دیستورشن و اوردرایو چیست؟

دیستورشن و اوردرایو قالبا شاید اولین افکت هایی باشند که نوازنده گیتار در صدد تهیه آن ها بر می آید. شاید به این دلیل که دیستورشن آشکار ترین تاثیر را روی صدای گیتار می گذارد و صدای رام گیتار را به صدایی وحشی و تهاجمی تبدیل می سازد. و خب این به نظر بسیاری از ما، جالبتر می آید. البته همین امر می تواند باعث شود که نوازنده هم کمی عنان پیچاندن ناب ها را از کف بدهد و صدای سازش را بیش از حد دیستورت کند.

شاید اگر بدانیم که دیستورشن چیست و چگونه صدا ی گیتار ما را تغییر می دهد بتوانیم هنگام پیچاندن ناب گین، کمی تامل کرده و دقیق تر گوش کنیم و تصمیم بهتری بگیریم.

واقعا دیستورشن چیست و با سیگنال گیتار چه می کند؟

اولین دیستورشن ها زمانی بگوش رسیدند که گیتاریست ها جهت بیشتر بلند کردن صدای خود، ولوم امپ های خود را بالا تر بردند و متوجه نوعی خرابی در صدای امپ خود شدند که به نظرشا دلپذیر و کاربردی آمد.

در جهت آنالیز دیستورشن، اجازه دهید ابتدا با چند واژه آشنا، آشنا تر شویم.

پیکاپ

پیکاپ گیتار در واقع یک مولد جریان الکتریکی می باشد. پیکاپ ها، انرژی حرکتی سیم های گیتار را به الکتریسیته متناوب تبدیل می کنند. فرکانس این ولتاژ متناوب، دقیقا متناسب با چگونگی ارتعاش سیم ها می باشد. اگر سیم های گیتار ارتعاشی بی نهایت منظم می داشتند (که البته امکان پذیر نیست) طول موج حاصل از این حرکت و ارتعاش منظم می توانست به صورت طول موجی منظم، مثل موج سینوسی شکل بگیرد. بگذارید از این پس به جای استفاده از کلمه صدا از واژه سیگنال خروجی، یا سیگنال استفاده کنیم.

سیگنال

در واقع آنچه از پیکاپ ها روانه امپ می شود صدا نیست، بلکه یک ولتاژ ضعیف الکتریکی است که ما از آن با عبارت سیگنال یاد میکنیم. این سیگنال در مدار امپ تقویت و توسط اسپیکر به صدا تبدیل می شود.

ما می توانیم این سیگنال را در آسیلاسکوپ مشاهده کنیم. بیایید برای درک ساده تر دیستورشن، طول موج این سیگنال را به شکل موج سینوسی فرض کنیم. صدای حاصل از موج سینوسی، کلین ترین صدا می باشد. چرا که موج سینوسی، تماما گرد و بدون گوشه های تیز و بدون شکستگی میباشد. لازم است بدانیم که به مجرد ورود موج سینوسی به امپ و عبور آن از مدار تیوب، آنچه به اسپیکر می رسد و به گوش شنیده می شود، مدل تغییر شکل یافته ای از موج سینوسی است؛ و هرچه گین امپ بالاتر برود این تغییر شکل بیشتر می شود. در واقع قله های این طول موج به هدروم امپ می رسد و دچار شکستگی میشود.

ولی هدروم چیست؟

هدروم سقف امپ است، با یادآوری اینکه قرار شد فرض کنیم که سیگنال ورودی به امپ یک موج سینوسی است، با بالا بردن ولوم امپ, این سیگنال، تقویت شده و قله این موج بالا تر می رود. این بالا رفتن تا جایی که توان امپ اجازه بدهد اتفاق می افتد. یعنی وقتی می گوییم یک امپ ۳۰ وات توان دارد به این معناست که امپ می تواند سیگنال ورودی را تا حد ۳۰ وات تقویت کند و از آن به بعد سیگنال را به هدروم یا سقف امپ رسانده و دیگر صدا بلندتر نمی شود بلکه سیگنال به جای بزرگتر شدن، دچار تغییر شکل شده و سر قله های آن خم و بریده یا بعبارت فنی Clip می شوند.

Clipping

این تغییر شکل و بریده شدن سیگنال در امپ Clipping نام دارد. اولین لحظه برخورد سیگنال به هدروم در اصطلاح Edge of Break up نامیده می شود. در این حالت گوشه ها و بریدگی های سیگنال، صدایی متفاوت تولید می کنند و در عمل سیگنال دیستورت می شود.

ولی آنچه در مدار امپ تیوب یا لامپ اتفاق می افتد، کمی پیچیده تر است. سیگنالی هم که از گیتار وارد امپ می شود دارای طول موج منظم و سینوسی نمی باشد. با رسیدن سیگنال به هدروم امپ تیوب، سیگنال تحت تاثیر تغییرات پیچیده و غیرقابل پیش بینی قرار می گیرد. اینجا هم سیگنال بریده و دِفرمه می شود ولی نه آنقدر منظم و متقارن. حالا گوشه ها، تیزی ها و چیزی شبیه نتهایی با درجات موزیکال، به موج سینوسی ما افزوده شده که ما از آن بعنوان هارمونیک دیستورشن یاد می کنیم. در واقع با افزوده شدن این هارمونیک ها، صدای یکنواخت و حوصله سر بر موج سینوسی، رنگین تر و غیر قابل پیش بینی تر و در نتیجه جالب تر به گوش می رسد.

از اینجا به بعد ما هرچه بیشتر سیگنال را به هدروم بفشاریم (که این همان عمل افزودن گین می باشد) هارمونیک های بیشتری به سیگنال می افزاییم و هرچه بیشتر هارمونیک اضافه شود، صدا پر پشت تر و به اصطلاح گِینی تر می شود. هر کدام از این هارمونیک ها، به نوعی به سیگنال رنگ و کارکتر اضافه می کنند.

مشابه این فرایند در پدال های اوردرایو و دیستورشن، روی سیگنال صورت می گیرد.

تقریبا در تمام  overdrive ها سه ناب اصلی مجود می باشد. Gain، Level و Tone.

-Gain: این ناب میزان سیگنال ورودی به پدال را کنترل می کند. با افزایش میزان سیگنال ورودی، ما سیگنال را به هدروم پدال می فشاریم و باعث شکستگی سیگنال در پدال می شویم.

-Level یا Volum یا Output: این ناب میزان سیگنال خروجی را کنترل می کند و آن را راهی امپ می نماید. بالا یا پایین بردن این ناب تاثیری روی شکل سیگنال نمی گذارد ولی می تواند با فرستادن سیگنال قوی تر به امپ موجب نزدیک تر کردن سیگنال به هد روم امپ شود و باعث کارکرد گرمتر تیوب ها و در نتیجه تولید صدای گرمتر در امپ شود.

Tone- یا EQ: این پارامتر در برخی پدال ها بصورت یک ناب Tone  و در برخی دیگر در فرمت دو ناب (Bass/Trible) یا سه ناب (Bass/Mid/Trible) به چشم می خورد و کاکرد آن، فیلتر کردن صدا می باشد.

ما با پیچاندن ناب گین سیگنال را در پدال به هد روم می رسانیم، به وسیله ناب level یا  volum میزان خروجی سیگنال از پدال به امپ را کنترل می کنیم. بدیهی است که میزان level بالا، می تواند سیگنال قوی تری را روانه امپ کند تا سیگنال در امپ به هدروم امپ نزدیکتر شود.

یادتان باشد صدای خوب ابتدا از گیتار و امپ شروع می شود. امپ تیوب را به Edge of Break up برسانید تا صدایی پخته و آماده بدست آید. از اینجا می توانید برای صدایی کلین ولی پرپشت، کمی گین امپ را پایین بیاورید تا هدروم آزاد تر داشته باشید. حالا می توانید با پدال درایو، به صدای امپ شکل و رنگ بدهید.

یک روش استفاده از پدال های overdrive شبیه tube screamer، تنظیمی است با Gain صفر و level بالا. این setting اصطلاحا clean boost نام دارد. در این حالت سیگنال خروجی، بدون اینکه از پدال رنگ و کارکتری دریافت کند به امپ می رود و تیوب ها را داغ تر راه اندازی می کند. حاصل این تنظیم، صدایی کلین ولی پرپشت و گرم می باشد که با مقدار کم و نامحسوسی کمپرشن قبل از overdrive، دراجرای  lead های کلین نتیجه ای بسیاردلپذیر می دهد.

یکی دیگر از setting های جالب در overdrive ها، می تواند gain  پایین و level بالا باشد. این حالت بیشترین کارکتر را به صدای خروجی از امپ می دهد، چرا که مقداری هارمونیک در پدال و مقداری دیگر در امپ به سیگنال افزوده می گردد. حاصل این setting  صدایی low gain، ولی با حجم و ساستین بالا می باشد. و اگر دو سیم یا بیشتر به طور همزمان نواخته شوند، صدایی دورگه و خلط دار بگوش می رسد.

در مورد صداهای high gain، اشتباه رایج این است که سیگنال کمپرس می شود، سپس راهی پدال overdrive یا distortion می گردد و ناب گین تا آنجا که جا دارد، گردانده می شود و برای خذف نویز حاصل از این تکنیک اشتباه، از پدال  noise gate یا  noise suppressor در ابتدی زنجیره افکت ها استفاده می گردد. در مورد دیستورشن با گین بالا پیشنهاد میکنم استفاده از کمپرسور را فراموش کنید، چرا که سیگنال دیستورت شده به اندازه کافی توسط هدروم دیستورشن کمپرس شده. در این حالت، استفاده از کمپرسور بیشتر باعث افزایش نویز های ناخواسته میشود.

واقعا اگر گیتار گیتاریست های متال را در دست خود بگیرید، شاید تعجب کنید که آن طور هم که به نظر می آید، های گین نیستند. gain خیلی بالا می تواند کارکتر و دینامیک صدا را از بین ببرد. سیگنال باید در فضای هدروم جای نفس کشیدن داشته باشد. آنچه بعنوان صدای high gain استفاده می شود باید قابل کنترل و دارای شخصیت باشد. با فشردن سیگنال در حد مرگ، آنچه حاصل می شود چیزی شبیه pink noise  است و نتیجه دلپذیری نمی دهد. پس یک نفس عمیق بکشید و آن ناب گین را چند درجه پایین تر بیاورید.