آموزش, مقالات, مقالات تئوری موسیقی, مقالات گیتار الکتریک
چگونه گام فا ماژور پنتاتونیک را بر روی گیتار بنوازیم؟
نوامبر
برای نوازندگانی که قصد دارند مهارت‌های تکنوازی و گام‌نوازی خود را ارتقاء دهند، گام فا ماژور پنتاتونیک یک نقطه شروع عالی است. این گام در ژانرهای مختلف محبوبیت دارد و در بسیاری از آهنگ‌ها به گوش می‌خورد. صدای انعطاف‌پذیر آن می‌تواند حسی روشن و کوبشی به آهنگ اضافه کند و یا حس‌وحال آهنگ را تیره‌تر و رمزآلودتر کند.
گام فا ماژور پنتاتونیک در بسیاری از آهنگ‌های مشهور به گوش می‌خورد. برای شنیدن برداشتی بلوزی و مرموز از این گام به آهنگ «House of the Rising Sun» از گروه The Animals گوش کنید. از راک متأثر از بلوز گرفته تا بلوز سنتی‌تر، می‌توانید گام ماژور پنتاتونیک را در آهنگ‌هایی مانند اجرای B.B. King از آهنگ کلاسیک «Come Rain or Come Shine» بشنوید. برای پیدا کردن این گام در سبک پاپ نیز کافیست به آلبوم ۱۹۸۹ از تیلور سویفت گوش کنید. بسیاری از آهنگ‌های موفق این آلبوم حول محور این گام پنج‌نتی ساخته شده‌اند؛ از جمله «All You Had to Do Wa Stay» و «Blank Space».
چه نوازنده راک باشید، چه طرفدار پاپ و چه عاشق بلوز، گام فام ماژور پنتاتونیک الگویی بنیادین برای نوازندگان گیتار است تا بتوانند آهنگ‌های جذاب و ریف‌های متنوعی را ایجاد کنند. مانند گام دو ماژور، گام فام ماژور پنتاتونیک نیز هیچ نت بمل یا دیزی ندارد و در نتیجه، فراگیری و به خاطر سپردن آن آسان است.
نت‌های گام فا ماژور پنتاتونیک
گام فا ماژور از هفت نت تشکیل شده است: فا، سل، لا، سی بمل، دو، ر و می.
از این نُت‌ها، فقط پنج نُت در گام فا ماژور پنتاتونیک حضور دارند: درجه اول (فا)، دوم (سل)، سوم (لا)، پنجم (دو) و ششم (ر). با حرکت در طول دسته برای نواختن گام فا ماژور پنتاتونیک، همین پنج نت را در اکتاوهای بالاتر یا پایین‌تر تکرار می‌کنید:
نت‌های فا، لا و دو، آکورد تریاد فا ماژور را تشکیل می‌دهند.
پوزیسیون‌های گام فا ماژور پنتاتونیک
راه‌های مختلفی برای نواختن گام فا ماژور پنتاتونیک وجود دارد. در این مقاله دو روش را فرا خواهید گرفت: ۱- پوزیسیون آزاد و ۲- پوزیسیون دوازدهم.
پوزیسیون آزاد از اولین فرت بر روی سیم می پایین شروع می‌شود. پوزیسیون دوازدهم در دامنه‌ای بالاتر نواخته شده و از فرت سیزدهم سیم می پایین شروع می‌شود. با نواختن این دو پوزیسیون، به‌سادگی می‌توانید تفاوت صدای آنها را درک کنید.
در این مقاله، با استفاده از شکل، نحوه نواختن این گام را خواهیم آموخت. اشکال زیر نمایانگر دسته گیتار شما هستند. هر نقطه‌ای در شکل زیر نشان می‌دهد که کدام نت مشخص را بر روی کدام سیم و فرت بنوازید. اگر نقطه‌ای با یک نت را در بالای سیم مشاهده کردید، سیم مذکور را به‌صورت آزاد و پرده‌گیری‌نشده بنوازید. نقطه‌های زرد نشان‌دهنده نت ریشه یا تونیک گام هستند. در شکل زیر، نت تونیک، فا است.
شکل گام فا ماژور پنتاتونیک: پوزیسیون آزاد
برای نواختن گام فا ماژور پنتاتونیک، ابتدا انگشت یک (اشاره) خود را بر روی فرت اول سیم می پایین قرار دهید. سپس انگشت سوم (حلقه) را کشیده و فرت سوم همان سیم را پرده‌گیری کنید. در حین نواختن این گام توجه داشته باشید که انگشت سوم شما فرت سوم تمام سیم‌ها را می‌نوازد؛ به‌جز سیم سل (سیم سوم).
شکل گام فا ماژور پنتاتونیک: پوزیسیون دوازدهم
برای نواختن پوزیسیون دوازدهم ابتدا انگشت میانی خود را بر روی فرت سیزدهم سیم می پایین قرار دهید. از اینجا به بعد انگشت‌گذاری این پوزیسیون کمی متفاوت از پوزیسیون آزاد است. با استفاده از انگشت کوچک، فرت پانزدهم سیم می پایین را بنوازید و سپس با استفاده از انگشت اشاره، فرت دوازدهم سیم لا را پرده‌گیری کنید. در حین نواختن این پوزیسیون، از هر چهار انگشت خود استفاده خواهید کرد. در بین پوزیسیون‌های مختلف گام فا ماژور پنتاتونیک، پوزیسیون دوازدهم نه‌تنها برای آشنا کردن شما با بخش پایین دسته مناسب است، بلکه به افزایش مهارت انگشتان نیز کمک می‌کند.
نت‌نویسی مضاعف برای گام فا ماژور پنتاتونیک
اگر از آن دسته گیتاریست‌ها هستید که با خواندن نت‌نویسی کلاسیک مشکل دارند، احتمالاً خواندن تبلچر یا نت‌نویسی مضاعف را ترجیح می‌دهید. هر گیتاریست، سلیقه منحصر‌به‌فردی دارد و گام فا ماژور پنتاتونیک را می‌توان از راه‌های مختلفی آموخت. برای بررسی نقطه نظری متفاوت، بیایید همان نت‌های قبل را در حالت نت‌نویسی مضاعف یا تبلچر ببینیم.
نت‌نویسی مضاعف گام فا ماژور پنتاتونیک: پوزیسیون آزاد
از پوزیسیون آزاد شروع کرده و گام فا ماژور پنتاتونیک را با استفاده از نت‌نویسی مضاعف می‌نوازیم. از سیم می پایین شروع می‌کنیم (وقتی که ساز را به دست گرفته و آن را از بالا نگاه می‌کنید، این سیم از بقیه سیم‌ها به شما نزدیکتر است). برای نواختن این گام باید نت فا یا درجه اول گام را پرده‌گیری کنید؛ یعنی فرت اول همین سیم. برای حرکت از فرت اول به سوم، از انگشت حلقه استفاده کنید. برای حرکت کوتاه‌تر از فرت اول به دوم بر روی سیم سل، از انگشت وسط استفاده کنید. پس از اینکه گام را به‌طور کامل نواختید، مجدداً آن را به‌صورت معکوس بنوازید (ابتدا رفت و سپس برگشت).
نت‌نویسی مضاعف گام فا ماژور پنتاتونیک: پوزیسیون دوازدهم
برای شنیدن تفاوت صدا در دو اکتاو مختلف، بیایید پوزیسیون دوازدهم را نیز با استفاده از نت‌نویسی مضاعف بنوازیم. ابتدا درجه اول یا همان نت فا را با استفاده از انگشت اشاره و پرده‌گیری فرت سیزدهم سیم می پایین می‌نوازیم (قطورترین سیم و نزدیک‌ترین سیم به شما در هنگام ساز زدن). این فرت، پایگاهی برای ادامه مسیر در طول گام به شمار می‌رود. بر روی هر سیم، دو نت را نواخته و در عرض صفحه انگشت‌گذاری به سیم بعدی تغییر مکان می‌دهیم.
پس از نواختن گام، آن را به‌صورت معکوس نیز بنوازید. در حین نواختن این گام در هر دو پوزیسیون، به تفاوت صدای نت فا در هر اکتاو توجه کنید.
تمرین‌های گام فا ماژور پنتاتونیک بر روی گیتار
بهترین راه به خاطر سپردن گام فا ماژور پنتاتونیک، تمرین و تکرار است. این گام را در دو ترتیب رفت و برگشت تمرین کنید. از نت فا شروع کرده و سپس نت‌های سل، لا، دو و رِ را بنوازید تا به نت فا در اکتاو بعدی برسید. سپس ترتیب را وارونه کرده و از نت فا اکتاو بالاتر شروع کرده و به‌ترتیب نت‌های ر، دو، لا و سل را بنوازید تا به نت فا و اکتاو پایین‌تر برسید.
اگر می‌خواهید در هنگام آموزش گام‌های پنتاتونیک چالشی برای خود ایجاد کنید، می‌توانید این گام‌ها را به‌صورت بالارونده یا پایین‌رونده (رفت یا برگشت) و در ترکیب با روش‌های مضراب‌زنی مختلف بنوازید. استفاده از روش‌های مضراب‌زنی مختلف چون مضراب‌زنی یک‌درمیان (alternate picking)، مضراب‌زنی رو به پایین (down picking)، نواختن با پنجه و…، به شما کمک می‌کند درک بهتری از تأثیر روش مضراب‌زنی روی صدا داشته باشید. این کار همچنین برای تقویت مهارت انگشتان و حافظه عضلانی نیز مفید است.
منبع: Fender
نویسنده: Ben Nemeroff
مترجم: کیان ایرجی