آشنایی با استرتوکسترهای فندر و اسکوایر

فندر استرتوکستر از تاریخ‌سازترین گیتارها و عنصری تأثیرگذار در موسیقی مدرن است. این گیتار الکتریک از زمان پیدایش خود در سال ۱۹۵۴ تا به امروز، در آهنگ‌های بی‌شماری درخشیده و توسط نوازندگان سبک‌های راک، پانک، جز، بلوز، سول، آر اند بی و کانتری در سراسر جهان نواخته شده است. استرتوکستر در طول تاریخ ۶۰ ساله خود، همواره یکی از محبوب‌ترین گیتارهای تولیدشده بوده است.

تاریخچه کوتاه استرتوکستر

در سال ۱۹۵۴، مخترعی از کالیفرنیا به نام لئو فندر به همراه شرکایش فردی تاوارس و جرج فولرتون بر آن شدند تا گیتاری طراحی کنند که مسیر موفقیت دو مدل تلکستر و پرسیژن بیس را ادامه دهد. در تلاش برای خلق گیتاری با انعطاف‌پذیری صوتی و راحتی بهتر، آنها به طراحی استرتوکستر رسیدند. بدنه دابل کات‌اِوِی این ساز که از طرح بدنه پرسیژن بیس الهام گرفته شده بود، به نوازنده اجازه دسترسی آسان به پرده‌های بالا را می‌داد. افزودن یک پیکاپ سینگل کویل دیگر به گیتار نیز باعث می‌شد تنوع صوتی استرتوکستر از تلکستر که تنها دو پیکاپ داشت بیشتر باشد.

اولین استرتوکستر دارای سوئیچ پیکاپی با سه وضعیت بود. اما نوازندگان خیلی زود دریافتند که می‌توانند با استفاده از یک خلال دندان برای معلق نگه داشتن سوئیچ در بین دو وضعیت پیکاپ، دو پیکاپ را به‌طور همزمان فعال کرده و صداهایی منحصربه‌فرد ایجاد کنند. همانطور که در ادامه خواهیم دید، فندر به این مسئله واقف بود و در طی سالها، وضعیت سوئیچ و سیم‌کشی گیتار رفته‌رفته پیشرفته‌تر شد.

همچنین استرتوکستر دارای حفره‌ای در قسمت پشت بدنه برای قرارگیری بریج بود که سیم‌ها را نگه می‌داشت. نوازندگان استرتوکستر گیتارهای خود را تغییر داده و با حذف دو عدد از پنج فنر نگهدارنده سیم‌ها و تنظیم پیچ‌ها، به بریج اجازه شناور ماندن می‌دادند. بدین ترتیب آنها می‌توانستند با حرکت دادن دسته ترمولو که به بریج متصل بود، بریج را به بالا و پایین حرکت داده و کوک نت‌های خود را بالاتر و پایین‌تر ببرند. جیمی هندریکس، آیک ترنر و جف بِک همگی به علت استفاده خلاقانه از این افکت مشهور بودند.

اما حرکت‌های تند دسته ترمولو باعث می‌شد که گیتار از کوک خارج شود. در پاسخ به این مشکل، گیتاریست‌هایی از قبیل ران وود و اریک کلپتون، بریج گیتارهای خود را به‌گونه‌ای تغییر دادند که در وضعیت ثابت باقی بماند، اما ترمولوی شناور را حفظ کند. برخی دیگر ترمولو را به‌طور کامل کنار گذاشته و باعث شدند نوعی از استرتوکستر پدید بیاید که امروزه به آن Hardtail می‌گویند. در اینجا هم فندر اوضاع را به‌دقت رصد می‌کرد و امکانات ایجادشده توسط این هنرمندان و تکنسین‌های گیتار را به سازهای خود می‌افزود.

در تاریخ ۵ ژانویه ۱۹۶۵، لئو فندر شرکت خود را به CBS فروخت؛ اتفاقی که طرفداران فندر آن را با افت کیفیت سازهای این کمپانی مرتبط می‌دانند. اما با این وجود، کسب‌وکار شرکت رشد کرده و در سال ۱۹۷۷، فندر سوئیچ پیکاپ پنج جهتی و پیکاپ میانی با سیم‌پیچ معکوس و قطبیت معکوس را به بازار عرضه کرد. این اتفاق باعث شد تا نویز ایجادشده در موقعیت‌های پیکاپ دو و چهار از بین برود و صداهایی تاریخ‌ساز توسط گیتاریست‌هایی از جمله جیمی هندریکس، دیک دیل، اریک کلپتون و دیوید گیلمور پدید آیند.

در سال ۱۹۸۲، شرکت فندر نسخه جدیدی از استرتوکستر را تحت نام تجاری شرکت زیرمجموعه خود، یعنی اسکوایر عرضه کرد؛ زیرشاخه‌ای از برند فندر که سازهای مقرون‌به‌صرفه‌تر را تولید می‌کرد. استرتوکسترِ اسکوایر که ابتدا در ژاپن تولید می‌شد، به یکی از موفق‌ترین مدل‌های این شرکت تبدیل شد. از آن روز تا به حال، فندر طیف گسترده‌ای از گیتارهای اسکوایر را در کره، اندونزی و چین تولید کرده و با این رویه، محصولاتی را به بازار ارائه کرده که ضمن حفظ میراث صوتی و کیفیت فندر، قیمتی مقرون‌به‌صرفه دارند.

در سال ۱۹۸۵ گروهی از کارمندان و سرمایه‌گذاران فندر این شرکت را از CBS خریداری کرده و کسب‌وکاری که به علت فقدان درک صحیح از تجهیزات موسیقی و علایق موزیسین‌ها در سطح مدیریتی دچار ضعف شده بود را احیا کردند. پس از این خرید، فندر در ابتدا محصولات خود را در کارخانه‌های خارج از آمریکا تولید می‌کرد که مهارت لازم برای تولید سازهایی با استاندارد شرکت فندر را دارا بودند.

چندی بعد، کارخانه اصلی فندر در کرونای کالیفرنیا کار خود را آغاز کرد. دو سال پس از آن هم دومین کارخانه آمریکای شمالی فندر در انسنادای مکزیک شروع به کار کرد. در همین سال، یعنی ۱۹۸۷، کارگاه سفارشی مشهور Custom Shop شروع به کار کرد و برخی از بهترین استرت‌های تاریخ را تولید کرد.

از آن روز تا کنون، شرکت فندر همواره استرتوکسترهای خود را به‌روزرسانی کرده و چندین مدل با تغییرات گوناگون و امکانات و ظواهر منحصربه‌فرد را به بازار ارائه کرده است. اما شکل کلی و صدای استرتوکستر کماکان پس از شش دهه بدون تغییر پابرجاست.

در این راهنما قصد داریم مدل‌های مختلف استرتوکستر را به شما معرفی کنیم. در جستجو در بازار متنوع استرتوکسترها، امید داریم که این مقاله همراهی مفید برای شما باشد و جزئیات مختلف را برای شما نمایان کند تا در نهایت بتوانید بهترین استرت مناسب با نیاز، بودجه و علایق خود را انتخاب کنید.

چرا استرتوکستر؟

با وجود این همه گیتار الکتریک، چرا باید یک استرتوکستر را انتخاب کنید. اگرچه تنها شما می‌توانید تشخیص دهید که آیا یک گیتار به‌خصوص مناسب نیاز شماست یا نه، محبوبیت استرت در بین خیل کثیری از نوازندگان دلایل متقنی دارد. استرتوکستر با سه پیکاپ و سوئیچ پیکاپ پنج جهتی به نوازندگان اجازه می‌دهد صدای مورد علاقه خود را به‌راحتی پیدا کنند. از صداهای براق و تودماغی گرفته تا صداهای نرم و حزن‌انگیز، این ساز رنگ‌های متنوعی را در پالت صوتی خود جای داده است.

گذشته از صدا، استرتوکستر بسیار راحت است. طراحی بدنه و نحوه اتصال دسته به بدنه باعث می‌شوند تا استرتوکستر در دست و در هنگام نوازندگی راحتی بسیار خوبی برای نوازنده به ارمغان بیاورد و فرد بتواند به تمام طول دسته دسترسی داشته باشد. با تنوع وسیع نوع دسته‌های موجود برای این گیتار الکتریک، فندر استرتوکستر تقریباً برای شکل دست و نوع نواخت هر نوازنده‌ای مناسب است.

نوازندگان مشهور استرتوکستر

گیتاریست‌های بسیاری فندر استرتوکستر را به‌عنوان ساز خود برگزیده‌اند. خواه نوازنده بلوز باشید خواه فانک، این مدل جای خود را در میان شاخص‌ترین گیتارهای تاریخ تثبیت کرده است. برخی از نوازندگان مشهور استرت عبارتند از:

• جیمی هندریکس
• اریک کلاپتون
• جف بک
• استیوی ری وان
• جورج هریسون
• جان فروشانته
• دیو موری
• ریچی بلکمور
• دیوید گیلمور
• بادی هالی
• ادی هیزل
• بادی گای
• رابرت کرِی
• اریک جانسون
• مارک نافلر
• بانی ریت

این فهرست بسیار مختصر است و اگر فضای کافی وجود داشت، می‌توانستیم آن را تا چندین و چند صفحه دیگر ادامه دهیم.

امکانات کلی استرتوکستر

استرتوکسترهای فندر و اسکوایر دارای انواع مختلفی هستند؛ اما ویژگی‌های زیر در اغلب استرت‌های تولید‌شده توسط این دو برند یافت می‌شوند:

• بدنه دابل کات از جنس چوب توسکا (آلدر) یا وَن (اش) با رزونانس و راحتی بالا
• سه پیکاپ سینگل کویل با سوئیچ پنج جهتی به منظور دسترسی به ترکیبات پیکاپ: بریج، بریج و وسط، وسط، وسط و نِک، نِک
• پیچ ولوم مستر و دو پیچ تن به منظور کنترل سطح سیگنال و فرکانس‌های فوقانی پیکاپ‌های بالا و وسط
• صفحه انگشت‌گذاری از جنس چوب افرا (میپل)، رزوود یا پاو فرو برای تفکیک صوتی و دوام بالا
• پرداخت لاک نیتروسلولز در گیتارهای قدیمی و سفارشی و پلی‌اورتان یا پلی‌استر در نمونه‌های امروزی
• ترمولو بریج
• طول اسکیل ۲۵.۵ اینچ
• شعاع فینگربورد ۷.۲۵ اینچ در مدل‌های وینتج و ۹.۵ اینچ در نمونه‌های مدرن
• طرح دسته C یا V کلاسیک

استرتوکسترهای اسکوایر

اسکوایر از زیرشاخه‌های فندر محسوب می‌شود و استرت‌های آن‌ بر مبنای مدل‌های فندر اما با قیمت‌های مقرون‌به‌صرفه‌تر در آسیا تولید می‌شوند. این شرکت استرت‌های مختلفی در خط تولید خود دارد که در ادامه به مهم‌ترین‌های آنها اشاره می‌کنیم.

Squier Bullet Stratocaster

سری Bullet به نوازندگان تازه‌کار اجازه می‌دهد ظاهر و صدای شناخته‌شده استرتوکستر را بدون پرداخت هزینه‌های گزاف در اختیار داشته باشند. این مدل‌ها بدنه‌هایی از جنس چوب پاپلار، دسته خوش‌دست طرح C از جنس چوب افرا و بریج هاردتیل یا ترمولو دارند و گزینه‌هایی عالی برای ورود به جهان استرتوکستر هستند.

Squier Affinity Stratocaster

یک پله بالاتر از سری بولت، به استرتوکستر Affinity می‌رسیم که بریج ترمولو دو محوری و پیکاپ‌هایی بهتر با صدایی پُرتر و غنی‌تر دارند. شرکت فندر این مدل را در سه طرح با سه پیکاپ سینگل کویل (SSS)، دو پیکاپ هامباکر (HH) و دو پیکاپ سینگل کویل به اضافه یک پیکاپ هامباکر (HHS) عرضه می‌کند.

Squier Contemporary Stratocaster

سری Contemporary امکاناتی مدرن از قبیل دسته چوب افرای حرارت‌دیده، پاشنه دسته تراش‌خورده و شعاع صفحه انگشت‌گذاری ۱۲ اینچی تخت را در اختیار نوازندگان قرار می‌دهد. این سری دارای سه مدل است: Contemporary Stratocaster HH F که دارای دو پیکاپ هامباکر و بریج فلوید رز است، Contemporary Stratocaster Special و Contemporary Special HT.

Squier Classic Vibe Stratocaster

سری کلاسیک وایب یادآور طراحی‌های اولیه استرتوکستر است. اعضای این سری، نسخه‌های مقرون‌به‌صرفه استرتوکسترهای قدیمی از دهه‌های ۵۰، ۶۰ و ۷۰ میلادی را با چند به‌روزرسانی مدرن مانند شعاع صفحه انگشت‌گذاری ۹.۵ اینچی و فرت‌های نازک و بلند (narrow-tall) به نوازندگان ارائه می‌کنند.

استرتوکسترهای فندر ساخت مکزیک

استرت‌های فندر از جمله بادوام‌ترین گیتارهای الکتریک در بازار هستند و از سال ۱۹۵۴ تا به امروز همواره در حال تولید بوده‌اند. نمونه‌های زیر در کارخانه فندر در مکزیک تولید می‌شوند:

Fender Player Stratocaster

سری پلیر در ماه ژوئن سال ۲۰۱۸ به‌عنوان نسل جدید گیتارهای مقرون‌به‌صرفه فندر به بازار عرضه شد. این سری دارای مدل‌هایی متنوع با آرایش پیکاپ‌ها، رنگ‌ها و امکانات مختلف دیگر است تا برای هر نوازنده‌ای یک گزینه مناسب وجود داشته باشد. برخی از امکانات و مشخصات کلیدی که در سری Player به چشم می‌خورند عبارتند از بدنه چوب توسکا، دسته C مدرن و شعاع صفحه انگشت‌گذاری ۹.۵ اینچ.

Fender Player Plus Stratocaster

سری Player Plus که در سپتامبر ۲۰۲۱ معرفی شد، از جمله برترین سازهایی هستند که در کارخانه فندر در مکزیک تولید می‌شوند. این گیتارها که به‌عنوان نمونه پیشرفته‌تر سری پلیر تولید شده‌اند، دارای صفحه انگشت‌گذاری تخت‌تر با شعاع ۱۲ اینچ، پیکاپ‌های Noiseless و لبه‌های صفحه انگشت‌گذاری گردشده هستند.

سری Player Plus شامل یک استرتوکستر استاندارد و یک مدل با دو پیکاپ سینگل کویل و یک پیکاپ هامباکر است که هر دو با صفحه انگشت‌گذاری چوب افرا و پاو فرو قابل خریداری هستند.

Fender Vintera Stratocaster

آیا به دنبال استرتی با حال‌و‌هوای قدیمی هستید؟ سری Vintera به‌طور مشخص برای شما طراحی شده است. سری وینترا در سال ۲۰۱۹ معرفی شده و دارای مدل‌های دهه پنجاهی و دهه شصتی و چند مدل تغییر یافته (modified) است که این سازهای طرح قدیمی را به امکانات مدرنی از جمله پیکاپ‌های خروجی بالا و دسته و سخت‌افزار امروزی مجهز می‌کنند.

استرتوکسترهای فندر ساخت آمریکا

این دسته از گیتارها که در کارخانه فندر در کرونای ایالت کالیفرنیا تولید می‌شوند، استاندارد سازهای این شرکت از نظر کیفیت به حساب می‌آیند. استرت‌های آمریکایی با چوب‌های و قطعات بسیار مرغوب و به دست استادکاران خبره تولید می‌شوند و قطعاً نوازندگان سبک‌های مختلف را راضی نگه می‌دارند.

Fender American Performer Stratocaster

گیتارها و بیس‌های سری American Performer که در زمستان سال ۲۰۱۸ به بازار معرفی شدند، جایگزین خانواده American Special به حساب می‌آیند. این سری شامل دو استرتوکستر است: یک مدل با سه پیکاپ سینگل کویل استاندارد و مدل دیگر با دو سینگل کویل و یک هامباکر. همه مدل‌ها دارای پیکاپ‌های سینگل کویل Yosemite فندر هستند و مدل HSS دارای پیکاپ هامباکر DoubleTap است که در جایگاه پیکاپ بریج قرار دارد.

Fender American Professional II Stratocaster

استرتوکستر American Professional II گیتاری مقاوم و کاری برای نوازندگان حرفه‌ای است. این سری که در اکتبر سال ۲۰۲۰ به بازار معرفی شد، اصلاحات شاخصی نسبت به نسل پیشین خود دارد. پیکاپ‌های سینگل کویل V-Mod II با طراحی صوتی جدید و پیکاپ هامباکر DoubleTap، دینامیک و تفکیک بی‌نظیری به ارمغان آورده و همچنین لبه‌های صفحه انگشت‌گذاری گرد شده‌اند تا ساز راحت‌تر باشد. Fender American Professional II نیز دارای یک مدل استاندارد و یک مدل HSS با دو پیکاپ سینگل کویل و یک پیکاپ هامباکر است. تمامی مدل‌ها با صفحه انگشت‌گذاری از جنس رزوود و چوب افرا موجود هستند.

Fender American Ultra Stratocaster

سری American Ultra که در سال ۲۰۱۹ معرفی شد، تمامی امکانات نسل‌های پیشین خود را در بر دارد؛ اما علاوه بر این امکانات، از پیکاپ‌های بدون نویز جدید، سیم‌کشی پیشرفته و طراحی بهبودیافته به منظور راحتی بیشتر برخوردار است و پا را از نمونه‌های پیشین خود فراتر می‌گذارد. گیتار الکتریک فندر استرتوکستر Ultra با صفحه انگشت‌گذاری از جنس چوب افرا یا رزوود و با پیکاپ‌های استاندارد یا HSS موجود است و برترین مدل‌ غیرسفارشی فندر به شمار می‌آید.

استرتوکسترهای سری Artist فندر

سری آرتیست شامل مدل‌هایی است که به منظور شبیه‌سازی صدا و ظاهر استرت‌های تاریخ‌ساز شناخته‌شده‌ترین گیتاریست‌ها تولید شده‌اند؛ گیتاریست‌های افسانه‌ای مانند جف بک و نایل راجرز و همچنین ستاره‌های نوظهوری مانند H.E.R و کوری وانگ. پیکاپ‌ها، قطعات الکترونیک و ظاهر اعضای سری Artist نمایانگر انتتخاب‌های هنرمندانی هستند که نام آنها بر روی این سازها گذاشته شده است. یک نمونه جالب، گیتار جیمی هندریکس با سردسته و پیکاپ بریج معکوس است که یادآور عادت این گیتاریست چپ‌دست در تعویض سیم و برعکس نگه داشتن گیتارهای راست‌دست است. پیکاپ‌های Vintage ’65 این ساز، صدایی را شبیه‌سازی می‌کنند که یادآور آثار خیره‌کننده هندریکس است.

استرتوکسترهای فندر Custom Shop

کارگاه Custom Shop فندر با بهره‌گیری از استادکاران خبره، از ابتدای پیدایش خود در سال ۱۹۸۷ سازهایی استثنایی تولید کرده‌ است. این استادکاران در تعامل با برخی از بزرگترین هنرمندان عصر حاضر، گیتارها و بیس‌هایی را تولید می‌کنند که از نظر زیبایی و کیفیت بی‌بدیل هستند. توانایی این استادان در تولید سازهایی برای هنرمندان شاخص از جمله اریک کلپتون، جف بک، پیت تاونزند، دیوید گیلمور و… مثال‌زدنی است. استادکاران فندر سفارش‌های مختلفی را در زمینه تغییر گیتارهای دیگر بر عهده گرفته‌اند که باعث تولید سازهای جدید و خارق‌العاده شده است.

تنها یک نسخه از بسیاری از تولیدات این کارگاه در جهان موجود است؛ طراحی‌هایی که دیگر هرگز تکرار نخواهند شد. برخی از طراحی‌های دیگر نیز پس از تولید تعدادی محدود از خط تولید خارج شده و دیگر هرگز تولید نخواهند شد.

اگر به دنبال خرید یک استرتوکستر قدیمی هستید اما بودجه شما کفاف چنین خرید هنگفتی را نمی‌دهد، گیتارهای Custom Shop فندر جایگزین بسیار خوبی هستند که با مشخصات گیتارهای قدیمی و با استانداردهای کیفی استادکاران مشهور فندر تولید می‌شوند.

استرتوکسترهای Custom Shop سری Artist

گیتارهای Custom Shop Artist بر اساس مشخصات منحصربه‌فرد مورد نظر هر هنرمند برجسته طراحی شده و با هنر دست زبده‌ترین استادکاران مشغول به کار در فندر تولید می‌شوند.

کدام استرت مناسب شماست؟

همانطور که در این مقاله مشاهده کردید، استرت در چندین مدل و با امکاناتی مختلف به بازار عرضه می‌شود تا گزینه‌های متنوعی را در اختیار علاقه‌مندان قرار دهد.

باید مدلی را انتخاب کنید که با سبک نوازندگی و بودجه شما همخوانی داشته باشد. شاید قصد نداشته باشید بودجه هنگفتی را به خرید ساز اختصاص دهید اما مایل باشید که ساز شما حس و ظاهر کلاسیک گیتارهای فندر را داشته باشد. در این صورت می‌توانید سری Classic Vibe اسکوایر را بررسی کنید. یا شاید مایل باشید بر روی یک اثر هنری واقعی سرمایه‌گذاری کنید که نه‌تنها ابزاری برای ساز زدن، بلکه یک گنج و میراث خانوادگی ماندگار باشد. در این شرایط یک استرتوکستر سفارشی ساخته‌شده توسط استادکاران کارگاه Custom Shop انتخابی مناسب خواهد بود. یا شاید یک حرفه‌ای مجرب هستید و به استرتی نیاز دارید که بتوانید همه‌روزه و تا سالها از آن استفاده کنید. برای شما، یک ساز از سری American Professional احتمالاً انتخابی مناسب است.

منبع: Musician’s Friend
مترجم: کیان ایرجی