تمامی اجزای زنجیره سیگنال، تأثیری انکارناپذیر بر کیفیت نهایی صدای آن دارند. برای ارتقای کیفیت یک ستاپ ترنتیبل (گرامافون)، میتوان یک ترنتیبل جدید با قابلیتهای بیشتر خریداری کرد یا کارتریج آن را با نمونهای باکیفیتتر تعویض کرد، همچنین میتوان امپلیفایر اسپیکرها یا هدفون را با نمونهای با قدرت بیشتر و نویز پایینتر تعویض کرد. اما یکی از آسانترین و مؤثرترین راهها برای افزایش کیفیت صدای ستاپهای ترنتیبل، ارتقای پریامپ فونوی (phono preamp) آن است. این وسیله نقشی اساسی در زنجیره سیگنال یک ترنتیبل ایفا میکند و تغییر آن، میتواند بیش از تغییر هر بخشی از ستاپ، بر کیفیت صدا تأثیر بگذارد.
در این مقاله، وظیفه فونو پریامپ در ستاپ ترنتیبل را شرح خواهیم داد و به اهمیت آن میپردازیم.
ورودی فونو چیست؟
ورودی فونو یک ورودی صوتی است که در در پریامپهای فونو و بعضاً امپلیفایرهای اسپیکر و سایر اجزای سیستمهای صوتی خانگی دیده میشود. در این اتصال، سیگنال خام در قالب سیگنالی با سطح فونو از ترنتیبل دریافت میشود و سپس اکولایزیشن با استاندارد RIAA بر روی آن اعمال میشود و در قالب سیگنالی در سطح لاین به اسپیکرها و یا سایر اجزای سیستم صوتی انتقال مییابد.
محتوای موجود در صفحههای واینیل معمولاً بهگونهای ضبط میشود که شدتی بسیار بیشتر در محدوده تربل دارد و شدت فرکانسهای پایینتر در آن، کمتر از محتوای اصلی است. این امر بدین دلیل است که در صورت ضبط فرکانسهای پایین در حالت اصلی خود بر روی صفحه، نویز پسزمینه زیادی حاصل میشود و کیفیت نهایی صدا افت میکند. در هنگام پخش و تبدیل سیگنال ترنتیبل به سطح لاین، پریامپ فونو یا ورودی فونوی موجود در تجهیزات صوتی، پاسخدهی فرکانسی سیگنال ورودی را تصحیح میکند تا سیگنال نهایی، شبیه به محتوای صوتی اصلی، پیش از ضبط بر روی صفحه واینل شود. به این تصحیح پاسخدهی فرکانسی، ایکولایزیشن RIAA یا RIAA equalization گفته میشود.
تفاوت پریامپ فونو با خروجی لاین در ترنتیبل
پریامپ فونو یا فونو استیج، بخشی حیاتی از ستاپ ترنتیبل است که سیگنال فونوی خروجی از ترنتیبل را به سیگنالی با سطح لاین تبدیل میکند تا بتوان آن را در اسپیکرها یا هدفونها پخش کرد. ولتاژ سیگنال خروجی فونو در هر ترنتیبل متفاوت است و به نوع کارتریج مورد استفاده در آن بستگی خواهد داشت.
ترنتیبلهای امروزی، معمولاً از دو نوع کارتریج Moving Magnet و Moving Coil برخوردارند. نوع اول، یعنی Moving Magnet، نوع متداولتر از کارتریج است و در اکثر ترنتیبلهای موجود در بازار، خصوصاً نمونههای ارزانقیمتتر به کار میرود. کارتریجهای Moving Coil معمولاً قیمتی بالاتر از نمونههای Moving Magnet دارند؛ اما به اعتقاد بسیاری از متخصصین، این نوع از کارتریجها توانایی بالاتری در خواندن جزئیات صفحههای واینیل دارند و کیفیت صدای بالاتری را رقم میزنند. به همین دلیل است که اکثر ترنتیبلهای گرانقیمتتر، از این نوع کارتریج برخوردارند و بسیاری از صاحبان ترنتیبل نیز برای ارتقای ستاپ خود، به فکر خرید و نصب یکی از این کارتریجها بر روی دستگاه خود میافتند.
اما نکتهای که در مورد کارتریجهای Moving Coil وجود دارد، ولتاژ بسیار پایینتر سیگنال خروجی آنها نسبت به کارتریجهای Moving Magnet است. این امر موجب میشود که برای پخش سیگنال این نوع از کارتریج، نیاز به پریامپی متفاوت و توانمندتر داشته باشید. برخی از پریامپهای فونو نیز توانایی دریافت سیگنال هر دو نوع کارتریج را دارند و باید آنها را با استفاده از یک سوییچ، با توجه به نوع کارتریج متصل تنظیم کرد.
در پایین، به مهمترین تفاوتها میان خروجیهای لاین و فونو میپردازیم:
ایکولایزیشن RIAA
همانطور که گفته شد، در صفحههای واینیل، محتوا بهگونهای ضبط شده است که بیس در آن ضعیفتر و تربل شدیدتر از محتوای صوتی اصلی است.
این امر دو دلیل عمده دارد: ۱. کاهش نویز ۲. فرکانسهای زیر، فضایی کمتر بر روی صفحه اشغال میکنند و در صورتی که محتوا با ماهیتی زیرتر بر روی صفحه ضبط شود، میتوان میزان بیشتری از محتوای صوتی را بر روی آن ذخیره کرد.
شنیدن صدای صفحه در این حالت اصلاً خوشایند نیست و موسیقی به این شکل، هیچ شباهتی با نمونه اصلی خود ندارد. یکی از وظایف فونو استیج یا پریامپ فونو، تصحیح ماهیت صوتی محتوای ضبطشده بر روی صفحه و تبدیل اصوات آن به صداهایی طبیعی است. این عمل، ایکولایزیشن RIAA نامیده میشود.
سطح ولتاژ سیگنال
تقریباً تمامی سیستمهای صوتی خانگی از خروجی لاین برخوردار هستند. این خروجی ولتاژی کاملاً مشخص و استاندارد دارد و در تمامی دستگاهها، ولتاژ آن برابر با ۰٫۳۱۶ ولت است. اما خروجی فونو در ترنتیبلها، ولتاژی بسیار پایینتر از این دارد و بسته به نوع کارتریج و سایر تجهیزات، از حدود ۰٫۰۰۰۲ تا ۰٫۰۰۷ ولت متغیر است. این ولتاژ برای پخش بهینه سیگنال در اسپیکر، باید به سطح لاین، یعنی ۰٫۳۱۶ ولت تقویت شود. وظیفه اصلی پریامپ فونو، تقویت این ولتاژ به سطح لاین است.
مقایسه ورودی فونو در ترنتیبلها و پریامپ فونوی مجزا
احتمالاً میدانید که برخی از سیستمهای صوتی خانگی و حتی خود ترنتیبلها، به ورودی فونو مجهز هستند. این امکان در یک سیستم صوتی خانگی، بسیار جذاب و کاربردی است و مزایای بسیاری دارد که از آن جمله میتوان به سهولت استفاده، هزینه کمتر برای تهیه یک ستاپ کامل و اشغال فضای کمتر اشاره کرد؛ اما باید بدانید که این ورودیها معایبی نیز دارند که باعث میشود هنوز هم بسیاری از افراد با وجود آنها، از پریامپهای فونوی مجزا استفاده کنند.
یکی از معایب ورودیهای فونو در سیستمهای صوتی خانگی و ترنتیبلها، نویز بالاتر آنها نسبت به پریامپهای فونوی مجزا است. در سیستمهای صوتی و ترنتیبلهای دارای ورودی فونو، پریامپ فونو در واقع درون بدنه سیستم و در کنار چندین بخش دیگر قرار گرفته است که همگی آنها نیز از منبع تغذیه مشترک با پریامپ استفاده میکنند و نویزی مختص به خود نیز تولید میکنند. خصوصاً در ترنتیبلها، پریامپ در کنار موتور چرخاننده پلتر قرار گرفته است که خود، نویز الکتریکی بسیاری تولید میکند. این عوامل، باعث بروز نویز در پریامپ فونوی داخلی سیستم میشود و کیفیت صدای نهایی را تحتالشعاع قرار میدهد. باید بگوییم که نویز در تمامی پریامپها وجود دارد؛ اما این عامل، در پریامپهای داخلی شدیدتر است.
نکته دیگر در مورد پریامپهای فونوی داخلی، این است که سازندگان لوازم صوتی و ترنتیبلها معمولاً برای تعبیه یک بخش جداگانه درون یک سیستم یکپارچه، سعی در کاهش اندازه قطعات آن دارند. مسلماً یک پریامپ فونو که داخل بدنه یک ترنتیبل و در کنار چندین بخش مهم دیگر آن قرار گرفته است، باید اندازهای کوچکتر از یک پریامپ فونوی مجزا داشته باشد. همچنین با افزودن چنین بخشی به سیستم صوتی، هزینه ساخت آن افزایش مییابد و برخی از شرکتها، برای جبران آن، بخشهایی از سیستم را با استفاده از قطعاتی ارزانقیمتتر میسازند. این امر بدین معناست که بسیاری از پریامپهای فونوی داخلی سیستمهای صوتی، در مدار خود به خازنها، مقاومتها و بوردهایی ارزانتر نسبت به پریامپهای فونوی مجزا تجهیز شدهاند.
اما پریامپهای فونوی مجزا تنها یک وظیفه دارند که آن هم تقویت سیگنال فونو و تبدیل آن به سیگنال لاین است. به همین دلیل، شرکتهای سازنده، هزینه ساخت آنها را به بهبود کیفیت مدار و قطعات داخلی آنها تخصیص میدهند تا عملکرد نهایی دستگاه، در بهینهترین حالت ممکن باشد. روشن است که چنین دستگاهی، کیفیت صدایی بهتر از پریامپهای فونوی داخلی ارائه میکند.
با این اوصاف، آیا پریامپهای داخلی مزیتی هم نسبت به پریامپهای مجزا دارند؟
بله، همانطور که پیشتر اشاره کردیم، این پریامپها مزایای متعددی دارند که مهمترین این مزایا، راحتی استفاده آنهاست. در ترنتیبلهای دارای پریامپ داخلی، نیازی به هیچ دستگاه واسطهای نخواهید داشت و میتوانید ترنتیبل خود را بهصورت مستقیم، به امپلیفایر هدفون یا اسپیکر متصل کنید. همچنین خرید یک ترنتیبل با پریامپ داخلی، معمولاً هزینهای بسیار کمتر از خرید یک ترنتیبل و پریامپ جداگانه خواهد داشت و بسیار ارزانتر برای شما تمام خواهد شد. اما اگر قصد شنیدن صدای صفحههای واینل با بالاترین کیفیت را دارید، پیشنهاد میکنیم یک پریامپ فونوی مجزا خریداری کنید و از این طریق، ترنتیبل خود را به سیستم صوتی خود متصل کنید.
مزایا و معایب پریامپهای داخلی
مزایا
- اشغال فضای کمتر به دلیل قرارگیری درون بدنه ترنتیبل
- هزینه پایینتر
- استفاده آسانتر به دلیل امکان اتصال مستقیم ترنتیبل به سیستم صوتی
معایب
- استعداد بالاتر در جذب نویز الکتریکی
- کیفیت پایینتر قطعات داخلی و در نتیجه، کیفیت صدای پایینتر
جمعبندی
استفاده از یک فونو استیج یا پریامپ فونو، میتواند تأثیری بسیار مثبت بر کیفیت صدای ستاپ ترنتیبل شما بگذارد. اما پریامپهای فونوی باکیفیت معمولاً ارزان نیستند و فضای زیادی نیز اشغال میکنند. به همین دلیل، فقط در صورتی باید یک پریامپ فونو خریداری کنید که اولویت شما کیفیت صدا است. در غیر این صورت، پریامپ داخلی بسیاری از ترنتیبلهای مدرن، توانایی خوبی در تقویت سیگنال فونو دارد و میتوانند کیفیت صدایی مناسب را رقم بزنند.
پیشنهاد میکنیم اگر بهتازگی قصد ورود به دنیای ترنتیبل را دارید، نخست یک ترنتیبل با یک پریامپ داخلی خریداری کنید و پس از آن، اگر نیاز به ارتقای کیفیت صدای ستاپ خود داشتید، قدم اول خود در این راستا را با خرید یک پریامپ فونوی مجزا بردارید.
منبع: Pro-Ject Audio
مترجم: امیر تولی