داربوکا چیست؟

داربوکا (darbuka) یک ساز کوبه‌ای است که در طبقه سازهای کوبه‌ای جهانی قرار می‌گیرد.

این ساز بدنه‌ای به شکل یک جام دارد و طبق اعتقاد بسیاری، یکی از اولین سازهای کوبه‌ای منطقه خاورمیانه و آفریقای شمالی بوده است. داربوکا در حال حاضر در منطقه جنوب شرق آسیا، خصوصاً کشورهای مالزی و اندونزی نیز طرفداران بسیاری دارد.

این ساز به دلیل شکل بدنه خاص خود که در وسط باریک و در بخش بالایی و پایینی پهن‌تر است و به یک جام شباهت دارد، به goblet drum (به معنای طبل جام‌شکل) نیز مشهور است.

در زمان قدیم، بدنه داربوکا از خاک رس یا چوب ساخته می‌شد و بر بخش رویی آن نیز یک غشاء از پوست حیوانات کشیده می‌شد. استفاده از این مواد، ماهیت صوتی خاص این ساز را تشکیل می‌داد.

معمولاً داربوکاهای مدرن را از موادی مانند آلومینیوم، مس و انواع فیبر مصنوعی می‌سازند که نه‌تنها ماهیت صوتی جذابی به ساز می‌بخشند، بلکه دوامی بسیار بالا دارند و مانند خاک رس شکننده نیستند. همچنین این دسته از مواد، ساخت و تولید انبوه داربوکا را نیز تسهیل می‌کنند.

بدنه این ساز کوبه‌ای معمولاً مزین به طرحی رنگارنگ و منحصر‌به‌فرد است که ظاهر آن را از اغلب سازهای مشابه دیگر متمایز می‌کند. بسیاری از طرفداران داربوکا معتقدند که این طرح‌ها، گویای قدرت طراحی و هنر دست سازنده آن هستند و یک داربوکای بدون طرح، سازی کامل محسوب نمی‌شود.

یکی دیگر از ویژگی‌های داربوکا، تفاوت ظاهر آن بر اساس کشور سازنده آن است. برای مثال، نمونه‌های ساخته‌شده در ترکیه تفاوت ظاهری مشهودی با نمونه‌های ساخته‌شده در کشورهای مصر یا اندونزی دارند و این امر به سلیقه مردم آن کشور برمی‌گردد.

تزئینات داربوکا را می‌توان جزو نفیس‌ترین تزئیناتی دانست که بر روی یک ساز مدرن و تولید انبوه انجام می‌شود. در تزئین این ساز از موادی مانند انواع رنگ و لاک، مروارید، فلزات رنگی، پلاستیک و حتی سنگ‌های قیمتی استفاده می‌شود.

نام‌های مختلف داربوکا

داربوکا نام‌های بسیاری دارد که ممکن است بر اساس اندازه ساز و منطقه ساخت آن، متفاوت باشد.

نکته گیج‌کننده اینجاست که بسیاری از متخصصان و موزیسین‌ها، از چندین نام آن استفاده می‌کنند و برخی از اوقات، درک اینکه دقیقاً به کدام ساز اشاره می‌کنند، دشوار است.

برخی از شرکت‌ها مانند Gawharet El Fan (جوهره‌الفن/جوهرالفن) برای ساده‌سازی نام‌گذاری و حل این مشکل، تمامی سازهای تولیدی خود در این گروه را داربوکا می‌نامد.

بیایید نگاهی بیندازیم به نام‌های مختلفی که به این ساز اطلاق می‌شود:

• داربوکا: اگر به اینجای مقاله رسیده باشید، مطمئناً با این نام آشنایی دارید.
• دومبک یا تمبک: دومبک نیز نام دیگر داربوکاست. به نظر برخی از کارشناسان، این دو ساز یکسان نیستند؛ با این حال، بسیاری از افراد از این دو کلمه برای اشاره به یک ساز واحد استفاده می‌کنند.
• سومباتی (Sombaty): نام نوعی از داربوکا که ابعاد بزرگ‌تری از نوع معمولی آن دارد.
• دُهُلا (Doholla): نوعی بسیار بزرگ از داربوکا.
• طبلا (Tabla): طبلا یک ساز کوبه‌ای دو-بخشی است که جزئی مهم از تاریخ موسیقی کشور هند محسوب می‌شود؛ اما در کشور مصر، طبلا همان داربوکا است.
• دارابانا یا تارابانا (Darabana/Tarabana): کلمه‌ای که در کشورهای شرق اروپا به داربوکا اطلاق می‌شود.
• بانگو (Bongo): سازی متفاوت که هیچ ارتباطی با داربوکا ندارد.

اکنون بیاید نام‌های ذکرشده در بالا را با دقتی کمی بیشتر تحلیل کنیم. در کشور مصر، ساز داربوکا بیشتر با نام‌های طبلا، سومباتی و دُهُلا شناخته می‌شود. خارج از مصر و در اکثر کشورهای عربی و غربی، این ساز با نام داربوکا یا تمبک شناخته می‌شود:

• ریشه نام داربوکا، کلمه ضرب در عربی است که به کوبه‌ای بودن ساز اشاره دارد. این نام برای این ساز در کل جهان استفاده می‌شود.
• تمبک یا دمبک نیز یکی از نام‌های رایج این ساز است که در بسیاری از کشورها برای این ساز استفاده می‌شود. شکل صحیح نام تمبک در واقع دمتک (Doumtek) است و جالب است بدانید این نام به دلیل صدایی که این ساز تولید می‌کند (دُم و تَک)، بر روی آن گذاشته شده است. اما بعدها، برای تسهیل تلفظ، این نام به دمبک و تمبک تغییر پیدا کرده است.
• دارابانا/تارابانا نیز نامیست که در شرق اروپا این ساز را با آن می‌شناسند.

توجه: هیچ‌گاه از کلمه بانگو برای اشاره به داربوکا استفاده نکنید؛ استفاده از این نام در میان طرفداران داربوکا گناهی نابخشودنی خواهد بود!

منبع: Gawharet El Fan
مترجم: امیر تولی