مقایسه اجمالی گیتار و یوکللی

یوکللی (ukulele) جزو شناخته‌شده‌ترین و پُراستفاده‌ترین سازهای زهی در موسیقی مدرن هستند که هر دو به‌نوعی از ساز کهن لوت برگرفته شده‌اند. این دو ساز در طی سال‌ها، بنا بر سلیقه افراد کشورهای مختلف، دستخوش تغییراتی شده‌اند و در نهایت، به شکل امروزی خود درآمده‌اند.

یوکللی چیست؟

یوکللی (اوکوله‌له) یک ساز زهی کوچک است که در هاوایی و به دست مهاجران پرتغالی خلق شد. بدنه این ساز معمولاً از چوب و سیم‌های آن از نایلون ساخته می‌شود. روش نواختن آن نیز درست مانند گیتار است و نوازندگان می‌توانند بنا بر سلیقه خود، آن را با انگشت یا پیک بنوازند.

کلمه یوکللی در زبان مردم هاوایی تقریباً به معنای «حشره کک در حال جهیدن» است. طبق روایاتی، این نام به دلیل حرکات تند انگشتان نوازنده بر روی سیم‌ها هنگام نواختن این ساز به آن اطلاق شده است.

امروزه چندین نوع یوکللی تولید می‌شود. رایج‌ترین نوع آن، یوکللی کنسرت است که صدایی در بازه آلتو تولید می‌کند. از دیگر انواع معمول این ساز می‌توان به یوکللی‌های سوپرانو، تِنور، باریتون و بیس اشاره کرد.

البته گستره یوکللی‌های موجود در بازار به موارد اشاره‌شده محدود نمی‌شود و انواع خاص‌تری از این ساز نیز توسط شرکت‌های مختلف تولید می‌شود که از آن جمله می‌توان به یوکللی‌های کنترباس، جیبی و آناناسی اشاره کرد. برخی از مدل‌ها نیز دارای پیکاپ هستند و می‌توان آنها را مانند گیتار الکتریک به امپلیفایر متصل کرد و به همین دلیل برای اجرای زنده بسیار مناسب هستند.

چهار شباهت اصلی گیتار و یوکللی

گیتار و یوکللی وجوه اشتراک بسیاری دارند که این چهار مورد، مهم‌ترین آنهاست:

۱- شکل بدنه

شکل معمول بدنه گیتارها و یوکللی‌ها شباهت بسیاری به یکدیگر دارد. این شکل، ساخت سازی با صدای بلند و طنین‌انداز و وزنی سبک را امکان‌پذیر می‌کند. اندازه یوکللی معمولاً کسری از اندازه یک گیتار آکوستیک است؛ اما اندازه برخی از یوکللی‌ها، برای مثال یوکللی بیس، به گیتار آکوستیک نزدیک‌تر است.

۲- فرت‌ها

یوکللی و گیتار هر دو جزو سازهای زهی فرت‌دار هستند. هر دوی این سازها از یک دسته چوبی مجهز به چندین فرت فلزی برخوردارند. نوازندگان می‌توانند با فشردن انگشتان خود بر روی سیم‌ در فرت‌های مختلف، بسامد لرزش سیم را تغییر دهند و در نتیجه، نت‌های مختلف را با هر سیم اجرا کنند.

۳- نحوه نواختن

گیتار و یوکللی هر دو قابلیت استفاده به‌عنوان سازهایی هارمونیک (برای نواختن آکوردها و…) و سازهای ملودیک (برای نواختن ملودی‌ها) را دارند. اما گیتار به دلیل اندازه بزرگ‌تر خود، صدایی حجیم‌تر و بلندتر دارد.

۴- سبک موسیقایی

صدای یوکللی تا چند دهه گذشته تنها در موسیقی بومی هاوایی شنیده می‌شد؛ اما اکنون این ساز در موسیقی‌های فولک، پاپ و جز نیز استفاده می‌شود. در تمامی این سبک‌ها، صدای گیتار نیز به‌وفور شنیده می‌شود. در کل، گیتار سبک‌های بیشتری را پوشش می‌دهد و می‌توان صدای آن را در اکثر سبک‌های موسیقی شنید.

چهار تفاوت اصلی گیتار و یوکللی

شاید این دو ساز شباهت‌های بسیاری به یکدیگر داشته باشند، اما تفاوت‌های مهمی نیز دارند که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:

۱- اندازه ساز

مهم‌ترین و مشهودترین تفاوت این سازها، اندازه آنهاست. طول اسکیل یوکللی معمولاً از ۱۱ اینچ شروع می‌شود و در بزرگ‌ترین مدل‌ها به حدود ۲۱ اینچ می‌رسد؛ در حالی که طول اسکیل معمول گیتارهای آکوستیک بین ۲۴.۷۵ تا ۲۵.۵ اینچ است. همین اندازه کوچک یوکللی آن را به سازی مناسب برای نوازندگان تازه‌کار یا خردسال تبدیل می‌کند. نوازنده در هنگام نواختن یوکللی، نیازی به کشیدن انگشت خود برای اجرای آکوردها ندارد؛ در حالی که اجرای بسیاری از آکوردها و الگوهای انگشت‌گذاری در گیتار، به‌ دلیل دسته بلندتر و فاصله بیشتر میان فرت‌ها، فشار زیادی به انگشتان وارد می‌کند.

۲- سیم‌ها و جنس آنها

تعداد سیم‌ها در این دو ساز متفاوت است. گیتار معمولاً از شش سیم برخوردار است که معمولاً از سیم اول تا ششم در نت‌های «می»، «سی»، «سل»، «ر»، «لا» و «می» کوک می‌شوند. از سوی دیگر، یوکللی معمولاً دارای چهار سیم است که به‌ترتیب در نت‌های «لا»، «می»، «دو» و «سل» کوک می‌شوند. یادگیری نوازندگی یوکللی به دلیل تعداد سیم‌های کمتر و طول دسته کوتاه‌تر آن بسیار آسان‌تر از گیتار است. همچنین سیم‌های این ساز تِنشِن پایین‌تری دارند و از نایلون نرم ساخته شده‌اند. این امر باعث می‌شود که فرت‌گیری در یوکللی، نسبت به اکثر گیتارها که سیم‌هایی از جنس فلز دارند، بسیار آسان‌تر باشد و باعث درد انگشتان نوازنده نشود.

۳- دامنه نتی مورد پوشش

اندازه بزرگ‌تر و دسته طویل‌تر گیتار، به آن امکان اجرای دامنه نتی بسیار وسیع‌تری را نسبت به یوکللی می‌دهد. گیتارهای الکتریک از وسیع‌ترین بازه نتی مورد پوشش برخوردارند.

۴- ماهیت صوتی

گیتار آکوستیک به دلیل سیم‌های فلزی و اندازه بزرگ‌تر خود، قادر به تولید صدایی حجیم و بلند است؛ در حالی که صدای تولیدشده توسط یوکللی طنین بسیار کمتری دارد. گیتار الکتریک نیز به دلیل امکان استفاده از بازه‌ای وسیع از امپلیفایرها و پدال‌ها، ماهیت صوتی بسیار متغیر و انعطاف‌پذیری دارد.

آیا می‌توان یوکللی را مانند گیتار کوک کرد؟

الگوی کوک یک یوکللی در حالت عادی بیشتر به بانجو شباهت دارد. سیم‌های یوکللی کنسرت به‌ترتیب از سیم اول تا چهارم در نت‌های «لا»، «می»، «دو» و «سل» کوک می‌شوند. در یوکللی باریتون اما الگوی کوک شباهت بیشتری به گیتار دارد و سیم‌های آن به‌ترتیب در نت‌های «می»، «سی»، «سل» و «ر» کوک می‌شوند. شما می‌توانید یوکللی را درست مانند یک گیتار کوک کنید؛ اما این امر ماهیت صوتی خاص یوکللی را دستخوش تغییر می‌کند و ویژگی‌های صوتی مثبت آن را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد؛ زیرا بخش بزرگی از صدای خاص این ساز به دلیل الگوی کوک آن است و تغییر آن می‌تواند تأثیری منفی بر صدای حاصله بگذارد.

منبع: MasterClass
مترجم: امیر تولی