راهنمای خرید MIDI کنترلر

این روزها به دلیل فراگیر شدن سازهای مجازی در استودیو و اجراهای زنده، MIDI کیبورد کنترلرها به وسایل بسیار مهمی در تولید و اجرای موسیقی تبدیل شده‌اند. این راهنمای خرید شامل نکاتی است که به شما کمک می‌کنند کنترلر متناسب با نیازهای خود را راحت‌تر پیدا کنید.

میدی کنترلر چیست؟

در دهه ۸۰ میلادی، یکی از اهداف اصلی توسعه MIDI این بود که اجراکننده موسیقی بتواند صدای چندین سینتی‌سایزر را توسط یک کیبورد، کنترل کند. امروزه تولیدکننده‌های موسیقی که با لپ‌تاپ کار می‌کنند، موزیسین‌های استودیویی، نوازنده‌ها در اجراهای زنده، مهندسان صدا و …، همگی از توانایی‌ها و امکانات انعطاف‌پذیر کیبورد کنترلرها بهره می‌برند.

به لحاظ فنی، میدی کیبورد کنترلر وسیله‌ای است با کلاویه‌های پیانویی یا سینتی‌سایزری که معمولاً از تعدادی ناب، دکمه و اسلایدر نیز بهره‌مند است. این کلاویه‌ها، دکمه‌ها و اسلایدرها، پیام‌های MIDI را به یونیت‌های متصل انتقال می‌دهند. این یونیت‌ها شامل سینت‌های ماژولار، سینتی‌سایزرهای نرم‌افزاری قابل نصب روی کامپیوتر یا سیکوئنسرهای نرم‌افزاری یا سخت‌افزاری می‌شوند. اکثر کیبورد کنترلرها به‌خودی‌خود مولد هیچ صدایی نیستند، ولی می‌توان گفت که تقریباً همه سینت کیبوردها و ورک‌استیشن‌ها، قابلیت کنترل پارامترهای دستگاه‌های دیگر را دارند.

دو نقطه قوت اصلی کیبورد کنترلرها، همه‌منظوره بودن و قابل حمل بودن آنهاست. این دستگاه‌ها به ما امکان اعمال کنترل روی تقریباً تمامی پارامترهای موجود در نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای موسیقی امروزی را می‌دهند و در عین حال، می‌توانند آن‌قدر کوچک باشند که به‌سادگی در یک کیف لپ‌تاپ جای بگیرند.

فیدرها، دکمه‌ها و ناب‌ها

علاوه بر کلاویه‌ها که روی همه کیبورد کنترلرها وجود دارند، در پنل رویی بسیاری از کیبورد کنترلرها، یک سری ناب، اسلایدر و دکمه به چشم می‌خورد که می‌توانند هم دیتاهای MIDI را منتقل کنند و هم به شکل بسیار خوبی نقش ناب‌ها، فیدرها و دکمه‌های مجازی موجود در سازهای نرم‌افزاری را ایفا نمایند تا نوازنده بتواند توسط دست، پارامترهای مجازی را تغییر دهد؛ یعنی درست مشابه آنچه در واقعیت صورت می‌پذیرد.

برای مثال فرض کنید که شما کیبورد کنترلر خود را به کامپیوتر و DAW خود متصل کرده‌اید و یکی از سینت‌های نرم‌افزاری مورد علاقه‌تان را باز کرده‌اید؛ ناب‌ها، اسلایدرها و ماجولیشن ویل‌ها به شما امکان می‌دهند که درآن‌واحد روی filter cutoff ،resonance ،amp envelope و… موجود در سینت موردنظر، کنترل داشته باشید و آنها را تغییر دهید. این موارد، به نسبت کار کردن با ماوس، بسیار بهتر حس کار کردن با یک سینت آنالوگ را القا می‌کنند. بعضی از کنترلرهای جدید از تکنولوژی automapping برخوردارند و به‌صورت خودکار خود را با نرم‌افزار مورداستفاده شما سازگار می‌سازند و نیازی به سازگارسازی دستی توسط کاربر ندارند.

استفاده از میدی کنترلر در اجرای زنده

یکی از کانسپت‌های اولیه MIDI، کنترل چندین ماجول در اجرای زنده بود؛ یعنی اینکه بتوانیم روی استیج، یک کنترلر را به لپ‌تاپ یا یک رَک پر از سینت ماجول و افکت پروسسور متصل کنیم و پری‌ست‌هایی بسازیم تا با فشار یک دکمه، صدای دستگاه‌های مختلف را با هم ترکیب کنیم یا روی یک کیبورد پخش کنیم یا فیلترهای لوپ سیکوئنسر نصب‌شده روی لپ‌تاپ خود را ماجولیت کنیم.

تعداد کلاویه‌ها

فضای استودیوی شما چقدر است؟ آیا شما نوازنده حرفه‌ای پیانو و کیبورد هستید و با دو دست می‌نوازید؟ آیا می‌خواهید اکتاوهای مختلف کیبورد را به چند صدای مختلف اختصاص دهید و به‌اصطلاح کیبورد را اسپلیت کنید (range mapping)؟ پرتابل بودن کنترلر برای شما مهم است؟ آیا قصد دارید کنترلر خود را در موقعیت‌های مختلف به همراه ببرید؟ پاسخ‌های شما به این سؤالات، تعداد کلاویه‌های مناسب شما را مشخص خواهد کرد. کیبورد کنترلرها در انواع ۲۵، ۴۹، ۶۱ و ۸۸ کلاویه‌ای در بازار موجود هستند و طول آنها بسته به تعداد کلاویه‌ها، می‌تواند از ۵۰ سانتی‌متر تا ۱۲۷ سانتی‌متر متغیر باشد. البته کیبورد کنترلرهای ۳۲، ۳۷، ۷۳ و ۷۶ کلاویه‌ای نیز در بازار دیده می‌شود.

انواع اکشن کلاویه‌ها

یک نکته حیاتی در مورد هر کیبورد کنترلری، اکشن کلاویه‌های آن است. اکشن کلاویه، عکس‌العمل کلاویه و احساسی است که با فشار کلاویه در زیر انگشت نوازنده حس می‌شود. نوازنده شمایید؛ پس شما باید تصمیم بگیرید که آیا با آنچه زیر انگشتانتان حس می‌کنید، راحت هستید یا نه. به هیچ وجه تأثیر نقش اکشن کلاویه‌ها روی نوازندگی خود را دست‌کم نگیرید. نوع اکشن مورد پسند شما معمولاً از دو طریق معین می‌شود؛ اول عادت شما و دوم سبک موسیقی شما. اکشن‌های موجود از این قرار هستند:

– اکشن Weighted Hammer

اکثر کنترلرهای ۸۸ کلاویه‌ای، سعی دارند اکشن مکانیکی پیانو را بازآفرینی کنند. البته این کار آسانی نیست؛ زیرا در کیبورد کنترلرها، نه سیم پیانو وجود دارد و نه چکش‌های ضربه‌زن به سیم‌ها. سازندگان کیبورد کنترلر از روش‌های مختلفی نظیر اعمال وزن و به‌کارگیری فنر برای تقلید واکنش کلیدهای پیانو بهره می‌گیرند. برخی دیگر، از چیزی شبیه به چکش‌های پیانو استفاده می‌کنند تا کلاویه‌ها واکنشی مشابه کلیدهای پیانو داشته باشند. اگر ساز اصلی شما پیانو است یا از کنترلر خود برای ساخت قطعات پیانو-محور استفاده می‌کنید، شباهت اکشن weighted hammer به پیانوی واقعی می‌تواند برای شما بسیار سودمند باشد.

– اکشن Semi-weighted

این اکشن پرطرفدار، تا حدی مشابه weighted hammer است، ولی با کمی مقاومت بیشتر و با بازگشت فنری‌تر. اگر به واکنش کاملاً پیانویی احتیاجی ندارید و در عین حال، اکشن فنری Synth (که در پایین بررسی می‌شود) را نیز چندان دوست ندارید، اکشن semi-weighted را امتحان کنید.

– اکشن Synth

اکشن Synth حسی مشابه اکشن کلاویه‌های ارگ را به نوازنده ارائه می‌دهد. کلاویه‌ها توسط فنر به سمت بالا بازمی‌گردند. این نوع کلاویه‌ها بسیار سبک هستند و بسیار هم سریع حرکت می‌کنند. همین عامل، آنها را به گزینه‌ای مناسب برای نوازنده‌های سرعتی بدل می‌کند. این اکشن برای کسانی که اساساً نوازنده پیانو نیستند نیز بسیار مناسب است. مثلاً گیتاریست‌هایی که می‌خواهند از امکانات MIDI و صداهای سازهای مجازی بهره بگیرند، به‌خوبی با این نوع اکشن ارتباط برقرار می‌کنند. از سوی دیگر، اگر به‌عنوان یک پیانیست یا نوازنده کیبورد خواستار یک کیبورد کوچک و قابل حمل هستید که در کوله‌پشتی جای بگیرد، مینی کیبوردهای زیادی با کلاویه‌های Synth برای شما در بازار موجود است.

Aftertouch

اگر با دقت به نوازندگی یک کیبوردیست حرفه‌ای در حین نواختن سینت لید نگاه کنید، احتمالاً مشاهده خواهید کرد که در انتهای جملات ملودیک، انگشت خود را کمی بیشتر به کلاویه فشار می‌دهد و وایبراتوی جذابی را به انتهای نت می‌افزاید. این فشار مضاعف، بسته به نوع صدا می‌تواند تأثیرات جذابی روی صدا بگذارد. البته پیچ بند یا جوی استیک نیز در سمت چپ زیر دست نوازنده وجود دارد که تأثیر مشابهی بر صداها دارد. در این صورت، چه نیازی به Aftertouch است؟ خب درحالی‌که نوازنده مشغول نواختن آکورد با دست چپ و ملودی با دست راست است، Aftertouch یا کمی فشار بیشتر روی نت مورد نظر با دست راست، کار بسیار ساده‌تری است. به‌هرحال Aftertouch از آن مواردیست که باید تجربه شود تا اهمیتش کشف شود.

ورودی‌ها و خروجی‌ها

اکثر کیبورد کنترلرها، پیام‌های MIDI را از طریق USB منتقل می‌کنند، ولی برای تنظیمات پیچیده‌تر دو نوع جَک دیگر نیز روی برخی از کیبورد کنترلرها به چشم می‌خورد که می‌توانند کار شما را بسیار ساده‌تر سازند. برخورداری از جک‌های معمولی ۵ پینی MIDI DIN روی کنترلر به شما این امکان را می‌دهد تا بتوانید سازهای اکسترنال MIDI، از قبیل سینت‌های سخت‌افزاری را کنترل کنید. از طرفی، خروجی‌های CV و Gate برای شما نوازندگی و کنترل سینت‌های وینتج فاقد ورودی/خروجی MIDI را ممکن می‌سازند.

تقریباً تمام کیبورد کنترلرها به جک پدال ساستین مجهز هستند. ولی مدل‌های ابتدایی، امکان اتصال پدال اکسپرشن را به شما نمی‌دهند. بهره‌گیری از پدال اکسپرشن با ایجاد امکان به حرکت در‌آوردن هر پارامتری در حین نوازندگی و بدون برداشتن دست از روی کلاویه‌ها، می‌تواند اجرای شما را بسیار جالب‌تر و جذاب‌تر کند.

پَدها

خیلی از کیبوردیست‌ها برای نواختن درامز و پرکاشن، بدون هیچ مشکلی از کلاویه‌های سفید و سیاه کیبورد استفاده می‌کنند. برخی دیگر از این روش متنفرند و به‌جای آن حس انعطاف‌پذیر پدهای حساس به‌ شدت ضربه را ترجیح می‌دهند. خیلی از کیبورد کنترلر‌های امروزی دارای هشت (یا بیشتر) پَد مربع‌شکل هستند. با این پدهای مربع‌شکل شما می‌توانید درامز بنوازید یا لوپ‌های مورد نظر خود را تریگر کنید. بعضی پدها حتی aftertouch هم ارائه می‌دهند.

یک مجموعه کامل شامل کلاویه‌ها، پدها، فیدرها، دکمه‌ها و صفحه‌نمایش LCD می‌تواند ابعاد و وزن کیبورد کنترلر شما را افزایش دهد؛ بنابراین هنگام تصمیم‌گیری در خرید، در نظر گرفتن ابعاد فضای کار، ضرورت یا عدم ضرورت پرتابل بودن، اتصالات، نوع نوازندگی و سبک موسیقی، نکاتی هستند که باید به‌خوبی در نظر گرفته شوند.

مأخذ: Sweetwater

ترجمه: بابک آخوندی