یوکللی یا اوکولهله (ukulele) یکی از دوستداشتنیترین سازهای زهی به شمار میآید که امروزه به دلیل بهرهمندی از صدای جذاب، اندازه کوچک، قیمت مناسب و تکنیکهای نوازندگی نسبتاً ساده، به محبوبیت خیرهکنندهای در میان هنرجویان موسیقی دست یافته است. این ساز در قرن نوزدهم میلادی در هاوایی خلق شد و بهتدریج جای خود را در موسیقی مردمی آمریکا باز کرد. یوکللیها بر اساس مواردی چون شکل و اندازه بدنه، برخورداری یا عدم برخورداری از پیکاپ و موارد مختلف دیگر دستهبندی میشوند و امروزه، اگر قصد خرید یوکللی را داشته باشید، با طیف وسیعی از گزینهها مواجه خواهید شد؛ اما اغلب آنها دارای چهار سیم نایلونی هستند که بهترتیب روی نتهای C ،E ،A و G کوک میشوند. از بهترین برندهای یوکللی میتوان به کالا، فندر، اپیفون، گرچ، کوردوبا، یاماها و مارتین اشاره کرد. قیمت یوکللی به عواملی چون اعتبار برند، کیفیت قطعات و چوبها، محل ساخت و تیراژ تولید آن بستگی دارد.
یوکللی
یوکللی یا اوکولهله (ukulele)، یک عضو کوچک از خانواده گیتار است که در اواخر قرن نوزدهم میلادی توسط نجارهای مهاجر پرتغالی در هاوایی ابداع شد. نام این ساز از عبارتی به معنای «کَک جهنده» در زبان مردمان هاوایی برگرفته شده است. برخی معتقدند که مردم این جزایر به دلیل حرکت سریع انگشتان نوازندههای یوکللی بر روی صفحه انگشتگذاری، چنین نامی را برای آن انتخاب کردهاند. البته روایتهای متعدد دیگری نیز در مورد دلیل نامگذاری این ساز ذکر شده است.
در اوایل قرن بیستم، مردم آمریکا با یوکللی آشنا شدند و چیزی نگذشت که این ساز به جزئی مهم از موسیقی آمریکا بدل شد. یوک تا دهه ۶۰ میلادی نیز در عرصه موسیقی مردمی حضور قابل توجهی داشت؛ اما رفتهرفته از میزان محبوبیت آن کاسته شد. در دهه ۹۰، این ساز مجدداً مورد توجه قرار گرفت و از آن زمان تا کنون، محبوبیت آن به قوت خود باقی مانده است.
متداولترین نوع یوکللی دارای چهار سیم نایلونی است که با الگوی G-C-E-A کوک میشود؛ اما انواع مختلف دیگری نیز از این ساز در بازار وجود دارد.
از مهمترین برندهای یوکللی میتوان به کالا (Kala)، فندر (Fender)، مارتین (Martin)، اپیفون (Epiphone)، گرچ (Gretsch)، یاماها (Yamaha)، اورتگا (Ortega) و کوردوبا (Cordoba) اشاره کرد.
انواع یوکللی
اکثر یوکللیها از نظر اندازه و دامنه نُتی در چهار دسته قرار میگیرند: سوپرانو (استاندارد)، کنسرت، تِنور و باریتون.
یوکللیهای سوپرانو از سایر مدلها کوچکتر هستند و گزینهای ایدهآل برای هنرجویان کمسن به شمار میروند. طول اسکیل این سازها معمولاً ۱۳ اینچ است. صدای براق و روشن مدلهای سوپرانو همان صدایی است که معمولاً با شنیدن نام یوکللی به یاد میآوریم و برخی از تولیدکنندهها هم مدلهای سایز سوپرانوی خود را با عنوان «استاندارد» نامگذاری میکنند. اندازه بزرگتر از سوپرانو، کنسرت نامیده میشود و طول اسکیلی معادل ۱۵ اینچ دارد. یوکللیهای کنسرت صدایی نسبتاً بمتر و بلندتر از مدلهای سوپرانو تولید میکنند؛ اما در کل، صدای آنها چندان با سوپرانوها متفاوت نیست. سپس به یوکللی تنور میرسیم که به دلیل طول اسکیل ۱۷ اینچی خود، صدایی قدرتمندتر و پُرطنینتر تولید میکند. صفحه انگشتگذاری بزرگتر این ساز، برای دستهای بزرگتر و نوازندگان گیتار، مناسبتر است. نهایتاً یوکللی باریتون با طول اسکیل ۱۹ اینچ، به نسبت برادران کوچکتر خود، نتهای بمتری تولید میکند و بهعنوان ساز دوم برای نوازندگان گیتار ایدهآل است.
بهجز اندازه، میتوان یوکللیها را بر اساس موارد دیگری چون شکل بدنه و بهرهمندی یا عدم بهرهمندی از پیکاپ نیز دستهبندی کرد. گروهی از این یوکللیها که دارای پیکاپ هستند، به یوکللی الکتریک یا الکتریک-آکوستیک مشهورند و میتوان آنها را به امپلیفایر یا اسپیکر متصل کرد.
در تولید اوکولهله، از چوبها و روشهای متنوعی استفاده میشود. با اینکه برخی از مدلها از مواد مصنوعی و فلزات ساخته میشوند، اما اکثر نمونههای موجود در بازار از چوب تولید میشوند. از جمله چوبهای متداول در ساخت اوکولهله میتوان به ماهون (mahogany)، افرا (maple)، اسپروس (spruce)، کوآ (koa) و سدر (cedar) اشاره کرد.
اجزای اصلی یوکللی عبارتند از سردسته یا هداستاک، تیونرها یا گوشیهای کوک، نات، دسته، صفحه انگشتگذاری یا فرتبورد، فرتها، بدنه، سدل و بریج.
همانطور که اشاره شد، اغلب اوکولهلهها دارای چهار سیم نایلونی هستند؛ اما مدلهایی با تعداد سیمهای بیشتر نیز در بازار موجود است.
قیمت یوکللی
یوکللی معمولاً ساز چندان گرانقیمتی محسوب نمیشود و میتوان نمونههای باکیفیت آن را حتی با مبلغی کمتر از صد دلار نیز تهیه کرد؛ اما مانند هر محصول دیگر، مواردی چون شهرت برند، محل ساخت و کیفیت قطعات و مواد مورد استفاده در ساخت ساز، تأثیری مستقیم بر قیمت یوکللی میگذارند. بهطور مثال، شرکتهایی چون کالا و مارتین، علاوه بر یوکللیهای مقرونبهصرقه، مدلهایی چندین هزار دلاری نیز در کاتالوگ محصولات خود دارند. همچنین، برخی از انواع یوکللی، مانند نمونههای مجهز به پیکاپ نیز ممکن است قیمت بالاتری از نمونههای بدون پیکاپ همرده خود داشته باشند.
راهنمای کوتاه خرید یوکللی
یوکللی یکی از محبوبترین سازهای جهان محسوب میشود و امروزه افراد زیادی به سراغ یادگیری آن میروند. اما اگر قصد خرید یوکللی را داشته باشید، با مدلهای متعددی مواجه خواهید شد که ممکن است کار انتخاب را دشوار کنند. به همین دلیل، باید به چند نکته کلیدی توجه کنید تا بتوانید یک ساز باکیفیت و متناسب با خواستههای خود تهیه کنید. نخستین قدم این است که بودجه و انتظارات خود از اوکولهله را مشخص کنید. سپس، با توجه به این موارد، باید محصولات برندهای معتبر یوکللی را مورد بررسی قرار دهید و گزینههایی که به خواستههایتان نزدیکتر هستند را مشخص کنید. البته اگر در زمینه نوازندگی این ساز تجربهای ندارید، پیشنهاد میکنیم که حتماً با اساتید و نوازندگان باتجربه یا کارشناسان فروشگاههای معتبر که در زمینه فروش یوکللی تخصص دارند، مشورت کنید. یک نکته مهم درباره این ساز این است که نمونههای بیکیفیت بسیار زیادی از آن در بازار موجود است که اغلباً توسط سازندگان گمنام تولید میشوند و قیمت بسیار پایینی دارند. اگر در جستجوی یک یوکللی مناسب برای شروع یادگیری و نوازندگی هستید، توصیه میکنیم به هیچ وجه به سراغ این دسته از سازها نروید و با خرید یوکللی ارزان قیمت از سازندگان نامعتبر بودجه خود را به هدر ندهید. همچنین، پیشنهاد میکنیم که در صورت امکان، پیش از خرید اینترنتی یوکللی، شخصاً مدلهای مختلف از برندهای خوشنام چون کالا، اپیفون و فندر را تست کنید و کمی با آنها بنوازید تا از سازگاری آنها با سلیقه و خواستههای خود اطمینان حاصل کنید؛ زیرا برخی از وجوه ساز، مثل شکل و حس دسته آن، تا حد زیادی سلیقهای هستند.
در نهایت، پیشنهاد میکنیم اجرای نوازندگان بزرگ و الهامبخشی چون جیک شیمابوکورو (Jake Shimabukuro)، ادی ودر (Eddie Vedder)، جیمز هیل (James Hill)، آرتور گادفری (Arthur Godfrey) و دنیل هو را تماشا کنید تا برای یادگیری یوکللی، انگیزهای مضاعف بگیرید.