آموزش, مقالات, مقالات استودیویی
راهنمای استفاده از اکولایزر برای نوازندگان یوکللی
مه
اگر تا کنون پا به استودیو گذاشته باشید، احتمالاً می‌دانید که EQ صحیح، شالوده یک میکس خوب است و با هیچ جادوی فنی نمی‌توان آهنگی که در آن به‌درستی از اکولایزر بهره گرفته نشده باشد را نجات داد.
استفاده اصولی از اکولایزر در میکس یوکللی می‌تواند دشوار باشد. اگر بیش‌ازحد بر روی دامنه بالا تمرکز کنیم، میکسی لاغر خواهیم داشت و اگر دامنه میانی بیش‌ازحد تقویت شود، لهجه تیزی که وجه مشخصه یوکللی است را از دست می‌دهیم. در این مطلب به راهکارهایی اشاره می‌کنیم که به شما کمک می‌کنند تا به شکلی صحیح از اکولایزر استفاده کنید.
نکته: در راهنمای زیر از اکولایزر نرم‌افزار Ableton Live استفاده شده است. شما می‌توانید این راهنمایی‌ها را در هر نرم‌افزار آهنگسازی و با هر پلاگین اکولایزری شبیه‌سازی کنید.
آشنایی با اکولایزر
بگذارید در ابتدا این نکته را روشن کنم که راه «صحیحی» برای استفاده از اکولایزر وجود ندارد. بسیاری از فاکتورها به آهنگ مورد نظر، سایر سازها و نوع صدایی که می‌خواهید به آن دست پیدا کنید بستگی خواهند داشت. مثلاً در آهنگی که درام نقش اساسی ایفا می‌کند، بهتر است دامنه بالای صدای یوکللی را تقویت کنیم. در آهنگ‌های آرام‌تر می‌توانیم از دامنه میانی ضخیم صدای یوکللی استفاده کنیم.
اگر با اکولایزر آشنایی چندانی ندارید، می‌توان طیف شنیداری را به سه قسمت کلی تقسیم کرد:
۱.دامنه تحتانی: فرکانس‌های ۰ تا ۲۰۰ هرتز. گاهی فرکانس‌های تا محدوده ۴۰۰ هرتز نیز در دامنه بم یا دامنه فرکانس‌های تحتانی طبقه‌بندی می‌شوند.
۲.دامنه میانی: دامنه میانی تشکیل‌دهنده بدنه اصلی و به اصطلاح «گوشت» صدا است و شامل فرکانس‌هایی در محدوده ۲۰۰ تا ۲ هزار هرتز است. محدوده بالای این دامنه (بالاتر از ۱۰۰۰ هرتز) بعضاً در دامنه فوقانی نیز جای می‌گیرد.
۳.دامنه فوقانی: فرکانس‌های بالاتر از ۲۰۰۰ هرتز. تقویت دامنه فوقانی باعث تفکیک و جلای صدا می‌شود.
این دامنه‌ها از نظر ظاهری در اکولایزر Ableton Live در تصویر پایین نمایش داده شده‌اند:
به یاد داشته باشید که این مرزبندی‌ها، سرمشق‌های کلی و حدودی هستند. بسته به اینکه از چه کسی سوال کنید، ممکن است طبقه‌بندی این دامنه‌ها کمی متفاوت باشد.
یوکللی صدایی با دامنه میانی قوی و فرکانس‌های بسیار محدود در دامنه بالاتر از ۱۰ هزار هرتز دارد. همچنین فرکانس‌هایی در دامنه تحتانی طیف شنیداری از این ساز متصاعد می‌شوند که شخصیتی «غرنده» به صدا می‌افزایند.
به‌عنوان مثال تصویر طیف فرکانسی صدای یک یوکللی که به‌تازگی ضبط کرده‌ام را در پایین مشاهده می‌کنید. توجه کنید که عمده دامنه صدا در حد فاصل ۲۰۰ الی ۱۰۰۰ هرتز قرار دارد:
حال بیایید نحوه استفاده از اکولایزر برای بهبود صدای یوکللی را بررسی کنیم:
فرکانس‌های دامنه تحتانی
کار را از فرکانس‌های دامنه تحتانی شروع می‌کنیم. احتمالاً در آهنگ صدای کیک درام و یا بیس وجود داشته باشد که هر دو در محدوده فرکانسی صفر تا ۲۰۰ هرتز قدرت زیادی دارند.
لذا اولین گام در روند شکل دادن به صدا این است که فرکانس‌های این دامنه را از صدای یوکللی کم کنیم. این کار باعث می‌شود فضای بیشتری در اختیار بیس و کیک قرار گیرد. در غیر این صورت ممکن است آهنگ شما صدایی کدر پیدا کرده و غرش‌های ناخوشایندی در صدا پدیدار گردند.
در اکولایزر خود با استفاده از فیلتر بالا گذر (Hi-Cut یا Low-pass) تمام فرکانس‌ها را تا محدوده ۲۰۰ هرتز، مانند شکل زیر حذف کنید:
از سوی دیگر می‌توانید تنها فرکانس‌های ۰ تا ۱۲۰ هرتز را با فیلتر حذف کنید و به کمک یک باند دیگر اکولایزر، محدوده ۱۲۰ الی ۲۰ هرتز را کمی تقویت کنید تا صدای یوکللی بدنه قدرتمندتری پیدا کند.
فرکانس‌های دامنه میانی
سپس به سراغ دامنه میانی می‌رویم.
ابتدا بر فرکانس‌های محدوده ۲۰۰ الی ۵۰۰ هرتز تمرکز می‌کنیم که با نام Low-Mid یا بخش تحتانی دامنه میانی شناخته می‌شوند. اگر به نمای گرافیکی صدای ساز نگاه کنید خواهید دید که این بخش قوی‌ترین بخش صدای ساز است.
فرکانس‌های این دامنه باید تقویت شوند؛ زیرا قدرت و بدنه صدای یوکللی در این محدوده قرار دارد. بدون این فرکانس‌ها صدای ساز شما لاغر از آب در می‌آید.
برای این کار از یک باند اکولایزر به شکل Bell (باندهای مرسوم پیش‌فرض در اکولایزرهای دیجیتال و گرافیک) استفاده کرده و قدرت صدای این دامنه را افزایش می‌دهیم. به منظور ایجاد منحنی نرم‌تر بهتر است مولفه Q را پایین‌تر از ۱ قرار دهید (مترجم: این مؤلفه در بعضی از اکولایزرها با نماد Bandwidth یا BW نیز نشان داده می‌شود و در برخی پلاگین‌ها هم کاهش رقم آن منجر به تندتر شدن شیب می‌شود نه نرم‌تر شدن آن. توصیه می‌شود به نمای گرافیکی نرم‌افزار توجه کرده و این فاکتور را نسبت به حالت پیش‌فرض تنها کمی نرم‌تر کنید.)
محدوده بعدی در دامنه میانی، محدوده پانصد تا دو هزار هرتز است. کار با این محدوده ممکن است دشوار باشد. در صدای ساز یوکللی، ظرافت‌های صدای آکوردها در این محدوده قرار می‌گیرد. تقویت این دامنه منجر به غنای بیشتر صدا می‌شود؛ اما از سوی دیگر تقویت این دامنه ممکن است فضا را برای صدای خواننده محدود کرده و منجر به کدر شدن میکس شود.
انتخاب چگونگی برخورد با این دامنه به سلیقه شخصی شما بستگی دارد. اگر آهنگ دارای صدای خواننده باشد، شخصاً ترجیح می‌دهم این دامنه را تضعیف کنم؛ به شکلی که در پایین مشاهده می‌کنید:
فرکانس‌های دامنه فوقانی
در آخر به محدوده فوقانی می‌رسیم.
فرکانس‌های محدوده فوقانی در صدای یوکللی باید به مقداری خفیف تقویت شوند. باید لهجه طبیعی و تیز صدای ساز حفظ شود؛ اما این کار نباید به قیمت غلبه بر صدای خواننده یا سازهای لید موجود در آهنگ انجام گیرد.
شخصاً ترجیح می‌دهم با استفاده از یک باند به شکل قفسه (Shelf) فرکانس‌های محدوده ۳۵۰۰ هرتز به بالا را تقویت کنم تا برندگی صدا بیشتر شود.
در نهایت با استفاده از فیلتر پایین گذر (Low-pass یا Hi-Cut)، فرکانس‌های بسیار بالا را تا محدوده حدوداً ۱۸۰۰۰ هرتز حذف می‌کنم. این کار باعث می‌شود فضای کافی برای درخشش صدای خواننده ایجاد گردد.
در آخر نیز با استفاده از چند باند، فرکانس‌های ناخواسته را کاهش می‌دهم. برای این کار باید یک باند با پهنای بسیار پایین (Q>5) ایجاد کنیم. با استفاده از دکمه‌ای که به شکل هدفون است، تنها به صدای محدوده این باند گوش می‌کنیم. حال این باند را در طیف فرکانسی حرکت داده و توجه می‌کنیم که در کدام محدوده‌ها صدایی شبیه به سوت کشیدن به گوش می‌خورد یا فرکانس‌های ناخوشایندی می‌شنویم. اگر به چنین فرکانس‌هایی برخوردید، با پایین آوردن باند آنها را کاهش دهید.
از هر چند باند که نیاز بود استفاده کنید تا تمام فرکانس‌های ناخوشایند کاسته شوند. این کار باعث می‌شود میکس شما به‌طور کلی خوش‌صداتر گردد.
به یاد داشته باشید که اینها تنها سرمشق‌های کلی هستند، نه قوانین قطعی. می‌توانید با تنظیماتی کاملاً متفاوت و بر مبنای نیاز خود نیز پیش بروید. اما در اغلب آهنگ‌ها تنظیمات یادشده در بالا صدای قابل قبولی ایجاد خواهند کرد.
چند راهنمایی دیگر
پیش از پایان بیایید چند راهنمایی دیگر را نیز بررسی کنیم:
۱. سایر سازها را از یاد نبرید: صدای یوکللی در آهنگ تنها نیست. در هنگام استفاده از اکولایزر به سایر سازها هم فکر کنید. اگر می‌خواهید صدای بیس در آهنگ قوی جلوه کند، می‌توانید فرکانس‌های تحتانی را کاهش دهید. اگر آهنگ خواننده دارد، می‌توانید در محدوده فرکانس‌های میانی برای صدای خواننده جای خالی در نظر بگیرید. همیشه مراقب تعامل یوکللی با بقیه سازها باشید.
۲. نقش یوکللی را درک کنید: یوکللی در آهنگ شما چه نقشی ایفا می‌کند؟ آیا ساز اصلی بخش ریتم است؟ یا تنها سایر سازهای بخش ریتم را همراهی می‌کند؟ درک این مسئله در نحوه اعمال اکولایزر بر صدای یوکللی نقشی اساسی دارد. اگر یوکللی ساز اصلی شما باشد، بهتر است فرکانس‌های میانی قدرتمندی داشته باشد تا بدنه صدا تقویت گردد. اگر نقش آن به‌عنوان مکمل در نظر گرفته شده باشد، شاید بد نباشد کمی از قدرت فرکانس‌های فوقانی صدای ساز بکاهیم.
۳. میکروفون هم مهم است: چگونگی ضبط صدای یوکللی نیز در آهنگ تأثیرگذار است. مثلاً میکروفون AKG C414 شخصیت صدای گرمی دارد که به خاطر قدرت فرکانس‌های میانی آن ایجاد می‌شود. Shure SM57 صدایی شفاف‌تر و دامنه فوقانی قدرتمندتری دارد. میکروفون‌ها و میکروفون‌گذاری‌های مختلف را امتحان کنید تا به صدای دلخواه خود دست یابید.
استفاده از اکولایزر کار چندان ساده‌ای نیست. باید مدت‌ها با فیلترهای مختلف سر و کله بزنید تا به صدای دلخواه خود برسید. به‌علاوه، هیچ قانون متقنی نیز در کار نیست؛ اما تنظیمات اشاره‌شده، در بیشتر آهنگ‌ها، خصوصاً آهنگ‌های آکوستیک آرام و یوکللی-محور، مناسب خواهند بود.
منبع: Ukulele Music Info
نویسنده: Ryan Harrell
مترجم: کیان ایرجی