آموزش, مقالات, مقالات درامز
چگونه داربوکا را کوک کنیم
ژانویه
مراقبت و رسیدگی به ساز، یک بخش اساسی از حرفه نوازندگی است. وقتی ساز شما کوک باشد، صدایی به‌مراتب بهتر ارائه می‌کند و به شما اجازه می‌دهد موسیقی زیباتری خلق کنید. مثلاً آیا تا کنون صدای پیانوی ناکوک را شنیده‌اید؟ صدای وحشتناکی دارد! آنقدر وحشتناک که حتی یک فرد ناآشنا به حیطه موسیقی هم به‌سرعت می‌فهمد که یک جای کار ایراد دارد. از آنجا که داربوکا سازی کوبه‌ای است، کوک برای آن آنقدر حیاتی نیست؛ اما کماکان ضرورت دارد که ساز خود را کوک کنید تا بهترین صدا را از آن دریافت کنید.
توجه داشته باشید که در این مقاله درباره کوک کردن داربوکای فلزی صحبت می‌کنیم، نه داربوکای سرامیکی. داربوکاهای سرامیکی یا سفالی با استفاده از سیستم طناب‌پیچی پیچیده‌ای کوک می‌شوند که برای کوک کردن آن معمولاً نیازمند مراجعه به یک متخصص هستیم. از سوی دیگر، داربوکاهای فلزی به‌راحتی و توسط هر کسی قابل کوک کردن هستند.
پیش از شروع به کوک کردن
برای کوک کردن داربوکای استاندارد مصری به یک آچار آلن ۵ میلی‌متری نیاز دارید. اما پیش از شروع به کوک کردن باید بدانید که دقیقاً چه کار می‌کنید. معمولاً سه نوع مشکل پیش روی نوازنده قرار می‌گیرد که وی را مجبور به کوک کردن داربوکا می‌کند:
۱. صدای داربوکا بیشازحد زیر است
مشکل: صدای ساز بیشازحد زیر است. ضربه‌های «تِک»(Tek) دیگر طنین لازم را ندارند؛ زیرا کوک سفت داربوکا آنها را خفه می‌کند. ضربه‌های «دوم»(Doum) نیز صدای درستی ندارند؛ زیرا پوست ساز بیشازحد کشیده شده است و نمی‌تواند به‌درستی ارتعاش یابد.
راه‌حل: برای حل این مشکل باید با شل کردن پیچ‌های کوک، کوک داربوکا را پایین بیاوریم.
۲. صدای داربوکا بیشازحد بم است
مشکل: ضربه «تِک» زنگ درستی ندارد؛ زیرا پوست بیشازحد شل است. صدای این ضربه‌ها بیشتر شبیه به زنگ ناقوس کلیساست و شاید حتی صدایی با بیس بالا ایجاد کند (توجه داشته باشید که تِک هرگز نباید صدای بیس داشته باشد). ضربه‌های دوم نیز همین مشکل را دارند و بیشازحد فرکانس‌های بیس تولید می‌کنند. پوست آنقدر شل شده که بیشازحد نیاز ارتعاش پیدا می‌کند.
راه‌حل: برای حل این مشکل باید با محکم کردن پیچ‌ها، کوک ساز را بالا ببریم.
۳. ساز صدایی ناهمگن دارد
مشکل: عدم ثبات یا ناهمگونی صدا در سازهای ارزان‌قیمت به‌وفور رخ می‌دهد. همچنین ممکن است به علت عدم آگاهی کسی که ساز را کوک کرده به این مشکل بر بخوریم. در چنین مواقعی صدای ساز یکدست نخواهد بود. ضربه‌های تِک به‌خوبی طنین پیدا نمی‌کنند؛ زیرا پوست کششی یکسانی ندارد. همچنین صدای نت ضرب تِک در حین ارتعاش تغییر می‌کند (صدای هر ضربه بر روی ساز باید یک نت مشخص و کشیده ایجاد کند). ضربه Doum ممکن است بیشازحد تغییر نت دهد؛ زیرا پوست به‌طور یکسان کشیده نشده است (البته این اتفاق همیشه هم رخ نمی‌دهد). تشخیص مشکل یکنواخت نبودن کشش با ضربه‌های تک (یا کا) ساده‌تر است.
راه‌حل: برای حل این مشکل باید اول ریشه آن را پیدا کنیم:
۱. ممکن است پوست به‌طور یکدست بر روی ساز چفت نشده باشد. تشخیص این مشکل با نگاه کردن به فاصله بین هد (حلقه نگه‌دارنده پوست) و بدنه ساز به‌راحتی امکان‌پذیر است.
اگر شکاف بین هد و بدنه در تمام دور ساز یک‌اندازه نباشد و مثلاً در یک سوی شکاف بزرگتر و در سوی دیگر کوچکتر باشد، متوجه می‌شوید که هد به‌طور نامساوی بر روی بدنه جای گرفته و ابتدا باید پیچ‌ها را به‌نحوی شل یا سفت کنید که این فاصله در تمام دور شعاع داربوکا یکسان باشد.
۲. اگر شکاف بین هد و بدنه یکسان است اما ساز همچنان صدایی ناهمگن دارد، باید پوست داربوکا را عوض کنید. دلیل این مشکل این است که مولکول‌های پوست به‌طور نامتوازن جا افتاده‌اند؛ مثلاً به خاطر قرار گرفتن در دمای زیاد.
نحوه کوک کردن داربوکا
وقتی ریشه مشکل را پیدا کردید، راهکار پیش روی شماست. باید پوست را شل، سفت یا یکدست کنید.
شل کردن یا سفت کردن پوست داربوکا
- ۱. آچار آلن را در اولین پیچ قرار دهید.
- ۲. پیچ را با یک‌چهارم دور چرخش، شل (پادساعت‌گرد) یا سفت (ساعت‌گرد) کنید.
- ۳. این کار را برای تمام پیچ‌ها تکرار کنید.
- ۴. مجدداً این روند را برای تمام پیچ‌های دور ساز تکرار کنید تا به صدایی دست یابید که مطلوب شما باشد.
متوازن یا یکدست کردن پوست داربوکا
- ۱. مشخص کنید که کدام پیچ‌ها باید شل و کدام‌یک باید سفت شوند تا شیار بین هد و بدنه در تمام دور ساز یکدست باشد (در جاهایی که شیار بزرگتر است باید پیچ‌ها را سفت و در جاهایی که کوچکتر است باید آنها را شل کنید).
- ۲. پیچ‌هایی که باید محکم شوند را تا حد لازم سفت و پیچ‌هایی که باید شل شوند را تا حد لازم شل کنید تا شیار در تمام دور ساز یکدست شود.
- ۳. حال کوک ساز را بررسی کنید تا ببینید کدام‌یک از سناریوهای بالا بیانگر وضعیت کوک ساز شما است. اگر کوک بیشازحد پایین یا بالا است، باید مراحل یادشده در بالا را طی کنید. اگر کوک همچنان یکدست نیست، باید پوست ساز را عوض کنید.
راهنمایی ویژه اول: کوک کردن با ضربه کا
به عقیده ما، ضربه کا بهترین ضربه برای کوک کردن داربوکا است. دلایل این عقیده هم از این قرارند:
- ۱. کا با دست غیرمسلط نواخته می‌شود؛ پس می‌توانید از دست مسلط خود برای کوک کردن استفاده کرده و به‌طور منظم با دست دیگر ضربه‌های کا بنوازید تا بشنوید که صدای ساز چگونه تغییر می‌کند.
- ۲. اگر ضربه کا کوک باشد، ضربه تک نیز کوک خواهد بود. ضربه Doum نیز اگر کا به‌درستی کوک شده باشد، تقریباً همیشه کوک درستی خواهد داشت. ضربه دوم معمولاً ساده‌ترین کوک را دارد.
وقتی با استفاده از ضربه کا ساز خود را کوک می‌کنید، ساز را بر روی پای غیرمسلط خود بگذارید و حالت متداول نشستن نوازنده را به خود بگیرید. سپس به‌طور مکرر ضربه کا را نواخته و به صدای آن توجه کنید. اگر صدای آن بیشازحد پایین است، پیچ‌ها را به‌ترتیب و به میزان یک‌چهارم دور محکم کنید تا صدای ساز به کوک مورد نظر شما برسد. اگر هم کوک بیشازحد بالا است، پیچ‌ها را به‌ترتیب شل کنید. از دست مسلط خود برای چرخاندن پیچ‌ها استفاده کنید.
راهنمایی ویژه دوم: پیدا کردن کوک دلخواه
مهم است که کوک دلخواه خود را بشناسید. همچنین مهم است به یاد داشته باشید که چندین روش برای کوک داربوکا وجود دارد و هر داربوکایی نیز بسته به اندازه، کیفیت، جنس، نوع پوست و… صدای متفاوتی دارد.
مثلاً داربوکای سومباتی از داربوکای استاندارد بزرگتر است و ضربه دوم قدرتمندتری دارد. همچنین ضربه‌های تک آن نیز بسته به نوع کوک ممکن است قدرتمندتر باشند. اگر بخواهید ضربه دوم داربوکای استاندارد شما قدرتی شبیه به داربوکای سومباتی داشته باشد، باید کوک آن را به شدت پایین بیاورید که باعث می‌شود صدای ضربه‌های تک و کا خراب شود. این هم یک دلیل دیگر برای استفاده از ضربه کا در هنگام کوک کردن است.
معمولاً صدای مورد علاقه نوازنده‌ها با یکدیگر فرق دارد. برخی ترجیح می‌دهند صدای ساز پایین‌تر باشد و ضربه‌های تک صدای زنگ‌دار داشته باشند. برخی نیز کوک بالاتر و ضربه‌های تِک کوبه‌ای‌تر را می‌پسندند. اگر کوک ساز شما پایین‌تر باشد، ضربه‌های تِک صدای زنگ‌دار داشته اما ضربه‌های دوم بسیار قدرتمند خواهند بود. اگر کوک بالاتر باشد، ضربه‌های تِک صدای قوی و ترد داشته اما ممکن است ضربه‌های دوم کمی ضعیف شوند.
باید مشخص کنید که کوک بالا را ترجیح می‌دهید یا پایین و سپس ضربه کای ساز را به کوک موردنظر برسانید. گوش کردن به صدای ساز دیگری که کوک درستی داشته باشد نیز به شما کمک شایانی می‌کند.
راهنمایی ویژه سوم: خودداری از افراط در کوک کردن
بسیار مهم است که در هنگام کوک کردن داربوکا از کوک بیشازحد بالا یا پایین پرهیز کنیم. این کار باعث می‌شود صدای ساز نادرست باشد و حتی به پوست ساز آسیب وارد شود.
مثلاً اگر پیچ‌های ساز را بیشازحد سفت کنید، شل کردن آنها چندان راحت نخواهد بود؛ زیرا مولکول‌های پلاستیک پوست بیشازحد کشیده شده و در این موقعیت جا افتاده‌اند. به همین خاطر توصیه می‌کنیم کوک ساز را به‌صورت افراطی بالا نبرید.
در ویدیوی آموزشی زیر، تمام مراحل و نکات ذکرشده در این مقاله به‌علاوه روش تعویض پوست داربوکا به‌طور دقیق و مفصل شرح داده می‌شود:
منبع: Gawharet El Fan
مترجم: کیان ایرجی