آموزش, مقالات, مقالات گیتار بیس
ده راهنمایی مفید برای تمرین بیس
نوامبر
چگونه تمرین کنیم؟
در نگاه اول، تمرین کردن به نظر ساده می‌آید. کافیست بیس را به دست بگیرید و بنوازید؛ مگر نه؟
شاید جواب این پرسش به‌نوعی مثبت باشد؛ اما چه زمان، هر چند وقت یکبار و برای چه مدت باید تمرین کنیم؟ و مهم‌تر از همه اینکه چه چیزی را باید تمرین کنیم؟ آیا باید با مترونوم تمرین کنیم؟ آیا باید نواختن گام‌ها و ریف‌ها را یاد بگیریم؟
پیدا کردن راه مناسب در این هزارتو برای مبتدی‌ها کار راحتی نیست. این سردرگمی ممکن است به ضرر شما باشد؛ زیرا اگر ندانید چگونه تمرین کنید، ممکن است روند پیشرفت شما کند شود. اما نگران نباشید؛ برای جلوگیری از این سردرگمی‌ها و ایجاد یک برنامه تمرینی سازنده و لذت‌بخش کافی است نکات زیر را در نظر بگیرید.
۱. زمان‌بندی مشخص
یکی از اولین پرسش‌های هنرجویان این است که چند وقت یکبار و در چه زمان‌هایی باید تمرین کنند. پاسخ معمولاً بسیار ساده است؛ هرچه بیشتر بهتر. البته سرسخت‌ترین علاقه‌مندان موسیقی نیز گاهی وقت‌ها دل و دماغ تمرین کردن را ندارند. اما به‌طور کلی باید حداقل یک یا دو جلسه تمرینی مفید در هفته داشته باشید.
به عقیده من انسان‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند: کسانی که می‌توانند طبق برنامه از پیش تعیین‌شده عمل کنند و کسانی که نمی‌توانند. البته این نگاهی ساده به مسئله‌ای پیچیده است. به‌طور کلی می‌توان گفت که موسیقی یک تفریح است. برخی از افراد ترجیح می‌دهند که برای زندگی و تفریح خود برنامه مشخصی داشته باشند. اگر شما نیز جزو این دسته از افراد هستید، بهتر است برای تمرین خود برنامه‌ریزی کنید. کافیست در برنامه هفتگی خود زمان مناسبی را پیدا کرده و هر میزان زمانی را که دوست دارید به تمرین اختصاص دهید. اما اگر جزو افرادی هستید که هر کاری را در زمان دلخواه خود انجام می‌دهند، توصیه می‌کنم که هر وقت حوصله تمرین کردن را داشتید، ساز را به دست بگیرید؛ چه در وقت نهار و چه ساعت دو صبح. به لطف هدفون می‌توان در هر ساعتی از شبانه‌روز تمرین کرد.
۲. منظم باشید
با اینکه هر فرد، سلیقه منحصربه‌فردی دارد و نمی‌توان یک رویکرد را به همه افراد توصیه کرد، اما برای داشتن جلسات تمرینی سازنده باید چند نکته اساسی را رعایت کرد.
واضح است که باید محل تمرین و تجهیزات مورد نیاز همیشه تمیز و آماده‌ی استفاده باشند. توصیه می‌کنم تمام جزوه‌های مورد نظر خود را بر روی کاغذ چاپ کرده و یا بنویسید. تجهیزات الکترونیکی مانند تبلت و تلفن همراه هوشمند مفید هستند؛ اما هیچ چیز به اندازه کاغذ و قلم قابل اتکا نیست. اگر قصد دارید چند مبحث مختلف را تمرین کنید، جزوه‌های آنها را بر روی صفحات جداگانه نگه دارید. اگر بخواهید برای پیدا کردن هر نکته لابلای جزوه‌های نامرتب جستجو کنید، روند تمرین شما مختل می‌شود. می‌توانید با استفاده از یک کلاسور بخش‌بندی‌شده، مباحث مختلف تمرین را به‌راحتی از یکدیگر جدا کنید.
۳. ابزارهای مورد نیاز را تهیه کنید
این نکته به بودجه شما بستگی دارد؛ اما ابزار تمرین مناسب، تقریباً با هر بودجه‌ای قابل تهیه است. لوازم مورد نیاز شامل گیتار بیس، کابل گیتار و یک امپلیفایر است. همچنین بد نیست یک پایه نت و یک مترونوم نیز داشته باشید. اگر تلفن همراه هوشمند دارید، لازم نیست برای خرید مترونوم هزینه کنید و می‌توانید از اپلیکیشن‌های رایگان استفاده کنید.
یک ابزار مهم دیگر که می‌توانید بر روی آن سرمایه‌گذاری کنید، سیستم ضبط کامپیوتری است. اگرچه ممکن است تهیه چنین سیستمی کمی هزینه‌بر باشد، اما معمولاً هزینه آن از آنچه تصور می‌کنید کمتر است. همچنین تمرین کردن با سیستم ضبط کامپیوتری بسیار مفید است؛ زیرا می‌توانید صدای بیس را ضبط کرده و سپس به نحوه تمرین و پیشرفت خود گوش دهید. ممکن است کامپیوتر شخصی شما قدیمی باشد؛ اما به‌راحتی می‌توانید با هزینه‌ای نسبتاً محدود، از همین کامپیوتر برای ضبط استفاده کنید. کافیست یک کارت صدای مبتدی، یک جفت اسپیکر و یک نرم‌افزار ضبط تهیه کنید. به یک فروشگاه ادوات موسیقی مراجعه کنید و از آنها درباره این تجهیزات مشورت بگیرید.
۴. تمرین را به خود تحمیل نکنید
این نکته در ادامه نکته اول است. گاهی حوصله تمرین کردن را نداریم. شاید حواسمان به کار دیگری مشغول است، حال خوبی نداریم و یا مسائل و درگیری‌های دیگری در زندگی ما پیش آمده‌اند. بهتر است هر موقع که حوصله داشتید، ساز بزنید و موسیقی را به خود تحمیل نکنید. اگر از سر اجبار و با تحمیل ساز بزنید، در ذهن شما، ساز زدن با خاطرات منفی گره می‌خورد. این نکته همیشه من را به یاد آموزش پیانو در دوران کودکی‌ام می‌اندازد. آموزگار من خیلی سخت‌گیر و بیش‌ازحد منظم بود. او از من می‌خواست تا برنامه و روند تمرین خود را بنویسم، برای من تکلیف در منزل مشخص می‌کرد و هر دو هفته یکبار برای من اجرای زنده ترتیب می‌داد. همه اینها می‌توانند برای یک هنرجوی تازه‌کار دلهره‌آور باشند؛ به‌خصوص اینکه من در آن زمان تنها نه سال داشتم. به همین خاطر آموزش ساز برای من بیشتر شبیه به کار بود و هیچ لذتی نداشت. این اتفاق می‌تواند برای هر کس و در هر سنی رخ دهد و شوق فرد به موسیقی را از بین ببرد. اگر حوصله تمرین کردن را ندارید، ناراحت نباشید. همیشه فردایی وجود دارد و می‌توان بعداً با ذوق و شوق بیشتر تمرین را از سر گرفت.
۵. هدف داشته باشید
یک جنبه دیگر تمرین مفید این است که اهدافی مشخص و معین در ذهن خود داشته باشیم. این هدف می‌تواند فراگیری یک تکنیک جدید، آموختن یک آهنگ از ابتدا تا انتها و یا فراگیری یک تمرین تئوری باشد. در هر صورت توصیه می‌کنم همیشه هدفی مشخص و دقیق از تمرین کردن داشته باشید. هدف باعث می‌شود که تمرین شما یک مقصود مشخص داشته باشد و بهتر بتوانید در مسیر آن پیشرفت کنید. از اهداف گنگ و بلندمدت پرهیز کنید. اگر هدف خود را این‌گونه مشخص کنید که «می‌خواهم تا سال آینده مانند پل مک‌کارتنی ساز بزنم»، پیشرفت کمتری خواهید داشت تا اینکه فهرستی دقیق از آهنگ‌ها و مباحث مورد نظر خود را نوشته و آنها را فرا بگیرید. همچنین این کار باعث می‌شود که اهداف بزرگ شما به هدف‌های کوچک‌تر تجزیه شده و بهتر بتوانید سرعت پیشرفت خود را اندازه‌گیری کنید.
۶. به خودتان سخت نگیرید
بسیار پیش می‌آید که در هنگام مواجهه با چالش‌هایی که به نظر غیر قابل حل می‌آیند، کلافه و عصبانی شویم. شاید خط بیس مورد علاقه شما برای سطح فعلی نوازندگی‌تان بیش‌ازحد سریع باشد یا نتوانید یک ریف به‌خصوص را یاد بگیرید. در چنین مواقعی باید کمی به عقب برگشته و سعی کنید این مشکل را با شیوه‌های منطقی حل کنید و از دست خود عصبانی نشوید. اگر با جمله یا ریف به‌خصوصی درگیر هستید، شاید بد نباشد که مترونوم را بر روی بالاترین سرعتی که می‌توانید جمله را در آن به‌درستی اجرا کنید، تنظیم کنید و به‌تدریج این سرعت را افزایش دهید؛ تا جایی که بتوانید آن جمله را به‌درستی بنوازید. این یک روش مناسب برای فائق آمدن بر قطعات دشوار است.
۷. برنامه تمرینی خود را با نظم و به ترتیب اولویت‌ها پیگیری کنید
اولویت‌بندی چیزهایی که قرار است بیاموزیم و نحوه آموزش آنها بسیار اهمیت دارد. هنگامی که می‌خواهید جلسه تمرین را شروع کنید، شاید انتخاب اینکه چگونه و از کجا باید آغاز کنید، کمی دشوار باشد. همانطور که در نکات قبلی اشاره کردیم، همیشه باید هدف مشخصی را در نظر بگیرید. این هدف معمولاً یک تمرین، تکنیک یا قطعه موسیقی به‌خصوص است. فارغ از اینکه هدف شما چه باشد، بهتر است برنامه تمرینی شما دارای یک چارچوب مشخص باشد. من معمولاً از چند تمرین گام‌نوازی ساده شروع می‌کنم.
این یک تمرین گام‌نوازی ساده، به‌صورت بالارونده و پایین‌رونده در گام دو ماژور است. پس از هر بار نواختن کامل گام، تمرین را مجدداً و از یک نیم‌پرده بالاتر شروع کنید. در هنگام اجرای هر گام، نام سرکلید را بگویید؛ مثلاً دو، دو دیِز، رِ، رِ دیِز، می، فا و…
تمرین بالا نمونه توسعه‌یافته تمرین قبلی است و گام دو ماژور را به‌صورت «دو نت صعودی و یک نت نزولی» در بر می‌گیرد. توجه داشته باشید که پس از نواختن کامل گام تا بالا، ترتیب معکوس می‌شود و به‌صورت «دو نت نزولی و یک نت صعودی» درمی‌آید تا جایی که به نت پایه گام برگردیم. این تمرین را نیز می‌توان مانند نمونه قبلی، با ذکر نام سر کلید، هر بار از یک نیم‌پرده بالاتر اجرا کرد.
پس از انجام چند تمرین برای گرم کردن، ذهن شما آماده دنبال کردن تمرینات دیگر است. به‌علاوه، انگشتان شما نیز گرم شده و آماده اجرای تمرین‌ها خواهند بود.
همچنین برخی از نوازندگان دوست دارند قسمتی را برای سرد کردن در انتهای جلسه تمرین در نظر بگیرند. در این بخش، نوازندگان معمولاً یک آهنگ که نواختن آن برایشان دشوار نباشد را تمرین می‌کنند. اگر چنین کاری مناسب ذهنیت شما نیز هست، می‌توانید آن را به برنامه تمرین خود اضافه کنید. نکته مهم این است که یک برنامه دقیق و مناسب سلیقه خود داشته باشید.
۸. گستره تمرین‌های خود را وسیع‌تر کنید
به یاد داشته باشید که تمرین تنها به تکنوازی بیس خلاصه نمی‌شود. راه‌های زیادی برای گسترش دانش موسیقایی و بهبود روند تمرین وجود دارد. گوش کردن به خطوط بیس در آهنگ‌های محبوبتان، راهی مؤثر جهت آشنایی با حس و نواخت سبک‌های مختلف است. به تلویزیون نیز توجه کنید؛ در موسیقی بسیاری از تبلیغات و برنامه‌های تلویزیونی، گیتار بیس نقشی محوری را ایفا می‌کند. همچنین می‌توانید با تجسم انگشت‌گذاری‌ها و گام‌ها در زمان‌هایی که ساز در اختیار شما نیست، به تمرین ذهنی بپردازید.
۹. اهداف بلندمدت خود را از یاد نبرید
مهم است که رابطه بلندمدت خود با موسیقی را از یاد نبرید. به‌عنوان یک موزیسین چه برنامه‌های بلندمدتی دارید؟ آیا تصمیم دارید نوازنده‌ای تفریحی باشید یا اینکه قرار است موسیقی شغل شما باشد؟ از چه سبک‌هایی لذت می‌برید و قصد دارید کدام‌یک از آنها را بیاموزید؟ اگرچه پاسخ این پرسش‌ها ممکن است در گذر زمان دستخوش تغییر شود، اما پاسخ دادن به آنها در شکل دادن به عادات تمرینی شما مؤثر خواهد بود. اگر ساز را برای تفریح می‌آموزید، ممکن است داشتن برنامه تمرینی سخت و برنامه‌ریزی‌شده از لذت آن بکاهد. از سوی دیگر، اگر هفته آینده قرار است برای عضو شدن در یک گروه موسیقی آزمون عملی داشته باشید، تمرین بی‌قاعده ممکن است برای شما زیان‌بار باشد. درک اینکه هدف شما از یادگیری موسیقی چیست، به شما کمک می‌کند تا مسیر مشخصی را به‌عنوان یک نوازنده پیموده و تجربه موسیقایی خود را تا حد ممکن سازنده و لذت‌بخش کنید.
۱۰. لذت ببرید
در مورد تمرین مسائل زیادی را می‌توان خاطرنشان کرد؛ اما این نکته همیشه برای من بیشترین اهمیت را دارد. چه یک نوازنده حرفه‌ای و مجرب هستید و چه برای اولین بار ساز را به دست می‌گیرید، موسیقی باید بیش از هر چیز لذت‌بخش باشد. هیچ‌وقت این نکته را فراموش نکنید. اگر احساس کردید که زمان تمرین برای شما ملال‌آور است، برای مدتی آن را رها کنید. از اضطراب و کلافگی هیچ نتیجه خوبی حاصل نمی‌شود؛ به‌خصوص در زمینه نوازندگی. ذهنیت مثبت و الهام‌بخش، تضمین‌کننده مسیری دوست‌داشتنی و بلندمدت در دنیای موسیقی است.
ساز زدن یکی از فعالیت‌های مورد علاقه من است و امیدوارم برای شما نیز چنین باشد. اما وقت گذاشتن و تمرین سازنده برای تبدیل شدن به یک نوازنده عالی، ضروری است. امیدوارم این مقاله برای شما مفید باشد. آرام و صبور باشید و از تمام توانایی‌های این ساز دوست‌داشتنی لذت ببرید.
منبع: JamPlay
نویسنده: Alex Scott
مترجم: کیان ایرجی