۱۵ آهنگ مشهور که با استفاده از کاپو نواخته شده‌اند

نقش کاپو در نوازندگی گیتار الکتریک و آکوستیک را می‌توان به نقش شکر (یا استویا اگر رژیم هستید!) در غذا تشبیه کرد! این وسیله نیز همانند شکر، یک عنصر ساده است که می‌تواند در صورت استفاده بهینه، نوازندگی را به تجربه‌ای شیرین‌تر برای شما تبدیل کند.

موزیسین‌ها مزایای بی‌شمار استفاده از کاپو در نوازندگی سازهای زهی را در اوایل قرن هفدهم میلادی کشف کردند؛ روزگاری که نمونه‌هایی ساده و اولیه از این وسیله توسط نوازندگان نوآور، برای بالا بردن کوک چندی از سازهای زهی متداول آن زمان، ابداع شده بود.

کاربرد اصلی تمامی انواع کاپو گیتار، امکان نواختن یک قطعه موسیقی در گامی متفاوت، با استفاده از همان الگوهای انگشت‌گذاری و آکوردگیری در حالت دست‌باز است. در واقع، استفاده از کاپو به نوازندگان این امکان را می‌دهد که برای نواختن نت‌های قرارگرفته در موقعیت‌های بالاتر دسته گیتار نیز از همان الگو‌های انگشت‌گذاری آسان استفاده کنند و در عین حال، از تمامی مزایای نوازندگی دست‌باز، همچون دیرند بالای صدای سیم‌ها نیز بهره‌مند شوند.

علاوه بر این، کاپو نواختن انواع آکوردهای جایگزین را برای نوازندگان تسهیل می‌کند و امکان نواختن چندی از آکوردهایی که به‌شکل عادی در گیتار ممکن نیست را نیز به نوازندگان می‌بخشد. همچنین نواختن برخی از ملودی‌ها در گیتار نیز تنها به‌وسیله یک کاپو ممکن است. بدیهی است که هرچه کاپو را در فرتی بالاتر از دسته گیتار خود قرار دهید، صدای سیم‌های آن را بیشتر تغییر می‌دهید و نت بالاتری را به‌شکل دست‌باز از آن دریافت خواهید کرد. شما حتی می‌توانید با قراردهی یک کاپو در فرت‌های بالایی گیتار خود، صدای یک ماندولین را نیز شبیه‌سازی کنید.

دان فلدر (Don Felder)، یکی از اعضای سابق گروه موسیقی ایگلز (The Eagles) درباره ساخت قطعه موسیقی مشهور Hotel California که می‌توان آن را مشهورترین اثر موسیقی نواخته‌شده با کاپو دانست، چنین گفته است: «من قطعه هتل کالیفرنیا را در اصل در گام می‌ مینور (Em) ساخته بودم که یک گام عالی و بسیار مناسب برای نوازندگی و ساخت قطعات گیتار-محور است. ما کل این قطعه را در همین گام ضبط کردیم و زمانی که به سراغ ضبط وکال دان هنلی (Don Henley) رفتیم، متوجه شدیم که این گام برای او بیش‌ازحد بالاست و او نمی‌تواند نت‌های ملودی وکال را در این گام به‌درستی ادا کند.»

«به دنبال همین امر، من گیتارم را برداشتم و به استودیو رفتم تا این قطعه را یک نت پایین‌تر و در گام ر مینور (Dm) بنوازم. اما حتی این گام نیز برای هنلی بیش‌ازحد بالا بود و حتی در گام دو مینور (Cm) نیز هنلی نتوانست صدای خود را با ملودی وکال مورد نظر تطبیق دهد. ما گام لا مینور (Am) را نیز برای نواختن این اثر امتحان کردیم که بیش‌ازحد پایین بود و حس‌وحال آن را آنگونه که می‌خواستیم به نمایش نمی‌گذاشت. بنابراین، تصمیم گرفتیم که این اثر را در گام سی مینور (Bm) بنوازیم که نت پایه آن، در فرت هفتم گیتار قرار می‌گیرد.»

در ادامه، با تحقیق و شنیدن صدها موسیقی فوق‌العاده‌ای که در نواختن آنها از کاپوی گیتار استفاده شده است، تصمیم گرفتیم تا پانزده اثر برتر را به شما معرفی کنیم. در این آثار، مزایای استفاده از کاپو به بهترین نحو ممکن به نمایش درآمده است و با شنیدن آنها، شما نیز به استفاده از این وسیله در نوازندگی خود وسوسه خواهید شد! ما سعی داشتیم تا در انتخاب پانزده آهنگ این فهرست، آثاری متنوع از گروه‌های موسیقی مختلف را انتخاب کنیم و به سراغ دو اثر از یک هنرمند نرویم. به همین دلیل، معتقدیم که این فهرست می‌تواند برای تمامی نوازندگان گیتار با هر سبکی از نوازندگی مناسب باشد.

۱- Hotel California از Eagles (کاپو بر روی فرت هفتم)

همانطور که گفته شد، برای این که بتوانید اثر Hotel California را در گام اصلی آن بنوازید، باید یک کاپو را بر روی فرت هفتم گیتار خود قرار دهید. سپس، باید این اثر را طوری بنوازید که انگار در گام می‌ مینور (Em) قرار دارد. طبق گفته دان فلدر و همانطور که کمی قبل از او نقل قول کردیم، این اثر نخست در گام می‌ مینور ساخته شده است و سپس برای تطبیق آن با صدای دان هنلی، یعنی وکالیست گروه، گام آن با قرار دادن یک کاپو بر روی فرت هفتم گیتار، به سی مینور تغییر کرده است. قرار دادن یک کاپو بر روی این فرت از گیتار، نت‌های نواخته‌شده در در گام می‌ مینور را به گام سی مینور تغییر می‌دهد.

توجه داشته باشید که کاپو تنها برای نواختن بخش گیتار آکوستیک که در آغاز آهنگ نواخته می‌شود، مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای نواختن ملودی‌های گیتار الکتریک این اثر، طبیعتاً نیاز به کاپو نخواهید داشت.

۲- Aqualung از Jethro Tull (کاپو بر روی فرت سوم)

این اثر کلاسیک از جترو تال (Jethro Tull) که در سال ۱۹۷۱ منتشر شده است نیز یکی دیگر از مشهورترین آثار موسیقی است که در نواختن آن، یک کاپوی گیتار به‌کار گرفته شده است. یان اندرسون (Ian Anderson) برای نواختن بخش گیتار آکوستیک Aqualung، یک کاپو را بر روی فرت سوم گیتار خود قرار داده است. این بخش از آهنگ به‌گونه‌ای نواخته شده است که انگار در گام می‌ مینور (Em) قرار دارد؛ اما به‌دلیل استفاده از کاپو، در واقع نت‌ها و فواصل آن در گام سل مینور (Gm) قرار می‌گیرند. در ادامه نیز به آثاری دیگر از تال اشاره خواهیم کرد که در نوازندگی آنها از تکنیک‌هایی مشابه استفاده شده است.

۳- Wonderwall از Oasis (کاپو بر روی فرت دوم)

چند سال به جلو می‌رویم و به دهه نود میلادی می‌رسیم؛ دهه‌ای که خصوصاً در اواسط آن، موسیقی پاپ انگلیس در دنیای موسیقی حکمرانی می‌کرد و به یکی از محبوب‌ترین صحنه‌های موسیقی دنیا تبدیل شده بود. در این میان، قرار است به یکی از شناخته‌شده‌ترین آثار گروه موسیقی اویسیس (Oasis)، یعنی Wonderwall بپردازیم که توسط نوئل گلگر (Noel Gallagher) ساخته شده است.

Wonderwall نیز یکی از مشهورترین آثار موسیقی نواخته‌شده به‌وسیله کاپوی گیتار است و برای این که آن را در گام اصلی آن بنوازید، باید یک کاپو بر روی فرت دوم گیتار خود قرار دهید و آن را به‌گونه‌ای بنوازید که انگار در گام می‌ مینور (Em) قرار دارد. در این حالت، مسلماً نت‌های نواخته‌شده در گام فا دیز مینور (F#m)، یعنی گام اصلی این قطعه قرار می‌گیرند.

۴- The Real Me از The Who (کاپو بر روی فرت سوم)

اگر بخواهید چندی از محبوب‌ترین اثرهای موسیقی که به‌وسیله کاپو نواخته شده‌اند را به یاد بیاورید و نام ببرید، احتمالاً The Real Me از گروه موسیقی د هو (The Who) در میان آنها وجود نخواهد داشت؛ اما این اثر نیز که در سال ۱۹۷۳ منتشر شده است، یکی از قطعات موسیقی مهمی است که در ساخت و نوازندگی آن، از یک کاپو استفاده شده است و در واقع، پیت تاونزند (Pete Townshend) برای نواختن آن، یک کاپو را بر روی فرت سوم گیتار خود قرار داده است.

The Real Me با الگوهای آکوردی گام لا ماژور (A) نواخته می‌شود که انگشت‌گذاری و اجرای آنها، خصوصاً در پاورکوردها بسیار آسان است؛ اما به دلیل استفاده از کاپو در نوازندگی آن، نت‌های آن در گام دو ماژور (C) قرار می‌گیرند.

۵- Here Comes the Sun از The Beatles (کاپو بر روی فرت هفتم)

جورج هریسون (George Harrison)، گیتاریست گروه موسیقی مشهور بیتلز (The Beatles)، علاقه بسیاری به قراردهی یک کاپو بر روی فرت هفتم گیتار خود و نواختن قطعات موسیقی با الگوهای گام ر ماژور (D) داشت. در واقع، او آثار موسیقی در گام لا ماژور (A) را به این شکل می‌نواخت. هریسون این تکنیک را اولین بار در آهنگ If I Needed Someone بیلتز انجام داد و چند سال بعد و در سال ۱۹۶۹، همین تکنیک را در قطعه Here Comes the Sun نیز به‌کار گرفت. Here Comes the Sun را به‌جرأت می‌توان یکی از بهترین آثار ساخته‌شده توسط هریسون و در کل یکی از برترین آهنگ‌های گروه موسیقی بیتلز دانست.

۶- The Chain از Fleetwood Mac (کاپو بر روی فرت دوم)

آهنگ کلاسیک The Chain از گروه موسیقی فلیتوود مک (Fleetwood Mac) در اصل با الگوی کوک Drop-D نواخته شده است؛ اما نسخه استودیویی این قطعه، گامی متفاوت دارد و لیندسی باکینگهم (Lindsey Buckingham)، گیتاریست گروه، آن را با قرار دادن یک کاپو بر روی فرت دوم گیتار خود نواخته است.

این آهنگ که بر پایه ریتمی به سبک swampy stomp ساخته شده است، یک بیس لاین چند-اکتاو در خود دارد که به‌وسیله یک گیتار عادی نواخته شده است و تکنیک فینگر پیکینگ بسیار جذاب و لطیف لیندسی نیز در آن به‌وضوح شنیده می‌شود.

۷- ‘Free Fallin از Tom Petty (کاپو بر روی فرت اول و سوم گیتار در بخش‌های مختلف قطعه)

قطعه ‘Free Fallin که محبوب‌ترین اثر از اولین آلبوم سولوی تام پتی (Tom Petty)، یعنی Full Moon Fever به شمار می‌رود، با استفاده از یک کاپو در موقعیت‌های مختلف دسته گیتار و به‌شرح زیر نواخته شده است:

• بخش‌هایی از اثر که در نوازندگی آنها، کاپو بر روی فرت اول گیتار قرار گرفته است: بخش بم‌تر گیتار و قسمت دوم و لاین زیرتر گیتار. نواخته‌شده با الگوهای گام می ماژور (E)، با نت‌های گام فا ماژور (F).
• بخش‌هایی از اثر که در نوازندگی آنها، کاپو بر روی فرت سوم گیتار قرار گرفته است: لاین سوم گیتار، نواخته‌شده با الگوهای انگشت‌گذاری گام ر ماژور (D)، با نت‌های گام فا ماژور (F).

در این اثر خاص، می‌توان گفت که استفاده از کاپوی گیتار توانسته است صدایی دلچسب‌تر و شاید شیرین‌تر را به آکوردهایی که در حالت معمول صدایی خشن‌تر دارند، ببخشد.

۸- Fire and Rain از James Taylor (کاپو بر روی فرت سوم)

اثر زیبای Fire and Rain از جیمز تیلور (James Taylor)، با الگوهای انگشت‌گذاری گام لا ماژور (A) نواخته شده است؛ اما به دلیل این که جیمز در نوازندگی آن، یک کاپو بر روی فرت سوم گیتار خود قرار داده است، نت‌های آن در گام دو ماژور (C) قرار می‌گیرند. این اثر از آکوردهای دست‌باز و الگوهای آکوردی اسلاید-محور بسیار زیبایی برخوردار است که یک قطعه موسیقی بی‌نظیر و منحصر‌به‌فرد از آن ساخته‌اند.

۹- Don’t Think Twice, It’s All Right از Bob Dylan (کاپو بر روی فرت چهارم)

طی یک مصاحبه با خواننده و گیتاریست مشهور سبک پاپ، اد شیرن (Ed Sheeran)، از او خواسته شد که چند اثر موسیقی مشهور با محوریت گیتار آکوستیک را نام ببرد که از نظر او، هر گیتاریستی باید نواختن آنها را یاد بگیرد. یکی از آثاری که شیرن نام برد، Don’t Think Twice, It’s All Right از باب دیلن (Bob Dylan) افسانه‌ای بود. این اثر، یک آهنگ ریتمیک جذاب از آلبوم Freewheelin’ Bob Dylan است که در سال ۱۹۶۳ منتشر شده است و از آن روز تا کنون، به یکی از مهمترین آثار گیتار-محور موسیقی دنیا تبدیل گشته است.

با جستجو در اینترنت، متوجه خواهید شد که تقریباً هیچ ویدیویی از نواختن این قطعه توسط شخص باب دیلن به‌شکل اصلی و استودیویی آن وجود ندارد؛ اما با کمی گشت‌وگذار بیشتر، احتمالاً با یک کلیپ جالب روبرو خواهید شد که در آن، باب همراه با اریک کلپتون (Eric Clapton) این اثر را می‌نوازد. در این ویدئو، یک کاپو بر روی فرت چهارم گیتار دیلن به‌وضوح به چشم می‌خورد و می‌توان اطمینان داشت که روش اصلی نواختن این اثر نیز به همین شکل بوده است. در واقع، دیلن با استفاده از یک کاپوی گیتار در نوازندگی این اثر، الگوهای انگشت‌گذاری گام دو ماژور (C) را به‌کار می‌گیرد؛ اما نت‌هایی در گام می ماژور (E) را می‌نوازد.

قطعه Blowin’ The Wind نیز یکی دیگر از آثار بسیار مشهور و زیبای باب دیلن است که در نوازندگی آن، از کاپو استفاده شده است. اما باب در این اثر، کاپو را به‌جای فرت چهارم، بر روی فرت هفتم گیتار خود قرار داده است.

۱۰- No Sugar Tonight از The Guess Who (کاپو بر روی فرت چهارم)

آهنگ کلاسیک No Sugar Tonight از گروه موسیقی د گس هو (The Guess Who)، یکی دیگر از آثار مشهور موسیقی معاصر است که با استفاده از یک کاپو و به‌شکل یک ملودی آکوردی نواخته می‌شود. گیتاریست این اثر آن را با الگوهای انگشت‌گذاری گام ر ماژور (D) را اجرا کرده است؛ اما در واقع، قراردهی یک کاپو بر روی فرت چهارم ساز باعث شده است که نت‌های این اثر در گام فا دیز ماژور (#F) قرار بگیرند.

توجه داشته باشید که این روش نوازندگی، تنها در نسخه اصلی و اولیه No Sugar Tonight به‌کار گرفته شده است و در نسخه‌های مدرن آن، کاپو نقش برجسته‌ای را ایفا نمی‌کند.

۱۱- Norwegian Wood (This Bird Has Flown) از The Beatles (کاپو بر روی فرت دوم)

Norwegian Wood (This Bird Has Flown) از گروه موسیقی بیتلز (The Beatles) که در اواخر سال ۱۹۶۵ منتشر شده است، با استفاده از الگوهای انگشت‌گذاری و فواصل نتی گام ر ماژور (D) نواخته شده است؛ اما به دلیل این که هریسون هنگام نواختن این اثر، یک کاپو بر روی فرت دوم ساز خود قرار داده است، نت‌های آن در گام می ماژور (E) قرار گرفته‌اند. آکوردهای Norwegian Wood (This Bird Has Flown) به‌گونه‌ای نواخته شده‌اند که صدای آنها، چیزی در میان دو تکنیک پیکینگ و استرامینگ است و نمی‌توان آنها را به‌شکلی قطعی در یکی از این دو دسته قرار داد.

گروه موسیقی بیتلز، هیچ‌گاه این اثر را به‌صورت زنده اجرا نکرده است و به همین دلیل، هیچ ویدیویی از اجرای آن در دنیا وجود ندارد. اما با کمی جستجو در اینترنت، می‌توانید به ویدیوهایی آموزشی از نواختن این اثر دسترسی پیدا کنید که در آنها، موقعیت قرارگیری کاپو بر روی دسته گیتار، الگوی انگشت‌گذاری آکوردها و شکل نواختن تمامی ملودی‌ها، برای شما به نمایش گذاشته شده است.

۱۲- Cat’s in the Cradle از Harry Chapin (کاپو بر روی فرت هشتم)

Cat’s in the Cradle که در سال ۱۹۷۴ منتشر شده است، یکی از مشهورترین آثار هری چپین (Harry Chapin) است و از قضا، یکی دیگر از آثار مهم موسیقی نیز به شمار می‌رود که در نواختن بخش گیتار آن، از کاپو استفاده شده است. چپین برای نواختن آکورد‌های این قطعه، کاپو را بر روی فرت هشتم گیتار خود قرار داده است و با استفاده از الگوهای انگشت‌گذاری گام لا ماژور (A)، این اثر را با فواصل نتی گام فا ماژور (F) نواخته است. این اثر نیز یکی دیگر از نمونه‌های بی‌نقص از آثار موسیقی ساخته شده بر پایه ملودی‌های آکوردی به شمار می‌رود.

۱۳- Thick As a Brick از Jethro Tull (کاپو بر روی فرت سوم)

Thick As a Brick نیز یکی دیگر از آثار جترو تال است که با استفاده از کاپو ساخته و نواخته شده است. این آهنگ نیز با به‌کارگیری الگوهای انگشت‌گذاری و فواصل نتی گام ر ماژور (D) نواخته شده است؛ اما به دلیل استفاده از کاپو در نوازندگی آن، نت‌های آن در گام فا ماژور (F) قرار می‌گیرند. Thick As a Brick پُر است از آرپژهایی پُرانرژی و سریع که مزایای صوتی و تسهیل نوازندگی استفاده از کاپو، به‌وضوح در آن شنیده می‌شود.

۱۴- Landslide از Fleetwood Mac (کاپو بر روی فرت سوم)

در تهیه این فهرست، سعی داشتیم تا حتی‌الامکان، حداکثر یک اثر از هر گروه موسیقی را به شما معرفی کنیم؛ اما برخی از موزیسین‌ها و گروه‌ها همچون جترو تال یا بیتلز، به‌واقع بیش از یک اثر مهم نواخته‌شده به‌وسیله کاپو در مجموعه آثار خود داشتند؛ فلیتوود مک (Fleetwood Mac) نیز چنین است و به هیچ وجه نتوانستیم از آهنگ Landslide این گروه، به‌عنوان یکی از برترین و مهمترین آثار نواخته‌شده به وسیله کاپو نام نبریم.

Landslide که به‌کارگیری شکلی متفاوت از تکنیک ترویس پیکینگ (Travis picking) در آن به‌وضوح شنیده می‌شود، با استفاده از یک کاپو بر روی فرت سوم گیتار نواخته شده است و الگوی انگشت‌گذاری مورد استفاده در نوازندگی آن نیز مشابه با گام دو ماژور (C) است. اما به دلیل استفاده از کاپوی گیتار در نوازندگی آن، نت‌های آن در گام می‌ بمل ماژور (Eb) قرار می‌گیرند.

۱۵- I Am a Pilgrim / Soldier’s Joy از Clarence White (کاپو بر روی فرت دوم)

اثر آخری که در این مطلب به آن اشاره می‌کنیم، تفاوت بسیاری با سایر آثار نام‌برده در آن دارد و از دنیای متفاوت موسیقی بلوگرس (bluegrass) برخاسته است. در این اثر در واقع یک مدلی (medley)(اجرای دو اثر مجزای موسیقی در ترکیب با یکدیگر) از دو آهنگ I Am a Pilgrim و Soldier’s Joy است که توسط شخص کلرنس وایت (Clarence White)، برادر او، رولند وایت (Roland White) در نقش نوازنده ماندولین و باب بکستر (Bob Baxter) در نقش گیتاریست دوم اجرا شده است. در بخش دوم این اثر یعنی Soldier’s Joy نیز بایرون برلین (Byron Berline) نقش نوازنده فیدل و الن ماند (Alan Munde) نقش نوازنده بانجو را ایفا می‌کنند.

کلیپی از این اجرای زیبا در اینترنت وجود دارد که در آن، دوربین بر روی گیتار کلرنس متمرکز می‌شود و نوازندگی او و انگشت‌گذاری انجام‌شده در آن را با جزئیات تمام به نمایش می‌گذارد. درک ریتمیک فوق‌العاده کلرنس نیز در نیمه اول این اجرا به بهترین نحو به نمایش گذاشته می‌شود و او همزمان با برادر خود که در حال نواختن ماندولین با ریتمی عادی است، به نواختن آکوردهایی جایگزین در ریتمی جالب و متفاوت، همانند نوازندگان جز می‌پردازد. این ریتم می‌تواند کمی گیج‌کننده و برای برخی از شنوندگان، کلافه‌کننده باشد؛ ولی از نظر ما، کلرنس با اجرای آن به این شکل، یکی از شاهکارهای موسیقی بلوگرس را رقم زده است.

اگر به نیمه دوم این اثر و نوازندگی کلرنس دقت بیشتری کنید، متوجه می‌شوید که او در حال اجرای بازه صوتی متداول فیدل به‌وسیله یک گیتار است؛ کاری که معمولاً با قراردهی یک کاپو بر روی فرت دوم گیتار انجام می‌شود. در این اثر، کلرنس با به‌کارگیری یک کاپو بر روی همین فرت گیتار خود، بازه آوایی فیدل را به‌وسیله گیتار خود اجرا می‌کند و با انگشت‌گذاری در فواصل نتی گام دو ماژور (C)، گام ر ماژور (D) را می‌نوازد.

اثر مورد علاقه شما که به‌وسیله کاپو نواخته شده است، چه نام دارد؟ اگر یک گیتاریست هستید، آیا تا کنون سعی کرده‌اید که با استفاده از کاپو، یک قطعه موسیقی بسازید؟ از شما دعوت می‌کنیم که نظرات و تجربیات خود در رابطه با این سوالات را در بخش پایینی همین مطلب، با ما و مخاطبین گیتار ایران در میان بگذارید.

همچنین، اگر دوست دارید بیشتر با انواع کاپو گیتار آشنا شوید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله «راهنمای خرید کاپو گیتار» را مطالعه کنید. به‌علاوه، در ویدیوی «کاربردهای کاپو در نوازندگی»، درباره کاربردهای کاپو (باره‌بند) در نوازندگی و انواع متداول کاپو صحبت کرده‌ایم.

منبع: Guitar World
نویسنده: Damian Fanelli
مترجم: امیر تولی