نگاهی کوتاه به گیتارهای رزونیتور

گیتاریست‌ها از برخی جهات، کمی شبیه زاغی‌ها هستند؛ زمانی که یک گیتار زیبا و براق می‌بینند، برق آن چشمشان را می‌گیرد و می‌خواهند این شیء براق را با خود به آشیانه ببرند. گیتارهای رزونیتور (resonator) براق‌ترین گیتارها هستند و اثرشان روی گیتاریست‌ها، مثل اثر شعله شمع روی پروانه است. این طرح کلاسیک، توسط بسیاری از گیتاریست‌ها در سبک‌های گوناگون مورد استفاده قرار گرفته است و ظاهر متمایز آن، زینت‌بخش چندین آلبوم-کاور کلاسیک مثل آلبوم Brothers In Arms از Dire Straits نیز هست.

اما شاید بپرسید که گیتار رزونیتور چیست؟ پس بیایید نگاهی گذرا به تاریخچه این نوع گیتار بیندازیم و کمی آن را تشریح کنیم.

پیش از گیتار الکتریک …

در گذشته‌ای نه‌چندان دور، گیتار الکتریک وجود نداشت. پیدایش این ساز به‌واسطه نیاز گیتاریست‌ها صورت گرفت. سبک موسیقی در حال تغییر بود و صدای گیتارهای آکوستیک، توان برابری با صدای گروه‌های سازهای بادی و درامز را نداشت و نوازنده‌ها، تشنه صدایی بلندتر بودند.

جرج بیچام (George Beauchamp)، در دهه بیست میلادی یک نوازنده بود و مثل دیگر نوازنده‌ها، می‌خواست که صدای گیتارش در گروه شنیده شود. اینجا بود که ایده‌ استفاده از چیزی شبیه قیف تقویت‌کننده صدا به ذهن وی خطور کرد؛ یعنی چیزی مشابه آنچه در گرامافون‌ها به کار گرفته می‌شد.

او این ایده را با یک سازنده ویولن به نام جان دوپیرا (John Dopyera) در میان گذاشت. نمونه اولیه چندان موفقیت‌آمیز نبود، ولی دوپیرا به آزمون‌وخطا ادامه داد. مدل بعدی از سه تشدیدکننده صدای مخروطی‌شکل از جنس آلومینیوم (دیافراگم) بهره‌مند بود که به زیر بریج متصل شده بودند.

این مدل یک موفقیت بزرگ بود. بیچام آن‌قدر از این طراحی خوشش آمد که به دوپیرا پیشنهاد شراکت تجاری داد و به‌این‌ترتیب کمپانی National String Instrument Corporation متولد شد. در سال ۱۹۲۷، گیتار سه دیافراگمی (Tri-Cone) به ثبت رسید و این کمپانی به تولید اولین گیتارهای رزونیتور جهان پرداخت.

صدای رزونیتور

رزونیتور صدای منحصربه‌فردی دارد. با آنکه از لحاظ فنی، این نوع گیتار در زمره گیتارهای آکوستیک قرار می‌گیرد، اما دیافراگم‌های فلزی، تُنی تُرد با پرتاب صدای بالا تولید می‌کنند. صدای تولیدشده توسط رزونیتور، میدرنجی و به‌صورتی دلنشین، قوطی‌مانند و boxy است. این گیتارها، ضمن افزایش بلندی صدا، تُنی ارائه می‌دهند که نسبت به تُن گیتارهای آکوستیک معمولی، بهتر از درون میکس بیرون می‌زند و به گوش می‌رسد.

این گیتار نزد نوازندگان بلوز و بلوگرس (bluegrass) بسیار محبوب است. از سوی دیگر، به‌واسطه بهره‌مندی از ظاهر خاص، راه خود را به سبک‌های کانتری، فولک، راک و سبک‌های دیگر نیز باز کرده است.

انواع گیتارهای رزونیتور

رزونیتورها (که گاهی رزوفونیک (resophonic) نیز نامیده می‌شوند) به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند:

نوع اول که دارای دسته‌ای تخته‌مانند است و به همین دلیل هم square neck نامیده می‌شود. این نوع رزونیتور، کلاً به شیوه Hawaiian، روی پاها قرار می‌گیرد و با اسلاید نواخته می‌شود.

نوع دوم که دارای دسته‌‌ای نرمال است و از آن با عنوان round neck یاد می‌شود و دقیقاً مثل گیتار معمولی نواخته می‌شود.

چند سال پس از ظهور طرح رزونیتور سه دیافراگمی کمپانی National، چند نوع رزونیتور دیگر نیز از روی آن ساخته شد. در سال ۱۹۲۸، برادران دوپیرا، کمپانی Dobro را بنیان نهادند. طرح جدید رزونیتور آنها، به‌جای سه دیافراگم تشدیدکننده صدا، دارای یک صفحه دیافراگم به شکل کاسه بود. بریج این مدل جدید ، یک سازه فلزی‌ به شکل تار عنکبوت بود که قسمت مرکزی آن، خود بریج و سدل گیتار را تشکیل می‌داد. پایه‌های این سازه روی دیافراگم کاسه‌ای قرار می‌گرفت . این نوع بریج به خاطر شکل تارعنکبوتی‌اش، به spider-bridge معروف است که از ویژگی‌های گیتارهای رزونیتور Dobro به‌حساب می‌آید.

دیری نپایید که کمپانی National، در پاسخ به Dobro، مدل تک دیافراگمی خود را به بازار عرضه کرد. برخلاف Dobro، دیافراگم National، به شکل کاسه‌ای وارونه بود و در بالای این کاسه‌ی وارونه، بریج مخصوص National به نام biscuit قرار داشت.

هر کدام از این مدل‌ها و طراحی‌ها، آب‌و‌رنگ تُنال خاص خود را دارند. ولی در کل، گیتارهای رزونیتور صدای خاصی دارند که بسیار یادآور موسیقی بلوز اولیه است. صدای رزونیتورها، چه برای فینگر استایل، چه برای نواختن با مضراب و چه برای اسلایدنوازی، زیبا و دلنشین است.

و از همه مهم‌تر اینکه این گیتارها بسیار براق هستند…

برای لذت بصری، عکس چند رزونیتور را در انتهای این مقاله نگاه کنید.