جز: قالب هنری آمریکا

اگرچه امروز جز در سراسر جهان نواخته می‌شود و مخاطبان بسیاری دارد، اما ریشه آن به یک قرن پیش در ایالات متحده بازمی‌گردد. این سبک موسیقی را تنها گونه هنری توصیف می‌کنند که مختص ایالات متحده است. اگرچه بیشتر ما با شنیدن موسیقی جز می‌توانیم آن را تشخیص دهیم، اما تعریف آن کار دشواری است؛ زیرا گونه‌های مختلفی از این سبک در طی قرن گذشته وجود داشته‌اند. حتی ریشه کلمه «Jazz» نیز به‌طور قطعی معلوم نیست.

در اوایل قرن بیستم، شهر نیواورلئان از ایالت لوئیزیانای ایالات متحده، مأمنی برای مردمانی از سراسر جهان بود؛ از جمله مردمی از اروپا، آفریقا و کشورهای حوزه کارائیب. هر گروه از این مردمان، سبک‌های موسیقی، آواز یا سرود مختص خود را داشتند که به مرور زمان با یکدیگر ترکیب شده و به ایجاد سبکی به نام جز انجامید. این موسیقی اغلب قالب به‌خصوصی نداشت و موزیسین‌ها ساعت‌های متمادی بدون تمرین یا داشتن آهنگی مشخص با یکدیگر ساز می‌زدند. به این کار بداهه‌نوازی گفته می‌شود.

در سال ۱۹۰۱، یکی از معروف‌ترین و تأثیرگذارترین موزیسین‌های سبک جز، یعنی لویی آرمسترانگ (Louis Armstrong) به دنیا آمد. آرمسترانگ نمونه‌ای کامل و بارز از نوازندگان جز اوایل قرن بیستم بود؛ زیرا سیاه‌پوست بود، از خانواده‌ای فقیر می‌آمد و بدون دوره دیدن نواختن ساز را یاد گرفته بود. آرمسترانگ نه‌تنها می‌توانست موسیقی بنوازد و بسازد، بلکه می‌توانست سبک خود را با توجه به آنچه که در هر زمان محبوب و مرسوم بود تغییر دهد. او در بیش از ۱۲ فیلم نیز ایفای نقش کرد و اولین هنرمند سیاه‌پوستی محسوب می‌شود که مجری‌ یک برنامه رادیویی ملی شد.

یکی دیگر از هنرمندان اولیه سبک جز، جلی رول مورتون (Jelly Roll Morton) بود. آهنگ «Jelly Roll Blues» این هنرمند، مربوط به سال ۱۹۱۵، به‌عنوان اولین تنظیم جز چاپ‌شده تاریخ قلمداد می‌شود. موفقیت این آهنگ باعث محبوبیت مضاعف این سبک جدید موسیقی شد و آن را به سایر بخش‌های ایالات متحده نیز صادر کرد. البته همه با این سبک نوظهور موافق نبودند و عده‌ای آن را بیش‌ازحد مدرن یا حتی غیراخلاقی می‌دانستند. در طی دهه ۲۰ میلادی، جز به شکوفایی ادامه داد. این دهه همچنین شاهد آغاز فعالیت چند هنرمند معروف دیگر نیز بود؛ هنرمندانی از قبیل بیکس بیدربک (Bix Beiderbecke)، ارل هاینز (Earl Hines) و دوک الینگتون (Duke Ellington).

در طی دهه‌های ۳۰ و ۴۰ میلادی، جز دوباره تغییر قالب داد و عمدتاً توسط رهبران ارکستر و ارکسترهای آنها اجرا می‌شد و به آن بیگ بند یا سوئینگ می‌گفتند. این نوع موسیقی قالب‌دار‌تر بود و در پادشاهی متحده و فرانسه نیز مانند ایالات متحده به محبوبیت دست یافت. از رهبران ارکستر شناخته‌شده این دوران می‌توان به کنت باسی (Count Basie)، بنی گودمن (Benny Goodman) و کب کَلوُوِی (Cab Calloway) اشاره کرد.

جز مجدداً در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ دستخوش تغییر شد و سبک‌هایی از قبیل بی‌باپ (BeBop)، کول جز و وست کوست (West Coast) پدیدار شدند. یکی از مهم‌ترین آهنگ‌های این دوره، «Birth of the Cool» ساخته مایلز دیویس بود که تأثیر بسزایی بر روی هنرمندان نسل‌های بعد گذاشت. مایلز دیویس (Miles Davis) و سایر هنرمندان این دوره نیز مانند پیشگامان سبک جز، آهنگ‌های خود را بدون تمرین اجرا می‌کردند. دهه‌ ۱۹۶۰ همچنین شاهد پیدایش سبک فیوژن جز بود که ترکیبی از عناصر موسیقی راک و جز را در کنار یکدیگر قرار داده و پدیدآورنده صدایی نوین بود.

امروز نیز جز در حال تکامل است. اکنون نه‌تنها موسیقی ضبط‌شده هنرمندان پیشین به‌راحتی در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد، بلکه هنرمندان جدید بسیاری نیز برای کشف کردن وجود دارند. شاید امروز ارائه کردن تعریف دقیقی از جز نسبت به هر زمان دیگری دشوارتر باشد؛ اما این سبک موسیقی کماکان یکی از تأثیرگذارترین صادرات ایالات متحده به حساب می‌آید.

منبع: Scales-Chords
مترجم: کیان ایرجی