مقالات, مقالات گیتار
نیترو یا پُلی؛ کدام فینیش گیتار بهتر است؟
اکتبر
فینیش (finish) یا پرداخت بدنه گیتار کاربردی فراتر از زیبایی دارد. نوع فینیش اعمال‌شده روی بدنه و دسته گیتار در حس و صدای آن تأثیرگذار است. اگر قصد دارید یک گیتار جدید بخرید، باید نوع فینیش آن را هم مد نظر قرار دهید. ما در این مطلب، دو نوع فینیش متداول، یعنی نیترو (nitro) و پُلی (poly) را با هم مقایسه می‌کنیم.
موضوعات مختلفی در مورد گیتار وجود دارد که منشأ اختلاف نظر در بین گیتاریست‌هاست و فینیش گیتار نیز یکی از این موضوعات است. اگرچه اکثر نوازندگان اهمیت چندانی به این شاخصه نمی‌دهند، اما برای برخی نوازندگان و سازندگان، نوع فینیش، یک موضوع مهم و حساس است.
در یک سمت این ماجرا کسانی هستند که طرفدار روش سنتی و استفاده از لاک نیتروسلولز هستند و در سمت دیگر، کسانی قرار دارند که طرفدار استفاده از فینیش‌های مدرن پلی‌استر و پلی‌اورتان هستند. سنت‌گرایان، روش اول را دلپذیرتر می‌دانند؛ زیرا نیتروسلولز به‌طور گسترده بر روی سازهای قدیمی ساخته‌شده در عصر طلایی تولید گیتار استفاده می‌شده است. در مقابل، گیتاریست‌های زیادی هستند که فینیش پلی را به‌واسطه مقاومت بیشتر در برابر خوردگی و ظاهر صیقلی‌تر و براق‌تر، مناسب‌تر می‌دانند.
در این متن از نکات و رموز هر کدام از این دو نوع فینیش پرده برمی‌داریم و نکات مثبت و منفی هر کدام از آنها و تأثیرشان بر روی صدای ساز را بررسی می‌کنیم. امیدواریم در انتهای این مقاله، شما دید عمیق‌تری نسبت به این موضوع پیدا کرده باشید.
فینیش نیترو
استفاده از لاک نیتروسلولز تقریباً یک قرن قدمت دارد. این ماده بیشتر در سازهای آکوستیک، ساکسوفون و حتی اتومبیل‌ها کاربرد داشت. در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ میلادی، لاک نیتروسلولز به‌طور گسترده در گیتارهای الکتریک فندر و گیبسون مورد استفاده قرار گرفت. در این دوره، فندر، اکریلیک را نیز مورد آزمون قرار داد، اما به دلیل جلا و براقی بیشتر نیتروسلولز، این ماده با اقبال بیشتری روبرو شد.
لاک نیتروسلولز، تقریباً حلال-محور است و از مواد گیاهی چون پنبه، نیتریک اسید و سولفوریک اسید به دست می‌آید. برای اینکه بتوان از آن به‌صورت اسپری استفاده کرد، به حلال نیاز دارد و حلال مورد نیاز، استون است؛ ماده‌ای به‌شدت قابل اشتعال که لاکی براق و درخشنده را شکل می‌دهد.
لاک نیتروسلولز چندین بار و طی چندین روز بر روی سطح گیتار زده شده و اِعمال هر لایه، باعث ذوب شدن لایه قبلی می‌شود. این پروسه، ضرورت سنباده زدن ساز در زمان اعمال لایه جدید را از بین می‌برد. بعد از اتمام این عملیات، صبر می‌کنند تا حلال به‌طور کامل از بین رفته و یک بافت خشک و شبیه به رزین از خود به‌جای بگذارد. سپس سنباده‌زنی و پرداخت نهایی تا رسیدن به سطحی صیقلی و مطلوب انجام می‌گیرد.
مزایا و معایب فینیش نیترو
نیتروسلولز متخلخل‌تر از پلی‌استر و پلی‌اورتان است و با بافتی نازک و نرم، سطح چوب را آزادتر باقی می‌گذارد. بسیاری از سازندگان گیتار و نوازندگان کمال‌گرا معتقدند که نیتروسلولز به چوب گیتار اجازه تنفس بهتر را می‌دهد و این امر، به صدای بازتر و ساستین قوی‌تر منجر می‌شود.
اگرچه لاک نیتروسلولز به گیتار صدای بازتر و آزادتری می‌بخشد، اما بافت نرم آن، امکان صدمه دیدن فینیش و ایجاد خط و خراش را بیشتر می‌کند. لاک نیتروسلولز به مرور از بین می‌رود. این امر، به‌ویژه در نقاطی که بیشتر در معرض تماس دست هستند (مانند محل قرارگیری دست)، ظاهر کدر و نامطلوبی را به وجود می‌آورد. نیتروسلولز همچنین در طی زمان، زردرنگ می‌شود؛ بخصوص اگر در معرض نور زیاد خورشید قرار گرفته باشد.
به‌جز مسائل ذکرشده، پس از چند سال، احتمال ایجاد ترک‌های کوچک نیز در فینیش ساز وجود دارد. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که ساز دائماً در معرض تغییر دما باشد و چوب مرتباً منقبض و منبسط شود؛ زیرا همانطور که در بالا بیان شد، نیتروسلولز متخلخل‌تر و نازک‌تر بوده و این مسئله امکان انقباض و انبساط چوب را بیشتر می‌کند.
کدام گیتارها از فینیش نیترو بهره‌مند هستند؟
امروزه از لاک نیتروسلولز تقریباً تنها در گیتارهای کاستوم شاپ Fender و Gibson استفاده می‌شود. در کارگاه‌های کاستوم شاپ، معمولاً محصولات رده بالا و برجسته‌ای تولید می‌شود که از شهرت تاریخی برخوردار هستند و برای بازسازی و القای جوهره و شکوه مدل‌های قدیمی، از این نوع فینیش استفاده می‌کنند. به‌طور معمول از لاک نیترو در گیتارهای گران‌‌قیمت‌تر بهره گرفته می‌شود؛ چرا که زمان بیشتری از سازنده می‌گیرد و نیازمند اعمال چندین لایه مختلف است. این دسته از ساز‌ها نیاز به دقت بسیار زیادی در سنباده‌زنی و پولیش نهایی با دست دارند تا به کیفیتی حرفه‌ای برسند.
نکته جالب توجه این است که بسیاری از سازندگان گیتارهای رده بالا، برای اینکه سازهایشان ظاهری کهنه و سالخورده داشته باشند، عمداً به آنها صدمه می‌زنند. در صنعت تولید گیتار، به این کار “relic کردن” می‌گویند. امروزه با توجه به تقاضای روزافزون برای گیتارهایی با ظاهر کهنه، این کار متداول‌تر از هر زمان دیگری است. از آنجا که ایجاد آثار گذر زمان و استفاده طولانی بر فینیش نیتروسلولز راحت است، اکثر گیتارهای relic شده، از این فینیش بهره می‌برند. تلاش برای قدیمی جلوه دادن یک گیتار با فینیش پلی، چندان قابل قبول و جالب از آب درنمی‌آید.
فینیش پلی
این روزها، پلی‌اورتان و پلی‌استر، فینیش‌های استاندارد در صنعت ساخت گیتار به شمار می‌روند. از دهه شصت میلادی به بعد، در تولید انبوه گیتار، فینیش‌های پلی گوی سبقت را از لاک نیتروسلولز ربودند. این اتفاق تنها به خاطر مشکلات فیزیکی نیتروسلولز نبود؛ بلکه صدماتی که برخی ترکیبات آلی فرار مانند نیتروسلولز می‌توانند به محیط زیست وارد کنند نیز مزید بر علت شد. در قرن بیست و یکم، برای استفاده از نیتروسلولز، قوانین سخت‌گیرانه‌ای تدوین و اعمال شد و بر فعالیت‌های شرکت‌های استفاده‌کننده از آن، به دقت نظارت می‌شود.
استفاده از فینیش‌های پلی، ایمن‌تر است و خطر آنها برای محیط زیست کمتر است. از آنجایی که پلی‌استر و پلی‌اورتان هر دو از رزین مصنوعی به دست می‌آیند، از خود هیچ حلالی بر روی سطح باقی نگذاشته و بعد از مدتی سخت می‌شوند؛ در نتیجه، برخلاف نیترو که عمل لاک زدن بر روی سطح باید چندین بار و لایه لایه انجام شود، در زمان استفاده از پلی‌استر و پلی‌اورتان نیازی به این کار نیست. به همین دلیل، فینیش پلی کار را راحت‌تر و سریع‌تر می‌کند.
مزایا و معایب فینیش پلی
جدای از سادگی استفاده، فینیش‌های پلی بسیار ضخیم‌تر، محکم‌تر و براق‌تر از نیتروسلولز هستند. اما ضخیم‌تر و محکم‌تر بودن این فینیش، باعث بالا رفتن امکان ترک خوردن نیز می‌گردد؛ زیرا تمام سطح چوب را در بر گرفته و امکان انقباض و انبساط را به چوب نمی‌دهد. به همین دلیل، برخی صدای گیتارهایی با فینیش پلی را خنثی، دارای رزونانس آکوستیکی و ساستین کمتر می‌دانند.
پلی‌استر و پلی‌اورتان نسبت به خوردگی، خراش و ضربه مقاوم‌تر هستند. همچنین، حتی بعد از گذشت چندین دهه نیز براق خواهند ماند و در نقاط تماس با دست، محو و کدر نخواهند شد. اگر سازی می‌خواهید که برای همیشه نو به نظر بیاید، فینیش پلی به لاک نیترو ارجحیت دارد. البته شکی نیست که شما هنوز هم باید در نگهداری از گیتارتان دقت داشته باشید.
کدام گیتارها از فینیش پلی بهره‌مند هستند؟
همانطور که گفتیم، گیتارهایی با فینیش نیترو سفارشی هستند؛ پس اکثر گیتارهایی که تولید انبوه می‌شوند، از فینیش پلی‌استر و یا پلی‌اورتان برخوردار هستند. این گیتارها، ظاهر براق‌تر و دوام بالاتری دارند و امکان استفاده آسان‌تر و سریع‌تر از این نوع فینیش، موجب پایین آمدن قیمت نهایی گیتار می‌شود.
این امر که فینیش نیترو اکثراً در گیتارهای رده بالا دیده می‌شود، به این معنی نیست که فینیش پلی مترادف قیمت و کیفیت پایین است. این فینیش در گیتارهای گران‌قیمت و دست‌ساز هم استفاده می‌شود.
