تجهیزات مورد استفاده توسط پینک فلوید در ساخت آلبوم Dark Side of the Moon

تصور کنید کمی پس از ظهر سی‌ام ماه می‌ سال ۱۹۷۲، بیرون استودیوهای Abbey Road واقع در شمال غربی لندن ایستاده‌اید. بیاید یک پیاد‌ه‌روی کوتاه از پارکینگ این مجموعه تا پله‌های مشهور آن داشته باشیم و از در جلویی ساختمان، وارد استودیو شویم. بلافاصله پس از ورود، به دری واقع در سمت چپ راهرو می‌رسیم که ما را به سمت اتاق کنترل استودیوی شماره ۳ می‌برد. در اینجا با نگاهی به شیشه جداکننده اتاق کنترل از اتاق استودیو، می‌توان تقریباً تمامی تجهیزات مورد استفاده گروه موسیقی پینک فلوید (Pink Floyd) در ساخت آلبوم افسانه‌ای Dark Side of the Moon را مشاهده کرد.

کمی بعد و در بعدازظهر همین روز، پینک فلوید پس از اجرای خود در آمستردام، در این استودیو حضور پیدا خواهد کرد. همه چیز آماده است تا اعضای این گروه، کار تولید آلبوم را در کنار مهندس صدای مشهور، یعنی آلن پارسونز (Alan Parsons) در ساعت دو و سی دقیقه آغاز کنند. این روز را می‌توان روز آغازین پروژه‌ای هشت ماهه مشتمل بر ۳۸ روز کار استودیویی دانست که به ساخت آلبوم جاودانه Dark Side of the Moon منتهی می‌شد.

میکروفون‌ها و میکسرها

تا در اینجا حضور داریم، خوب است که نگاهی نزدیک‌تر به تک تک تجهیزات موجود در این استودیو داشته باشیم. یک ساعت مانده تا گروه موسیقی پینک فلوید به ساختمان Abbey Road برسد و زمان کافی برای بررسی تمامی تجهیزات موجود در این اتاق شگفت‌‌انگیز داریم.

از اتاق کنترل بیرون می‌آییم و دو بار به چپ می‌پیچیم؛ در اینجا، دری وجود دارد که ما را به اتاق اصلی استودیوی شماره سه می‌برد.

فاصله‌ای در حدود ۱۲ متر میان دری که از آن گذشتید با شیشه جداکننده اتاق کنترل با استودیو وجود دارد. عرض این اتاق نیز حدود ۹ متر است.

اولین چیزی که احتمالاً نظر شما را در این اتاق به خود جلب می‌کند، صداگیرهای ویژه‌ای است که در اطراف بسیاری از تجهیزات موجود وجود دارد. پس از آن، اولین وسیله‌ای که در این استودیو به چشم می‌خورد، ارگان ریک رایت (Rick Wright) است که در پشت آن نیز سه میکروفون وکال‌ به‌صورت متصل و آماده‌به‌کار دیده می‌شود. یک عدد از این میکروفون‌ها، Neumann U48 و دو عدد دیگر، مدل U87 از همین شرکت هستند؛ میکروفون‌هایی افسانه‌ای از شرکت آلمانی نویمن که از زمان معرفی تا به امروز، صدای مشهورترین خوانندگان را ضبط کرده و به رنگ و ماهیت ویژه و بسیار جذاب خود مزین کرده‌اند.

در دیوار انتهایی استودیو، یک میکروفون Neumann KM84 نیز به چشم می‌خورد که با چند عدد از صداگیرهای ویژه مذکور احاطه شده است و قرار است وظیفه ضبط صدای گیتار آکوستیک در پروژه قریب‌الوقوع پینک فلوید را داشته باشد. در کنار این قسمت نیز شش پنل صداگیر، درام کیت Ludwig متعلق به نیک میسون (Nick Mason) را در بر گرفته‌اند که صدای اجزای مختلف آن،‌ به‌وسیله هفت میکروفون از انواع مختلف ضبط می‌شود.

همچنین در جلوی این درام کیت نیز دیواری دیگر با صداگیر تشکیل شده است که یک میکروفون Neumann KM86 به همراه امپ و کابینت دیوید گیلمور (David Gilmour) را در خود جای داده است.

با حرکت به سمت پنجره جداکننده اتاق کنترل از استودیو، یعنی همان پنجره‌ای که در لحظات اولیه ورود به ساختمان از آن استودیو را تماشا کردید، به یکی از گرند پیانوهای مشهور Abbey Road برمی‌خورید که یک میکروفون نویمن KM86 نیز بر روی آن نصب شده است.

در گوشه سمت راست همین محدوده نیز فضایی مشابه با محل قرارگیری امپ گیتار گیلمور قرار دارد که تجهیزات مربوط به گیتار راجر واترز (Roger Waters) را در بر گرفته است. یک میکروفون نویمن U87 و یک DI Box (وسیله‌ای برای ضبط مستقیم سیگنال در کنسول میکس؛ همانند ورودی اینسترومنت کارت صداهای استودیویی) در این فضا قرار گرفته است که هر دو، وظیفه ضبط سیگنال گیتار واترز را به دو روش مختلف دارند.

در اینجا، گشت‌وگذار در اتاق ضبط استودیوی شماره سه به پایان می‌رسد و با بازگشت به اتاق کنترل این استودیو، نگاهی دقیق‌تر به تمامی تجهیزات مورد استفاده در آن خواهیم داشت.

تیم تکنیسین‌های Abbey Road، اتاق کنترل استودیوی شماره سه را یک سال قبل از شروع پروژه Dark Side of the Moon و در سال ۱۹۷۱،‌ به‌طور کلی نوسازی کرده و تمامی اجزای آن را با نمونه‌هایی جدید جایگزین کردند. یکی از چشمگیرترین اجزای موجود در این استودیو، کنسول‌های میکس اختصاصی هستند که از نوع TG12345 Mk 4 ساخت شرکت EMI، صاحب استودیوهای Abbey Road هستند. این میکسر بسته به نوع کاربری خود، می‌توانست از ۲۴ تا ۴۰ ورودی و ۱۶ خروجی داشته باشد.

وسیله بسیار جذاب دیگر در این بخش، یک تیپ ماشین (ضبط‌کننده و پخش‌کننده نوارهای reel) دو اینچی ۱۶ ترک از نوع Studer A80 است که محصول نهایی پروژه Dark Side of the Moon در آن ضبط شد. زمانی که Studer A80 در اتاق کنترل استودیوی شماره سه ابی رود نصب شد، تنها نمونه از این تیپ ماشین در کل خاک انگلستان بود؛ اما در زمان ضبط پروژه پینک فلوید، هر سه اتاق کنترل Abbey Road به همین دستگاه مجهز بودند. آلن پارسونز در برخی از مواقع یک نمونه ۱۶ ترک دیگر از همین دستگاه را نیز در این پروژه به کار برده است تا ترک‌های بیشتری برای ضبط‌ به‌صورت همزمان در اختیار داشته باشد. نوع ۲ ترک همین تیپ ماشین نیز در این اتاق مانند تمامی اتاق‌های کنترلی ابی رود حاضر بود.

موسیقی در حال تولید نیز در اتاق کنترل استودیوی شماره سه ابی رود، با استفاده از یک جفت اسپیکر مانیتورینگ JBL S8 که‌ به‌وسیله یک جفت امپ مونوبلاک Quad 50E درایو می‌شدند، توسط مهندس صدا پایش می‌شد.

در اولین جلسه ضبط Dark Side of the Moon و بسیاری جلسات بعدی آن، پارسونز از بسیاری از امکانات ابی رود که خارج از استودیوی شماره سه آن بودند نیز استفاده کرده است. برای مثال، وی بسیاری از بخش‌های این آلبوم را در اتاق‌های پژواک این ساختمان ضبط کرده است و با استفاده از پلیت ریورب بزرگ موجود در ابی رود، یعنی EMT 140، به بسیاری از اجزای این پروژه رنگ بخشیده است.

تمامی ورودی‌های میکروفون در کنسول TG12345 Mk 4 به یک کمپرسور و لیمیتر مجزا مجهز بود. اما الن پارسونز، کمپرسورها و لیمیترهایی بسیار باکیفیت نیز همانند Valley People Gain Brain و یونیت‌های ۶۶۶ و ۶۶۰ از Fairchild در اختیار داشت که آنها را نیز در کنار کمپرسورهای داخلی کنسول میکس استودیوی شماره سه، برای پردازش وکال و صدای ساز در پروژه Dark Side of the Moon به کار گرفت. از دیگر پردازشگرهای سیگنال مورد استفاده توسط پارسونز در این پروژه، می‌توان به نویز گیت‌هایی از شرکت Kepex و تجهیزات انحصاری و سفارشی ساخت EMI همچون دستگاهی با نام Curvebender (نسخه‌ای ابتدایی از ایکولایزر پارامتریک) و یک تغییردهنده فرکانسی با نام Frequency Translator اشاره کرد.

در آن زمان، تنها راه موجود برای اعمال افکت دیلی بر روی یک سیگنال صوتی، استفاده از نوار و‌ به‌کارگیری تکنیک‌هایی خلاقانه بود. الن پارسونز طی مصاحبه‌ای با Mel Lambert از مجله Pro Audio Review، از یک ستاپ خلاقانه و پیچیده برای اعمال افکت دیلی بر روی وکال گیلمور در قطعه Us And Them گفته است. اگر این قطعه را شنیده باشید، می‌دانید که در بخشی از آن، وکال دیوید گیلمور به مدتی طولانی تکرار می‌شود. این افکت توسط پارسونز با استفاده از یک نمونه تغییریافته از ضبط نوار ۳M M23 و با ضبط یک اکوی بسیار طولانی بر روی نوار اعمال شده است. شخص پارسونز در این باره گفته است: «به یاد ندارم که این دیلی طولانی بخشی از ایده اصلی قطعه Us And Them بود یا خیر؛ اما به خاطر دارم که روزی گیلمور به من گفت آیا می‌شود یک دیلی و تکرار طولانی در این بخش از وکال من به موسیقی اضافه کنیم؟ من موافقت کردم و پس از آزمون‌وخطاهای بسیار برای پیاده‌سازی این ایده، به این نتیجه رسیدم که تنها راه برای اعمال این افکت بر روی موسیقی،‌ به‌کارگیری یک تیپ ماشین هشت ترک ۳M با سرعت ۷ ½ ips و استفاده از دو ترک مجزا برای هر بار تکرار صدای گیلمور است. مدت زمان تکرار این دیلی برای یک نوار بسیار طولانی بود؛ اما در آن زمان مسلماً پردازشگرهای دیجیتال صدا هنوز اختراع نشده بودند و راه دیگری برای اعمال این افکت وجود نداشت.»

پارسونز هنگام ساخت این پروژه، قطعات آن را‌ به‌صورت زنده به یکدیگر چسبانده است و این کار را در میکس انجام نداده است. در واقع، گروه پینک فلوید تمامی قطعات این آلبوم را بدون وقفه نواخته است و پارسونز نیز آنها را به همین شکل ضبط کرده است. او در این مورد می‌گوید:« احتمالاً فکر می‌کنید که اتصال میان هر ترک در Dark Side of the Moon در مرحله میکس انجام شده است؛ اما این اتصال‌ به‌صورت طبیعی شکل گرفته و در ترک‌های مستر این پروژه نیز وجود داشته است. تنها یک وقفه میان اجرای سمت اول و دوم صفحه واینیل این آلبوم در استودیو صورت گرفته است که در نسخه واینیل آن نیز آن را به همین شکل می‌شنوید. اما ویژگی عجیب Dark Side of the Moon این است که حتی با وجود این وقفه نیز اگر آن را‌ به‌صورت بدون توقف از اول تا آخر نیز بشنوید، وقفه‌ای در آن حس نخواهید کرد.»

درامز و سایر سازهای کوبه‌ای

چندین سال به جلو سفر می‌کنیم و به چند روز قبل می‌رسیم. نیک میسون، درامر گروه موسیقی پینک فلوید، یک کپی از نسخه ویژه و بسیار جامع Dark Side of the Moon‌ دریافت می‌کند که به‌ مناسبت پنجاه سالگی آلبوم منتشر شده است و شامل چندین سی‌دی، صفحه LP، صفحه ۴۵ دور و دیسک بلوری، یک DVD، یک دفتر نت از تمامی قطعات آلبوم و یک کتاب ۱۶۰ صفحه‌ای از تصاویر مربوط به آلبوم در یک بسته بسیار نفیس و بزرگ می‌شود.

میسون با کلافگی در مورد این بسته جامع می‌گوید:« من این بسته را باز کردم و اکنون به هیچ وجه نمی‌توانم آن را دوباره به شکل اولیه آن بازگردانده و ببندم!» اما با این وجود، او جلسات ضبط این آلبوم را‌ به‌خوبی به یاد دارد و به تمامی سوالات ما به روشنی پاسخ می‌دهد. نیک مطمئن است که هنگام ضبط آلبوم Dark Side of the Moon از یک درام کیت Ludwig استفاده کرده است. ما به او گفتیم که در صفحه فهرست تجهیزات جلسه اول ضبط این آلبوم، دو میکروفون از نوع AKG D20 دیده می‌شود که نام آنها Bass Drum 1 و Bass Drum 2 است. این امر می‌تواند بیانگر این باشد که میسون در جلسه اول ضبط، از یک درام کیت دابل بیس استفاده کرده است. اما او با رد این موضوع می‌گوید: «خیر؛ درام کیت‌های دابل بیس در ضبط موسیقی به هیچ وجه کارآمد نیستند. مطمئنم که درام کیت مورد استفاده من در جلسه اول ضبط آلبوم Dark Side of the Moon، یک نمونه سینگل بیس با دو تام تام و دو فلور تام بود. شکی ندارم که کیت مذکور دابل بیس نبود؛ اما اگر چنین بوده نیز تنها ساختار آن‌ به‌شکل یک کیت دابل بیس بوده تا بتواند دو تام تام را در خود نگه دارد. با این همه به خاطر دارم که از چنین کیتی نیز استفاده نکرده‌ام. ستی که در ضبط این آلبوم استفاده کردم، از نوع Ludwig Classic بود که از تام‌های ۱۲x8 و ۱۳x9 اینچی، فلور تام‌های ۱۴ و ۱۶ اینچی و یک کیک (بیس) درام ۲۲ اینچی تشکیل شده بود.»

سنج‌های مورد استفاده نیک در این دوره، ساخت شرکت Paiste بودند و شامل سنج ۱۵ اینچ Formula 602 Heavy و چهار نوع مختلف از سنج Giant Beats Multi با اندازه‌های ۱۸ اینچی هوی، ۱۸ اینچی معمولی، ۲۰ اینچی و ۲۴ اینچی می‌شدند. او در ضبط این پروژه یک ست درام بدون شل (shell-less) ساخت شرکت Remo نیز در اختیار داشت که گویا متعلق به یک گروه موسیقی دیگر بوده و در آن زمان، در Abbey Road باقی مانده بود. میسون درباره استفاده از این کیت می‌گوید:«دیدن کیت بدون شل، کنجکاوی تمامی ما را برانگیخت و حس کردیم که استفاده از آن در پروژه‌مان می‌تواند بسیار جذاب باشد. به همین دلیل نیز تصمیم گرفتیم تا آن را در بخش آغازین قطعه Time استفاده کنیم.»

اما روش به‌کارگیری این درام کیت در موسیقی، چندان برای پینک فلوید آسان و بی‌دردسر نبوده است. میسون در این مورد توضیح داده است: «ما باید برای هر آکورد قطعه، تمامی اجزای درام کیت رمو را مجدداً کوک می‌کردیم. در واقع، پس از اینکه من بر روی هر یک از آکورد‌های قطعه Time این درام کیت را می‌نواختم، باید ضبط را متوقف می‌کردیم تا کیت را برای نواختن آکورد بعدی آماده کنیم و سپس، شروع به ضبط بر روی آکورد بعدی می‌کردیم! انجام این کار با وجود دشواری زیاد، برای ما سرگرم‌کننده بود و زمانی بامزه را برای همگی ما رقم زد. به یاد دارم که تلاش بسیار زیادی کردیم تا اکویی مناسب برای لاین این درام‌ها در بخش شروعی Time ایجاد کنیم و بالاخره تصادفاً به آن دست یافتیم. جالب است بدانید که هیچ‌گاه نتوانستیم مجدداً میکس جالب و البته نه‌چندان تمیزی که در این بخش رقم خورد را بازآفرینی کنیم.»

Chris Thomas، تکنسینی که در میکس آلبوم Dark Side of the Moon به پارسونز کمک می‌کرد، بسیار مشتاق بود تا در کنار او این بخش را بازآفرینی کند. اما الن پارسونز در این باره می‌گوید:« هر چقدر تلاش کردیم، نتوانستیم دوباره صدا و اکوی عجیب درام لاین بخش شروعی قطعه Time را بازآفرینی کنیم. تا جایی که به یاد دارم، کریس تامس تنها سه هفته آخر ضبط آلبوم با ما همراه بود و‌ به‌عنوان یک ناظر میکس با ما همکاری می‌کرد. در واقع، او نقش یک جفت گوش تازه‌نفس در پروژه طولانی ما را داشت و قاضی محصول نهایی آن بود.»

گیتارها و افکت‌ها

گروه موسیقی پینک فلوید از زمان عقد قرارداد خود با EMI در سال ۱۹۶۷، تقریباً تمامی آثار خود را در استودیوی رسمی همین لیبل یعنی Abbey Road ضبط کرده است. تعداد معدودی از کارهای این گروه نیز در استودیوهای دیگر نیز ضبط شده است؛ اما ابی رود را می‌توان به نوعی خانه پینک فلوید دانست. اعضای این گروه ضبط پروژه Dark Side of the Moon را تا آخرین روز در استودیوی شماره سه ابی رود ادامه دادند و با پیشرفت روند پروژه، هر روز تجهیزات و شکل کار خود را نیز توسعه و تغییر دادند. گفته می‌شود که در برخی از جلسات ضبط این آلبوم نیز استودیوی بزرگتر شماره دو، واقع در سمت دیگر ساختمان EMI، مورد استفاده پینک فلوید قرار گرفت است؛ اما بخش عمده پروژه Dark Side of the Moon در همان استودیوی شماره سه ساخته و ضبط شده است.

نیک میسون در این باره می‌گوید:«حس می‌کنم هرچه بیشتر در ابی رود به ضبط موسیقی می‌پرداختیم، روند ضبط در آن مکان برای ما آسان‌تر می‌شد و‌ به‌گونه‌ای، به عواملی دائمی و طبیعی در آنجا تبدیل می‌شدیم!» وی افزوده است:«اکثر پروسه ضبط آلبوم Dark Side of the Moon در سال ۱۹۷۲ انجام شد که پنج سال پس از ضبط آلبوم Sgt. Pepper بود. آلبوم Sgt. Pepper را می‌توان نقطه چرخشی در محیط استودیو دانست. در واقع، این آلبوم استودیوی موسیقی را از فضایی بسیار جدی، پیچیده و حرفه‌ای همچون استودیوهای رادیو و تلویزیون، به فضایی خلاق و صمیمی‌تر تبدیل کرد. در ساخت این آلبوم، بیتلز سعی داشت تا با جریانات بازار در آن زمان هماهنگ شود و سهم بیشتری از بازار را به دست بیاورد. به همین دلیل نیز اعضای این گروه تصمیم گرفتند که در ساخت آلبوم Sgt. Pepper، محدودیت زمانی را حذف کنند و تا هر زمانی که می‌خواهند، بدون توقف بر روی پروژه کار کنند. در این پروژه، کار در ساعت یک بعدازظهر برای صرف نهار تعطیل نشد و هیچ‌یک از قوانین خشک و بی‌روح موجود در استودیوهای قدیمی نیز بر روند کار حاکم نبود.»

در استودیوی شماره سه و هنگام ضبط آلبوم Dark Side of the Moon، به جز نیک، تمامی اعضای گروه پینک فلوید از تجهیزات و سازهای خود استفاده می‌کردند.

در آن زمان، گیتار الکتریک مورد استفاده گیلمور در اکثر اجراها، استرتوکستر مشهور مشکی‌رنگ او بود؛ گیتاری که در سال ۲۰۱۹ به قیمت سه میلیون و نهصد و هفتاد و پنج دلار به فروش رسید. در سال ۱۹۷۲ و همزمان با ضبط آلبوم Dark Side of the Moon، دیوید تغییراتی جزئی بر روی این گیتار اعمال کرد که مهمترین آنها، افزودن یک سوییچ پیکاپ ویژه برای فعال‌سازی پیکاپ نک همراه با پیکاپ‌های بریج و میدل‌ به‌صورت همزمان بود. اما بزرگترین تغییری که گیلمور بر روی این گیتار صورت داد، تعویض دسته میپل اصلی آن با یک نمونه ساخته‌شده در سال ۱۹۶۳ بود. این دسته، برخلاف نمونه قبلی، به فرت‌بوردی از چوب رزوود مجهز بود.

اما یک گیتار کمتر دیده‌شده که گیلمور در ضبط این پروژه از آن استفاده کرده است، یک ساز کاستم ساخت Bill Lewis است که دیوید آن را مستقیماً از بیل لوییس در ونکوور خریداری کرده بود. او از این گیتار که بدنه‌ای به سبک double-cutaway و ۲۴ فرت داشت، برای نواختن بخش سوم سولوی خود در قطعه Money استفاده کرده است.
علاوه بر این دو گیتار الکتریک، گیلمور گیتار فلزی پدالی Fender 1000 خود را نیز در دو قطعه Breathe و The Great Gig In The Sky به کار گرفته است.

امپلیفایرهای مورد استفاده دیوید در آلبوم Dark Side of the Moon، معمولاً از میان امپ‌های لامپی از برند محبوب او در آن زمان، یعنی Hiwatt بودند. گفته می‌شود که امپ صد وات DR103 به همراه کابینت WEM 4×12 Starfinder، ستاپ اصلی او برای ضبط اکثر اجزای این آلبوم بوده است.

او در کنار این ترکیب امپ و کابینت، از چند پدال نیز استفاده می‌کرد. از مهمترین پدال‌هایی که دیوید در ضبط این آلبوم از آنها استفاده کرده است، می‌توان به پدال فاز/دیستورشن Dallas-Arbiter Fuzz Face اشاره کرد که صدای آن‌ به‌خوبی در بخش سولوی قطعات Time و Money و بسیاری از بخش‌های ریتمیک سایر قطعات آلبوم شنیده می‌شود. دیگر پدال‌های مورد استفاده گیلمور در این پروژه، شامل یک دستگاه پدال اوردرایو Colorsound Power Boost، یک پدال فیزر/کورس Univox Uni-Vibe و یک پدال دیسک اکوی Binson Echorec 2 می‌شوند. علاوه بر اینها، او از یک کابینت Leslie برای ایجاد افکت‌هایی ویژه در تمامی قطعات آلبوم و یک یونیت مولتی افکت EMS Synthi Hi-Fli برای تولید افکت wah در قطعه Any Colour You Like نیز استفاده کرده است.

طبق شواهد موجود، راجر واترز در ضبط اکثر بیس لاین‌های آلبوم Dark Side of the Moon از گیتار بیس Precision Bass مشکی مشهور خود که فرت‌بوردی از جنس چوب میپل داشت، استفاده کرده است. اما گفته می‌شود که در برخی از جلسات ضبط، او از یک پرسیژن بیس به رنگ Sunburst نیز استفاده کرده است. ستاپ امپ واترز در ضبط این پروژه، دقیقاً همانند گیلمور بوده و از یک هد یونیت صد وات Hiwatt DR103 و یک کابینت WEM Starfinder 4×۱۲ تشکیل می‌شده است.

کیبوردها، سینتی‌سایزرها و سایر تجهیزات

گمان می‌رود که ریک رایت از ارگان مشهور خود، یعنی Hammond M102‌ به‌عنوان ساز اصلی خود در ضبط آلبوم Dark Side of the Moon استفاده کرده است. M102 را می‌توان نسخه‌ای ساده از ارگان M100 هموند دانست که ظاهری لوکس، همانند مبلمان مجلل خانگی داشت. گفته می‌شود که در این پروژه، ریک این ارگان را به یک کابینت Leslie 145 متصل کرده است. البته که با وجود چندین مدل از ارگان‌های هموند و کابینت‌های لزلی در استودیوهای ابی رود، احتمالاً ریک منحصراً از این ترکیب استفاده نکرده و مدل‌های دیگر از این دو وسیله را نیز در ساخت این آلبوم به کار گرفته است.علاوه بر اینها، رایت ارگان منوال Farfisa Compact Duo خود را نیز در برخی از اجزای پروژه، همچون چند قسمت از قطعه Time نواخته است؛ اما استفاده او از این ساز وسیع نبوده و به همین قطعه و چند بخش بسیار جزئی از قطعات دیگر خلاصه می‌شود.

صدای پیانوهای آکوستیک موجود در استودیوی ابی رود در تمامی قطعات آلبوم Dark Side of the Moon شنیده می‌شود. یکی از مهمترین بخش‌های پیانوی این آلبوم را می‌توان نوازندگی استثنایی رایت در بخش دوم قطعه Us And Them دانست. دیگر ساز رایت که می‌توان صدای آن را در تقریباً تمامی قطعات این آلبوم شنید، پیانوی الکتریک اوست. او برای ضبط صدای پیانوی الکتریک در این پروژه، یک دستگاه Wurlitizer EP-200 و برخی اوقات نیز یک پیانوی Rhodes را به کار گرفته است. صدای این ساز همراه با یک افکت wah-wah‌ به‌خوبی در ترک Money شنیده می‌شود. در برخی از اجزای این آلبوم نیز صدای پیانوی الکتریک‌ به‌شکلی خلاقانه و غیرمعمول شنیده می‌شود که گمان می‌رود به دلیل استفاده رایت از پدال Binson Echorec در زنجیره سیگنال باشد.

شایان ذکر است که بخش‌های ساکسفون در قطعه Money، توسط نوازنده مشهور ساکسفون، Dick Parry که یکی از دوستان گروه پینک فلوید بود نواخته شده است. گفته می‌شود که ساز مورد استفاده او برای نواختن این قطعه، یک Selmer Super Balanced Action یا King Super 20 تنور بوده است. در هر صورت، وی ریتم غیرمعمول ۷/۴ این قطعه را به بهترین نحو درک کرده و اثری استثنایی از خود بر روی آن‌ به جای گذاشته است. صدای ساکسفون Parry در برخی از قسمت‌های قطعه Us And Them نیز به گوش می‌رسد.

چند خواننده مهمان نیز در ضبط برخی از قطعات Dark Side of the Moon در جمع پینک فلوید حضور داشته‌اند که مهمترین آنها را می‌توان کوارتت BVs متشکل از چهار وکالیست با نام‌های Doris Troy ،Lesley Duncan ،Liza Strike و Barry St John دانست. این کوارتت صدای خود را در سه قطعه Time ،Us And Them و Brain Damage به نمایش گذاشته است. دیگر وکالیستی که در این پروژه با پینک فلوید همکاری داشته است، Clare Torry بوده که اجرای وکال بدون ترانه قطعه The Great Gig In The Sky‌ به‌عهده او بوده است.

در پالت صوتی آلبوم Dark Side of the Moon، به جز سازهای معمول، چند افکت صوتی منحصر‌به‌فرد نیز شنیده می‌شود که جالب‌ترین‌های آنها را می‌توان صدای بلند ساعت در شروع قطعه Time و صدای صحبت کادر ابی رود در مورد موضوعاتی پیچیده همچون دیوانگی و خشونت دانست. صدای نگهبان استودیوی ابی رود که Gerry O’Driscoll نام داشته نیز با جمله جالبی که در مورد بخش تاریک ماه (یا Dark Side of the Moon) در ثانیه‌های پایانی این آلبوم گفته است، جاودانه شده است؛ جمله مشهور او این است: «Matter of fact, it’s all dark.» به این معنا که در واقع، ماه بخشی تاریک ندارد و تمامی آن تاریک است.

گروه پینک فلوید در ضبط آلبوم Dark Side of the Moon، چندین سینتی‌سایزر EMS نیز در اختیار داشته است. این سینتی‌سایزرها که اتفاقاً امروزه به محبوبیتی بسیار دست یافته‌اند، توسط یک شرکت انگلیسی با نام Electronic Music Studios ساخته شده بودند. یکی از این سینت‌ها، VCS-3 نام داشت که سازی عجیب با یک جوی‌استیک به جای کیبورد بود. دیگر سینت مورد استفاده پینک فلوید از این شرکت نیز Synthi AKS نام داشت که نسخه‌ای کوچک و قابل حمل از VCS-3، همراه با یک کیبورد لمسی جداگانه بود. قطعه Any Colour You Like یکی از قطعاتی است که صدای سینت‌ به‌خوبی در آن شنیده می‌شود؛ اما مهمترین قطعه از این آلبوم که در آن از Synthi AKS استفاده شده است، On The Run است.

دیوید گیلمور در قسمتی از مستندی با نام Classic Albums توضیح داده است که سکوئنس سینتی‌سایزر قطعه On The Run تصادفاً و هنگامی که او در حال بازی با Synthi AKS بوده، ساخته شده است. وی در این باره گفته است: «به یاد دارم که AKS را روشن کردم و شروع به نواختن یک سکوئنس تصادفی با آن کردم. راجر با شنیدن ملودی من به‌سرعت گوش‌هایش را تیز کرد و به خود آمد. سکوئنس ساده و تصادفی من به نظر او بسیار جذاب آمده بود و تصمیم گرفتیم که در کنار یکدیگر بر روی آن کار کنیم. او نت‌های ملودی را عوض کرد و به همین شکل نیز قطعه On The Run پایه‌گذاری شد.»

واترز نیز بعدها روش ساخت ملودی اصلی این قطعه را چنین توضیح داده است:«من نت‌های سکوئنس اصلی On The Run را با سرعتی بسیار پایین‌تر نواختم و در آن، همزمان یک اسیلاتور و نویز جنریتور سینتی‌سایزر را به کار گرفتم؛ سپس، پس از نواختن و ضبط، سرعت آن را افزایش دادم.»

در مستند Classic Albums نیز گیلمور نت‌ها را به سکوئنسر وارد کرده و پس از ضبط، سرعت آن را بالاتر می‌برد تا تکنیک ساخت این ملودی ویژه را‌ به‌صورت زنده به نمایش بگذارد. او در این فیلم همزمان با تنظیم ناب‌های فیلتر و اسیلاتور چنین می‌گوید:«حالا دقیقاً صدا همانگونه شد که در ترک On The Run می‌شنوید! زمانی که این قطعه را ضبط می‌کردیم، این تکنیک را امتحان کردیم و ماهیت متفاوت و بسیار جذاب‌تر آن نسبت به روش عادی نواختن این ملودی، ما را هیجان‌زده کرد و تصمیم گرفتیم در ضبط اصلی نیز از همین تکنیک استفاده کنیم.»

یکی از تجهیزات غیرمعمول و نسبتاً جذابی که پینک فلوید از آن در ساخت آلبوم Dark Side of the Moon استفاده کرده است، مجموعه‌ای از لوپ‌های نوار آنالوگ است. صدای یکی از این لوپ‌ها‌ به‌خوبی در اول قطعه Money شنیده می‌شود. همینطور که نیک میسون در حال کلنجار با جعبه نسخه جامع آلبوم Dark Side of the Moon است تا آن را همانند روز اول ببندد، سوالی از او در این باره می‌پرسیم: «نیک، امروزه آهنگسازان به‌آسانی از لوپ‌ها و سمپل‌ها استفاده می‌کنند و قدر آنها را نمی‌دانند؛ اما پروسه لوپینگ در سال ۱۹۷۲ قطعاً به آسانی امروز نبوده است و دشواری‌هایی ویژه داشته است. می‌توانی در این مورد بیشتر توضیح بدهی؟»

او چنین پاسخ داد: «نمی‌توان گفت که این پروسه در آن زمان لزوماً دشوار و پیچیده بود؛ اما بسیار خام و تازه بود و برای انجام صحیح آن باید روش‌هایی خلاقانه را به کار می‌گرفتیم. امروزه عادت کرده‌ایم که پروسه سمپلینگ و لوپینگ را با فشردن تنها چند دکمه در کامپیوتر انجام دهیم؛ اما در گذشته، این پروسه بسیار طولانی‌تر و پیچیده‌تر بود. راجر احتمالاً چندان با این صحبت موافق نیست؛ اما تا آنجایی که به یاد دارم، ما این لوپ‌ها را در استودیوی خانگی او که در حیاط وی واقع شده بود ساختیم. در واقع، ما چند سکه را با دریل سوراخ کردیم و آنها را به چیزی شبیه به یک زنگوله بادی تبدیل کردیم و سپس با ترکیب صدای آنها با چند صدای دیگر موجود در محیط، این لوپ‌ها را پدید آوردیم.»

وی افزوده است: «لوپ‌های موجود در نوار که امروزه آنها را سمپل می‌نامیم، در نهایت با بریدن قطعاتی از نوارهای مختلف و چسباندن آنها به یکدیگر ساخته می‌شدند. ما قسمت‌های مورد نظر خود از نوار‌های مختلف را می‌بریدیم و آنها را به یکدیگر می‌چسباندیم. تنها وسیله لازم برای این کار، یک کاتر و یک نوار چسب بود که عرض آن، باید با نوار ربع اینچی برابر می‌بود. ما این کار را به اندازه‌ای انجام داده بودیم که کاملاً در آن ماهر شده بودیم و می‌توانستیم با این روش در مدتی کوتاه، یک لوپ پیچیده بسازیم. لوپ قطعه Money یک لوپ کوتاه بود و نوار آن حداکثر یک متر طول داشت؛ به همین دلیل نیز ساخت آن آسان بود و پخش آن نیز نیاز به فضای بسیاری نداشت. اما برخی از ساند افکت‌ها طول نوار بیشتری نیاز داشتند و پروسه ادیت و ضبط آنها کمی دشوارتر بود. پیش آمده بود که طول نوار ادیت‌شده ما به بیش از ۴ متر می‌رسید و هرچند که ضبط آن چندان دشوار نبود، اما نیاز به فضایی بزرگ داشتیم تا بتوانیم طول نوار را در آن جای دهیم و آن را پخش کنیم.»

طرفداران پروپاقرص گروه موسیقی پینک فلوید، جزئیاتی از زندگی حرفه‌ای این گروه می‌دانند که نیک، راجر و دیوید هیچ‌گاه از آنها اطلاع نداشته‌اند! به همین دلیل نیز جزئیات بسیار کمی باقی مانده است که در طول این پنجاه سال و از زمان انتشار آلبوم Dark Side of the Moon از عموم پنهان مانده است. اما من تحقیقاتی در مورد این آلبوم کردم و سوالی ذهن مرا به خود درگیر کرد. در این باره به نیک چنین گفتم: «بحثی در میان طرفداران پینک فلوید بر سر نام این آلبوم وجود دارد؛ برخی معتقدند که این آلبوم The Dark Side of the Moon نام دارد و برخی دیگر آن را بدون کلمه The می‌خوانند. به نظر تو کدام‌یک صحیح‌تر است؟» او سیاستمندانه پاسخ داد: «به نظرم هر دو درست است و می‌توان بسته به انتخاب، هر یک از این دو نام را برای این آلبوم به کار برد. اما به‌شخصه همیشه نام‌های کوتاهتر را به نام‌هایی که حروف زائد دارند ترجیح می‌دهم. به همین دلیل نیز من این آلبوم را Dark Side of the Moon می‌خوانم. احتمالاً می‌دانید که گروه ما در دوره‌ای کوتاه، The Pink Floyd Sound نام داشت؛ اما طولی نکشید که نه‌تنها کلمه Sound، بلکه حرف The اول آن را نیز حذف کردیم تا آن را تا حد ممکن کوتاه کنیم. آلبوم Dark Side نیز در جمع ما DSOM و نه TDSOM خطاب می‌شود و به نظر ما می‌توانید آن را به هر شکلی که دوست دارید بخوانید!»

آخرین سخنان اعضای پینک فلوید درباره آلبوم Dark Side of the Moon را نیز به دیوید گیلمور می‌سپاریم. در مستند Classic Albums، گیلمور درباره این آلبوم و تأثیری که شنیدن آن برای اولین بار بر روی شنونده می‌گذارد، چنین گفته است:«به‌خوبی به یاد دارم که پس از اتمام پروژه، برای اولین بار کل آلبوم را‌ به‌صورت بدون توقف گوش دادم و با خود گفتم خدایا، ما واقعا یک شاهکار ساخته‌ایم! اما بسیار دوست داشتم که بدون هیچ پیش‌زمینه‌ای، هدفون خود را بر روی سر می‌گذاشتم و برای اولین بار به این آلبوم گوش می‌دادم. طبیعتاً من یکی از سازندگان این اثر بودم و نمی‌توانستم چنین تجربه‌ای داشته باشم! اما به کسانی که توانسته‌اند این حس را تجربه کنند غبطه می‌خورم.»

قطعه محبوب شما از آلبوم افسانه‌ای Dark Side of the Moon کدام است؟ نام آن را در بخش نظرات همین مطلب، با گیتارایران در میان بگذارید.

منبع: Reverb
مترجم: امیر تولی