آموزش, سایر مقالات, مقالات
آشنایی با چوب‌های مورد استفاده در ساخت کاخون
فوریه
کاخون (کاخن) یک ساز کوبه‌ای است که معمولاً از جنس چوب و به شکل یک مکعب ساخته می‌شود. نوازنده برای نواختن کاخون معمولاً روی سطح بالایی آن می‌نشیند و به سطح جلویی آن که تاپا (Tapa) نامیده می‌شود، ضربه می‌زند. امروزه بسیاری از گروه‌های موسیقی در سبک‌های مختلف، از این ساز کوبه‌ای جذاب در آثار خود استفاده می‌کنند و افراد زیادی به یادگیری آن علاقه‌مند هستند.
اگر بخواهید یک کاخون داشته باشید، می‌توانید آن را به یک استادکار سفارش دهید تا یک نمونه کاملاً سفارشی برای شما بسازد و یا یکی از نمونههای آماده موجود در بازار را خریداری کنید. در هر دو حالت، باید با برخی از مشخصات فنی کاخون آشنایی داشته باشید تا بتوانید انتخاب خود را به شکلی مطلوب و آگاهانه انجام دهید. یکی از مهمترین این مشخصات، جنس چوب مورد استفاده در ساخت کاخن است.
در این مقاله، انواع چوب‌هایی که توسط سازندگان کاخون برای ساخت این ساز مورد استفاده قرار می‌گیرند را معرفی می‌کنیم و شاخصه‌های هر یک از آنها را برمی‌شماریم.
مزایای بهره‌گیری از چوب در ساخت کاخون
پیشینه ساز کاخن به دوره برده‌داری در کشور پرو بازمی‌گردد. در آن روزگار، برده‌های آفریقایی اجازه بهره‌گیری از ساز و نواختن موسیقی را نداشتند و به همین دلیل، با تراشیدن یک قطعه چوب، آن را به شکل یک چهارپایه درآوردند و از آن به‌عنوان یک ساز کوبه‌ای استفاده کردند.
طی سالهای مدید، این ساز دستخوش تغییر و تحولاتی شده است؛ اما کماکان ساختار آن معمولاً از چوب تشکیل شده است. در واقع، با وجود ابداع مواد مدرن برای بهبود عملکرد کاخون، اغلب سازندگان هنوز هم چوب را ترجیح می‌دهند. در ادامه، برخی از مزایای بهره‌گیری از چوب در کاخون را مرور خواهیم کرد:
کیفیت صدا: اغلب حرفه‌ای‌ها بر این باورند که چوب بالاترین کیفیت صدا را به ساز می‌بخشد. البته این امر به کیفیت چوب مورد استفاده نیز بستگی دارد و هر چه از چوب مرغوب‌تری در کاخون بهره گرفته شود، کیفیت صدای آن نسبت به دیگر مواد (از جمله فایبرگلاس) بالاتر می‌رود. به‌‌علاوه، کاخون‌های ساخته‌شده از چوب، در بسیاری از مواقع دامنه فرکانسی گسترده‌تری را پوشش می‌دهند و صدایی یکدست‌تر ارائه می‌کنند.
دوام: برای ساخت یک کاخون عالی، معمولاً چوب تحت فرایندهایی قرار می‌گیرد تا به ثبات کامل برسد. تمامی چوب‌های رایج در ساخت کاخن، دوام بالایی دارند و سازهایی که توسط افراد ماهر و زبده ساخته شده‌اند، دچار مشکلاتی چون ترک‌خوردگی و تغییر شکل نمی‌‌شوند. البته شکی نیست که برخی از مواد مدرن و مصنوعی از دوام و مقاومت بالاتری برخوردار هستند؛ اما بسیاری از آنها نمی‌توانند شاخصه‌های صوتی چوب را ارائه کنند.
سازگاری با محیط زیست: معمولاً ردپای کربنی کاخون‌های چوبی از نمونههای تولیدشده از مواد مصنوعی کمتر است و بازیافت آنها بسیار ساده‌تر است. حتی چوب‌های بازیافتی نیز می‌توانند در ساخت کاخن به کار روند و ماهیت صوتی بسیار رضایت‌بخشی به ساز ببخشند.
مرسوم‌ترین چوب‌های مورد استفاده در ساخت کاخون
زمانی که قصد خرید کاخون را دارید، یکی از اولین مواردی که باید به آن توجه کنید، جنس چوب تشکیل‌دهنده آن است؛ زیرا هر چوب دارای شاخصه‌های صوتی منحصربه‌فردی است و تأثیری آشکار بر ماهیت صوتی ساز می‌گذارد. در ادامه، با برخی از مرسوم‌ترین چوب‌های مورد استفاده در ساخت کاخون آشنا می‌شویم:
افرا (maple): چوب درخت افرا به ماهیت صوتی متوازن و فرکانس‌های بالای شفاف خود مشهور است و معمولاً صدایی روشن به کاخون می‌بخشد. سازهایی که از این چوب ساخته شده‌اند، برای سبک‌های مختلف مناسب هستند و به ظرایف نوازندگی به‌خوبی واکنش نشان می‌دهند.
توس (birch): چوب درخت توس یا غان تراکم بالایی دارد و می‌تواند داینامیک رنج کم‌نظیری به کاخن ببخشد. زمانی که با سازی از جنس چوب توس به نوازندگی بپردازید، همزمان فرکانس‌های بالای شفاف و فرکانس‌های پایین عمیقی از کاخون دریافت خواهید کرد. در واقع، همین فرکانس‌های بیس عمیق هستند که بسیاری از نوازندگان را عاشق کاخون‌هایی از جنس چوب توس کرده‌اند. توس به نسبت اغلب چوب‌های دیگر این فهرست، قیمت نسبتاً بالاتری دارد و به همین دلیل، ممکن است که قیمت کاخون های ساخته‌شده از این چوب، کمی بالاتر از دیگر همتایان خود باشد.
ماهون (mahogany): اگر در جستجوی کاخونی با صدایی گرم و بیس قدرتمند هستید، احتمالاً نمونههای ساخته‌شده از چوب ماهون برای شما مناسب هستند. این چوبِ بسیار پُرکاربرد در ساخت ساز، می‌تواند در کنار بیس جذاب، فرکانس‌های بالای گوش‌نوازی نیز ارائه کند.
بلوط (oak): شاید رواج چوب بلوط به اندازه دیگر چوب‌های این فهرست نباشد؛ اما پیشنهاد می‌کنیم حتماً یک بار یک کاخون ساخته‌شده از چوب بلوط را امتحان کنید و از حجم و قدرت صدای کم‌نظیر آن لذت ببرید. البته استفاده از این چوب نیازمند دقت و مهارتی بالاتر از جانب سازنده است؛ زیرا کمی شکننده و حساس است.
آشنایی با ساختار کاخون
همانطور که اشاره شد، کاخون معمولاً شبیه به یک مکعب است. البته نمونه‌هایی با اشکال کاملاً متفاوت نیز در بازار وجود دارند که هر فرد می‌تواند بنا بر سلیقه و نیاز خود، یکی از آنها را انتخاب کند. در یک کاخن معمول، ما با سه بخش ساختاری اصلی مواجه هستیم:
پنل جلویی (تاپا): به‌طور معمول، بخش جلویی کاخون که نوازنده به آن ضربه می‌زند، نازک‌تر از سایر بخش‌های ساز است تا توانایی لرزش به شکل مطلوب را داشته باشد. بسیاری از سازندگان از تخته لایه (تخته سه‌لایی) برای ساخت این بخش استفاده می‌کنند. تاپا معمولاً ضخامتی کمتر از پنج میلی‌متر دارد.
پنل پشتی: ضخامت پنل پشتی کاخون معمولاً بیشتر یا حداقل هم‌اندازه بخش‌های کناری آن است. البته این بخش نباید بیش‌ازحد ضخیم باشد؛ زیرا در غیر این صورت، بر طنین ساز تأثیر منفی می‌گذارد.
ساند هول (حفره صدا): ساند هول نیز تأثیری محسوس بر صدادهی کاخون دارد. این جزء ساختاری نه‌تنها در طنین ساز اثرگذار است، بلکه می‌تواند به نوازنده کمک کند که صدای کاخن را نیز تغییر دهد. اغلب سازندگان، ساند هول را در بخش بالا یا پایین پنل پشتی تعبیه می‌کنند.
اجزای ساختاری دیگر
به‌جز موارد اشاره‌شده، برخی از کاخون‌های مدرن از اجزای ساختاری دیگری چون سیم اسنر و زنگ (bell) نیز برخوردار هستند. کاخون‌هایی که داخل آنها رشته‌هایی از سیم اسنر تعبیه شده است، محبوبیت بسیار زیادی دارند؛ زیرا توانایی‌های صوتی بالاتری از نمونههای معمولی دارند و می‌توانند صدای اسنر درام را نیز شبیه‌سازی کنند. نوازنده می‌تواند بنا بر سلیقه خود، اسنر داخلی کاخون را با یک نمونه دیگر تعویض کند و صدای ساز را تغییر دهد.
برخی دیگر از نمونههای موجود در بازار دارای پدال هستند که نوازنده می‌تواند به کمک آنها به ساز ضربه بزند. همچنین، روی بدنه برخی از کاخن‌ها نیز دستگیره‌هایی تعبیه شده است که برای تنظیم زنگ‌ها یا اسنر داخلی به کار می‌روند.
سخن آخر
کاخون یک ساز بسیار دوست‌داشتنی است که همچون بسیاری دیگر از پرکاشن‌ها می‌تواند به آثار گروه موسیقی شما، شور و انرژی مضاعفی ببخشد. شناخت مواد مورد استفاده در ساخت این ساز و تأثیر هر یک از آنها بر صدا و امکانات کاخن، به انتخاب گزینه‌ای بهتر کمک شایانی می‌کند. امیدواریم که این مقاله توانسته باشد تا حدی شما را با این موارد آشنا کند.
منبع: Music Existence
نویسنده: Stephen Vicino