می‌آید که شبیه به صدای یک ساز است نه دو ساز. این صدا بسیار دلپذیر است و می‌توانید آن را در آهنگ‌های جاودانه‌ای مانند Crazy از Patsy Cline بشنوید.

برایان ستزر (Brian Setzer) آهنگ‌های خارق‌العاده‌ای را با گیتار باریتون الکتریک نواخته است و این امر ثابت می‌کند که این ساز می‌تواند در تکنوازی نیز مورد استفاده قرار گیرد. آهنگی که همه به آن اشاره می‌کنند، نسخه زنده آهنگ Mystery Train است. ستزر یک هوادار پروپاقرص گیتارهای گرچ (Gretsch) است‌. برای نوازندگانی که قصد دارند اولین باریتون خود را تهیه کنند، به‌سختی می‌توان گزینه‌ای بهتر از Gretsch G5260T Baritone پیشنهاد کرد.

با پیدایش سبک نیو متال (Nu Metal) در دهه نود میلادی و جنت (Djent) و پراگ متال در سال‌های اخیر، برخی از نوازندگان سبک‌های خشن‌تر از باریتون به‌عنوان گیتار اصلی خود استفاده کرده‌اند. به‌طور کلی، بسیاری از گیتارهای اسکیل بلند شرکت‌هایی مانند آیبانز، ای اس پی و شکتر در اصل باریتون هستند. اگر گیتاری طول اسکیل ۲۷ اینچ (یا بالاتر) داشته و تنظیمات کارخانه‌ای آن با کوکی پایین‌تر از کوک استاندارد باشد، می‌توان آن را باریتون خواند. این مسئله درباره مدل‌های هفت سیم و هشت سیم نیز صدق می‌کند. نوازندگان متال شناخته‌شده‌ای از جمله راب فلین (Rob Flynn) از گروه ماشین هد (Machine Head)، دوین تاونزند (Devin Townsend)، هِد از گروه کورن و استفن کارپنتر (Stephen Carpenter) از گروه دِفتونز (Deftones)، تنها چند نمونه از افرادی هستند که از این ساز استفاده می‌کنند.

یک نمونه جالب توجه از به‌کارگیری گیتار باریتون را می‌توان در یکی از مشهورترین آثار گروه متالیکا سراغ گرفت. همه ما آلبوم استادانه این گروه که در سال ۱۹۹۱ با نام Metallica منتشر شد (و بیشتر با نام غیررسمی خود یعنی the Black Album شناخته می‌شود) را شنیده‌ایم؛ اما کمتر کسی می‌داند که از یک گیتار باریتون نه‌چندان متال از برند Jerry Jones در آهنگ Sad But True استفاده شده است. به اصرار باب راک، تولیدکننده آلبوم، تمام جملات نواخته‌شده با گیتار الکتریک ESP جیمز هتفیلد، با استفاده از خط کمکی گیتار باریتون تقویت شدند تا حجم و تنش بیشتری به جمله‌های یکی از بهترین ریف‌های آلبوم اضافه شود. این ریف همچنین توسط خطوط کمکی دیگری نیز همراهی می‌شود؛ از جمله خط میوت به منظور افزایش قدرت ضربه اولیه مضراب به سیم.

گیتار باریتون بخریم یا نه؟

یکی از کسانی که در این مقاله از او نام نبردیم، رابرت اسمیت از گروه The Cure است‌. اگرچه به‌شخصه از طرفداران این گروه و نوازندگی رابرت هستم، اما باید جزئیات فنی را در نظر بگیرم. نوازندگی خلاقانه و نوآورانه رابرت اسمیت در آهنگ‌های از قبیل Disintegration، با ساز Fender Bass VI انجام شده است. اگرچه این ساز، اسکیل بلند و کوک بمی دارد، اما خود شرکت فندر از آن به‌عنوان یک بیس یاد می‌کند. کوک این ساز از گیتار باریتون پایین‌تر است و یک نت می بم درست مانند گیتار بیس دارد؛ پس می‌توانیم با نهایت احترام، رابرت اسمیت را از فهرست نوازندگان شاخص گیتار الکتریک باریتون حذف کنیم برای شبیه‌سازی صدای ساز رابرت اسمیت می‌توانید روی مدل فوق‌العاده ارزشمند و مقرون‌به‌صرفه Squier Classic Vibe Bass VI حساب کنید.

بیشتر قطعات معروف گیتار باریتون، یا قطعات قدیمی هستند و یا آهنگ‌های خشن و سنگین مدرن؛ اما نوازندگان آکوستیک نیز از چنین گیتارهایی بی‌بهره نمانده‌اند. نوازنده اسطوره‌ای گیتار آکوستیک، اندی مک‌کی (Andy McKee) و همچنین نوازندگانی از جمله مارتین سیمپسون (Martin Simpson) و استو توماس (Stu Thomas) نیز از باریتون‌ها به‌خوبی استفاده کرده‌اند.

به عقیده ما، استفاده از گیتار باریتون در سالهای آینده بیشتر نیز خواهد شد؛ زیرا میل به کوک‌های بم در موسیقی امروزی افزایش یافته است و این امر تنها به نوازندگان متال محدود نمی‌شود. دامنه امکانات این ساز بسیار متنوع و انگیزه‌بخش است و برای استفاده از آن لازم نیست مهارت خاصی را فرا بگیرید؛ تنها کافیست گیتار باریتون خود را به تجهیزات همیشگی‌تان متصل کرده و همان جمله‌ها و آکورد‌هایی که می‌دانید را بنوازید تا صدایی متفاوت دریافت کنید.

منبع: Guitar Guitar
مترجم: کیان ایرجی