فناوری MIDI (مخفف Musical Instrument Digital Interface) از نظر فنی یک پروتکل است که ابتدا برای ارتباط چند سینتیسایزر با یکدیگر پدید آمد. اما دههها پس از معرفی نسخه اولیه میدی در سال ۱۹۸۳، امروزه کاربردهای بسیار متنوعی برای آن پیدا کردهایم.
میدی، دسترسی تولیدکنندگان موسیقی به تواناییهای صوتی نامحدود را از طریق سازهای مجازی و بانکهای سمپل فراهم میکند و همچنین ویرایش اجراهای ضبطشده را بسیار ساده میکند. اگر مانند اغلب ما امکان نواختن و ضبط باکیفیت سازهای مختلف را نداشته باشید، میدی بزرگترین پشتیبان شما در تولید موسیقی خواهد بود.
اگرچه سازهای مجازی و بانکهای سمپل از ابتدای دهه هشتاد تا امروز راه درازی را پیمودهاند، اما احتمال دارد ایدههای موسیقایی که با میدی تولید میکنید، کماکان صدایی غیرطبیعی و بهاصطلاح صدایی شبیه MIDI داشته باشند. دینامیک، جنس صدا و حس کلی اثری که توسط تکنولوژی میدی تولید شده باشد، نسبت به اثری که به روشهای سنتیتر تولید شود، کاستی محسوسی دارد.
در این مقاله راهنماییهایی را گنجاندهایم که به شما کمک میکنند تا آثاری با صدای طبیعیتر خلق کنید. با استفاده از این راهنماییها، موسیقی شما کمتر صدایی شبیه به محصول یک پروتکل دیجیتال خواهد داشت و حس یک اجرای واقعی را به شنونده منتقل خواهد کرد.
۱. یک میدی کنترلر مناسب پیدا کنید
اگر از آن دسته تولیدکنندههای موسیقی نباشید که نتهای میدی را با استفاده از ماوس و کیبورد ایجاد میکنند، باید یک میدی کنترلر مناسب تهیه کنید.
کنترلری را انتخاب کنید که کار با آن برای شما راحت باشد. کنترلرهای کیبوردی بسیار خوبی در بازار موجود هستند. شخصاً از آنجا که اولین ساز من پیانو بوده است، کنترلرهایی با کلیدهای سنگین (weighted) و نیمه-سنگین (semi-weighted) را بیشتر میپسندم؛ اما پاسخ سریع دکمههای غیر-سنگین (non-weighted) نیز فایده خود را دارد. توصیه میکنم در این مورد کمی تحقیق کنید و سپس به یک فروشگاه سازهای موسیقی سری بزنید و میدی کنترلرهای مختلف را امتحان کنید.
البته میتوانید کنترلرهای غیر-کیبوردی را نیز انتخاب کنید. این کنترلرها دریچهای متفاوت به اجرای موسیقی میگشایند و محدود به چارچوب خطی کلیدهای سیاه و سفید نیستند. شاید این رویکرد شما را بیشتر به وجد آورد.
به عقیده من ریزهکاریهای نوازندگی یک نوازنده باتجربه که سازی باکیفیت را مینوازد، غیرقابل شبیهسازی است. یکی از معیارهای تشخیص اینکه یک ساز با تکنولوژی میدی نواخته شده است یا خیر، دینامیک نامنظم، ناگهانی و نامتعادل آن است. اگر با یک کنترلر احساس راحتی کنید، نوازندگی پراحساستری خواهید داشت و احتمال پدید آمدن صدایی رباتیک و غیرطبیعی کمتر میشود.
۲. ولاسیتی را درک کنید
یکی از کارآمدترین ابعاد پروتکل میدی این است که اطلاعات مربوط به ولاسیتی (velocity) را جمعآوری و ذخیره میکند؛ یعنی هرچه دکمه را محکمتر فشار دهید، مقدار ولاسیتی بالاتری ثبت و ضبط میشود. دامنه این مقدار هم از ۰ تا ۱۲۷است. ولاسیتیِ نرمترین نتی که مینوازید معادل صفر و ولاسیتیِ محکمترین نتی که مینوازید معادل ۱۲۷ خواهد بود. این ۱۲۸ مقدار ممکن میتوانند یک سمپل را با ولومهای مختلف پخش کنند و یا سمپلهای مختلف را بسته به مقدار ولاسیتی فعال کنند. پس برای ضبط اجرایی واقعگرایانه، ولاسیتی یک ابزار ضروری است. همچنین شما میتوانید این دادهها را بعد از ضبط ویرایش کنید که یک نقطه قوت مضاعف محسوب میشود.
طبق تجربه من، فارغ از اینکه چقدر با کنترلر، ساز مجازی و قطعهای که مینوازید راحت باشید، کماکان ولاسیتی برخی از نتها نادرست خواهد بود. امکان ویرایش نت به نت این مقادیر برای دستیابی به اجرایی کاملاً طبیعی، یک مزیت خارقالعاده است. سازهایی مانند پیانو یا درامز که معمولاً با دامنه دینامیکی گستردهای نواخته میشوند، از امکان ویرایش دینامیک بهره زیادی میبرند.
۳. کوانتایز کردن را بیاموزید
کوانتایزپذیری یعنی امکان ویرایش دیجیتال اجرای موسیقی بهمنظور ایجاد حس ریتمیک دقیق. شاید بتوان گفت که این ویژگی میدی، باعث درجا زدن یک نسل از موزیسینها در زمینه توانایی نوازندگی شده است. به هر حال، تولیدکننده موسیقی امروزی باید این کار را بلد باشد.
کوانتایز کردن به کاربر اجازه میدهد که یک نت یا تمام نتهای نواختهشده را با جدول (grid) ریتمیک در نرمافزار آهنگسازی هماهنگ کند. اینکه از چه نوع جدول ریتمی استفاده میکنید به نوع موسیقی شما بستگی دارد. ممکن است از جدولی استفاده کنید که بر مبنای نتهای گرد، سفید، سیاه و غیره تقسیم شده باشد. گونههای ریتمیک از قبیل تریوله و نتهای نقطهدار نیز در اختیار کاربر هستند. شما میتوانید تمام نتها یا برخی از نتها را با این جدول هماهنگ کنید.
اما بر حذر باشید که هماهنگ کردن تمام نتها بهطور صد درصد با جدول میتواند اجرایی رباتیک، بیحس و بیشازحد بینقص ایجاد کند. در هنگام کوانتایز کردن توصیه میکنم از گزینه «قدرت»(Strength) کوانتایز که در اغلب نرمافزارهای آهنگسازی وجود دارد، استفاده کنید و مقدار آن را کمتر از ۱۰۰ درصد قرار دهید. اگر از اجرای اولیه خود رضایت دارید، شاید مقادیر کمتر از ۲۰ درصد هم مناسب باشد. در اجراهایی که چندان سرضرب نیستند از مقادیر بالاتر استفاده کنید؛ اما از عدد ۱۰۰ دوری کنید. بدین ترتیب برخی از نقصهای موسیقایی دستنخورده باقی میمانند. تجربه ما انسانها از زندگی بینقص نیست و به نظر من موسیقی ما نیز نباید بینقص باشد.
همچنین میتوانید برخی از نتها را بهصورت دستی تنظیم کنید. شخصاً وقتی از نتیجه کوانتایزر اتوماتیک راضی نیستم، از این روش استفاده میکنم. بیشتر اوقات، بهخصوص برای برنامهریزی درامز، هر دو روش را ترکیب میکنم. البته به یاد داشته باشید که نواخت رباتیک نیز میتواند یک گزینه سودمند باشد؛ پس اگر قطعه شما قرار است شبیه به یک درام ماشین یا سکوئنسر صدا دهد، از پردازش ماشینی نتها هراس نداشته باشید.
۴. از امکانات و ابزارهای گسترده پیش روی خود استفاده کنید
علاوه بر ولاسیتی و ریتم، میتوانید از پدالها، پیچها، فیدرها، اسلایدرها، سوئیچها و سایر ابزارها برای اضافه کردن حس به اجرای خود استفاده کنید. غلتکهای پیچ بِند و ماژولیشن جزو مرسومترین ابزارهایی هستند که به ما اجازه میدهند به موسیقی خود روح و حس ببخشیم.
بسیاری از سازهای مجازی به کاربر امکان میدهند تا با روشهایی نسبتاً ساده، کنترلهای موجود بر روی میدی کنترلر را به امکانات مختلف موجود در نرمافزار متصل کنند. بدین ترتیب میتوانید یک فیلتر، یک نوسانساز یا امکاناتی مشابه را توسط سختافزار خود کنترل کنید. مثلاً همانطور که پیشتر گفتم من یک پیانیست هستم؛ پس برای من ممکن نیست که بدون استفاده از پدال ساستین ساز بزنم.
۵. سازهای میدی را با صدای سازهای دیگر ترکیب کنید
بسیاری از سازهای مجازی و بانکهای سمپل، با دقت و توجه زیاد به جزئیات ضبط شدهاند؛ مثلاً Hans Zimmer Strings از تیم Spitfire Audio با همکاری ۳۴۴ نوازنده و با بهرهگیری از ۲۶ جایگذاری مختلف میکروفون ایجاد شده است. یکی از سازهای مجازی مورد علاقه من Addictive Drums 2 است که از اجرای انفرادی قطعات مختلف درامز تشکیل شده است و با استفاده از میکروفونها و سختافزارهای باکیفیت ساخته شده است.
اما حتی اگر برای ساخت موسیقی از سازهای مجازی و نرمافزارهایی استفاده کنید که با تکیه بر سختافزارهای آنالوگ باکیفیت خلق شدهاند، باز هم معمولاً اثر نهایی شما بیشازحد تمیز خواهد بود. شخصاً برای اضافه کردن حسوحال طبیعی به قطعاتی که با استفاده از MIDI ضبط شدهاند، از شبیهساز تجهیزات آنالوگ استفاده میکنم. دامنه فرکانسهای فوقانی بسیاری از سازهای مجازی بیشازحد تمیز است و این امر از ایجاد حس طبیعی موسیقی جلوگیری میکند. گاهی هم پیش میآید که سازهای مجازی فاقد گرمای لازم هستند؛ پس لازم است که دامنه فرکانسهای تحتانی آنها را تقویت کنیم. کمی سچوریشن آنالوگ، کمپرشن یا اکولایزرهایی که شبیهساز تجهیزات آنالوگ هستند، میتوانند صدای ترکهای میدی شما را بسیار طبیعیتر کنند.
بسیاری از بخشهای موسیقیهای امروزی از بانکهای سمپل استخراج شدهاند، توسط میدی ایجاد شدهاند و یا در موقعیتهای مکانی مختلف ضبط شدهاند؛ لذا محصول نهایی صدای یکدست و یکپارچهای که در اثر ساز زدن نوازندهها در یک اتاق واحد و ضبط بر روی یک دستگاه واحد ایجاد میشود را ندارد. با استفاده از پلاگینها میتوانید موسیقی خود را در چارچوبی یکپارچهتر قرار دهید.
در آخر باید ذکر کنیم که مانند تمام مهارتهای دیگر در عالم موسیقی، تمرین و تکرار باعث بهتر شدن نتیجه کار خواهد شد. یک پیشنهاد دیگر این است که تنوع سازهای مجازی و بانکهای سمپل مورد استفاده خود را تا حد امکان بالا ببرید و برای شناخت آنها وقت صرف کنید.
مثلاً من وقتی که یک درام مجازی جدید تهیه میکنم، زمانی طولانی را به آشنا شدن با آن اختصاص میدهم تا ببینم لایههای مختلف ولاسیتی آن چگونه به دادههای میدی پاسخ میدهند و چه تأثیری بر صدایی که در هنگام ساز زدن با میدی کنترلر دریافت میکنم میگذارند.
درست مانند یک ساز واقعی، هر ساز مجازی نیز مختصات خود را دارد و لذا بسته به سطح توانایی کاربر و دادههایی که در اختیار آن قرار میگیرد، پاسخدهی متفاوتی خواهد داشت. ایجاد اجراهای واقعگرایانه و طبیعی با استفاده از تکنولوژی میدی کاملاً ممکن اما نیازمند ظرافت و تمرین است.
منبع: Pro Audio Files
نویسنده: Ian Vargo
مترجم: کیان ایرجی