کمپرسور ابزاری است که همه تولیدکنندگان موسیقی به آن نیاز دارند و از آن استفاده میکنند. در تمام مراحل ضبط از جمله ترکینگ، میکس و مسترینگ، کمپرسور یک ابزار اساسی و شاهکلیدی برای شکل دادن به صدادهی محصول نهایی است. اما گاهی گستردگی و انواع مختلف کمپرشن ممکن است سردرگمکننده باشد. لذا امروز میخواهیم در این مقاله موضوع را کمی ساده کرده و مفاهیم بنیادی کمپرشن را برشمرده و همچنین به کمپرسورهای معروف و پرتقاضای بازار نیز اشاره کنیم. همچنین به چند مدل جایگزین اشاره میکنیم که هم در قالب سختافزار و هم در قالب نرمافزار یافت میشوند. اما ابتدا بیایید چند مفهوم بنیادی را بررسی کنیم.
کمپرسور چگونه کار میکند؟
کمپرشن دقیقا چیست؟ به سادهترین بیان، کمپرسور دامنه دینامیک سیگنال را کاهش داده (یا شاید بهتر است بگوییم میفشارد) و باعث میشود بخشهای آرامتر سیگنال بلندتر شده و بخشهای بلندتر آن آرامتر صدا دهند. کمپرسور برای کنترل صدای ساز یا میکسی با دامنه دینامیک وسیع مناسب است و کمک میکند بخشهایی از سیگنال بیشازحد قدرت نداشته باشند و همچنین بخشهایی از آن محو نشوند. کنترلهای مرسوم کمپرسور شامل نسبت (ratio)، دروازه (threshold)، اتک (attack) و ریلیز (release) هستند که در پایین به همه آنها اشاره خواهیم کرد. البته به یاد داشته باشید که همه کمپرسورها تمام این کنترلها را ندارند و برخی از کمپرسورها ممکن است کنترلهای کمتر یا حتی بیشتری داشته باشند.
نهایتاً پیش از آنکه به بررسی این پنج کمپرسور معروف بپردازیم، ممکن است بپرسید «آیا با وجود یک کمپرسور توانا در نرمافزار آهنگسازی، به سختافزار کمپرسور نیاز دارم؟» شکی نیست که این سوال بسیار درست و سنجیده است. اما دلایلی برای این خرید کمپرسور سختافزاری وجود دارد. اگرچه این مشکل دیگر مثل سابق مطرح نیست، اما اگر سطح سیگنال ورودی بیشازحد بالا باشد میتواند منجر به اضافه بار در ورودیهای کارت صدا شود. این اضافه بار میتواند منجر به کلیپینگ دیجیتال شود که نوعی از دیستورشن است و در بین اهالی موسیقی اصلاً محبوب نیست. همچنین نمیتوان این نوع دیستورشن را پس از ضبط برطرف کرد. کمپرسور سختافزاری میتواند در کنترل دینامیک پیش از رسیدن به ورودیهای کارت صدا به ما کمک کند و از ایجاد تخریبهای غیر قابل رفع و از بین رفتن برداشتهای ما جلوگیری به عمل آورد.
دلیل دیگر برای استفاده از کمپرسور سختافزاری زمانیست که میخواهیم دیستورشن در صدا ایجاد شود؛ دیستورشنی که حسوحال و قدرت بدنه ترک یا خروجی باس را بیشتر میکند. با کمپرسورهایی مانند Empirical Labs Distressor میتوانید میزان کلیپینگ دلخواه خود را پیدا کرده و صدای ترکها را زندهتر کنید؛ در حالی که سیگنال ورودی شما سطحی مناسب و بدون مشکل دارد. بدین ترتیب، بهترین حالت مابین سیگنال سالم و سیگنال تخریبشده در اختیار شما خواهد بود.
فلسفهبافی دیگر بس است؛ برسیم به تجهیزات.
کمپرسورها
پنج کمپرسوری که در فهرست زیر جای گرفتهاند، در کنار نمونههای نرمافزاری و سختافزاری شبیهساز، از جمله شناختهشدهترین کمپرسورهای تاریخ هستند. این دستگاهها در برخی از مشهورترین موسیقیهای ضبطشده تاریخ مورد استفاده قرار گرفتهاند. اگرچه طراحی برخی از این کمپرسورها به دهههای ۵۰ و ۶۰ میلادی برمیگردد، اما از پس آزمون تاریخ بهخوبی برآمده و امروز نیز مانند گذشته ابزارهایی مناسب به حساب میآیند.
Universal Audio 1176
دو نمونه از کمپرسورهای موجود در این فهرست، از تولیدات شرکت آمریکایی یونیورسال آدیو هستند. نمونه اول، یونیورسال آدیو ۱۱۷۶ است. کمپرسور ۱۱۷۶ و شبیهسازهای آن احتمالاً مرسومترین کمپرسورهای سختافزاری موجود در بازار هستند. خاصیت منحصربهفرد نسخه اولیه ۱۱۷۶، سرعت بالای اتک آن بود. این کمپرسور ابتدا توسط بیل پاتنم (Bill Putnam) برای جلوگیری از اضافه بار در پخش رادیویی موج AM طراحی شده بود. پاتنم برای این کار به سرعت اتک بسیار سریع نیاز داشت و به یمن طراحی بر مبنای ترانزیستور FET، موفق شد به هدف خود دست پیدا کند. نسخه امروزی این دستگاه بر مبنای طراحی کلاسیک ۱۱۷۶LN بنا شده است که یک نسخه ارتقاءیافته از طراحی اولیه بوده است. ۱۱۷۶LN توسط برد پلانکت (Brad Plunkett)، مهندس شرکت UREI طراحی شده بود؛ همان مهندسی که پدال وا (wah) را برای شرکت VOX طراحی کرده بود. صنعت تجهیزات موسیقی واقعاً دنیای کوچکی است.
Universal Audio 1176 استاندارد کنترلهای کمپرسورهای امروزی را بنا نهاد که شامل گین ورودی و خروجی، سرعت اتک و سرعت ریلیز و همچنین چهار نسبت پیشفرض ۴:۱، ۸:۱، ۱۲:۱ و ۲۰:۱ است.
سرعت پاسخگویی این کمپرسور باعث میشود بر روی منابع سیگنال با ترنزینتها یا تکانههای قوی مانند صدای سنج که نیاز به کنترل دارند، بسیار مناسب باشد و مشخصه صدایی آن نیز افزودن دیستورشنی تُرد به سیگنال است.
یکی از ویژگیهای منحصربهفرد اما ناخواسته ۱۱۷۶، دکمه «All Mode» است. جایی در سیر تکامل این دستگاه، مهندسی ناشناس کنجکاو شد تا ببیند اگر هر چهار دکمه تنظیم نسبت کمپرشن را همزمان فشار دهد چه اتفاقی خواهد افتاد. صدای حاصل از این آزمایش به بخشی از تاریخ راک اند رول بدل شد. سیگنال اوردرایو حاصل از این کار که نسبت کمپرشن آن بسته به ماهیت سیگنال بین ۱۲:۱ و ۲۰:۱ نوسان دارد و همچنین پاسخ منحصربهفرد اتک و ریلیز آن، به بخشی از امضای صدای آهنگهای راک مشهور از گروههای لد زپلین و رولینگ استونز بدل شد. مهندس و تولیدکننده فقید، بروس سودین (Bruce Swedien)، از ۱۱۷۶ برای تمام خطوط آواز مایکل جکسون استفاده کرد. پس جای تعجب نیست که این کمپرسور جایگاه افسانهای خود در بازار را حفظ کرده باشد.
گلن روزنستین (Glenn Rosenstein)، مهندس و تهیهکننده زیگی مارلی، پتی لابل و U2 میگوید: «بیدلیل نیست که تجهیزاتی مانند ۱۱۷۶ و LA-2A همهگیر میشوند.»
شرکت یونیورسال آدیو گزینههای متنوعی را بر مبنای طراحی ۱۱۷۶ ارائه میکند؛ از جمله چنل استریپ ۶۱۷۶ که ترکیبی از ۱۱۷۶ و پریامپ لامپی میکروفون ۶۱۰ است. این شرکت همچنین مدار کمپرسوری بر مبنای ۱۱۷۶ را در کارت صدای Volt 76 گنجانده و در سری پلاگینهای یونیورسال آدیو نیز شبیهسازهای دقیقی برای استفاده در آدیو اینترفیسهای سری Apollo و همچنین بسته پلاگین Spark طراحی کرده است.
جایگزینهای یونیورسال آدیو ۱۱۷۶
با توجه به محبوبیت ۱۱۷۶ جای تعجب نیست که سایر تولیدکنندگان و طراحان نرمافزار شبیهسازهایی بر مبنای طراحی این کمپرسور ارائه کرده باشند. WA76 از شرکت Warm Audio و Bluey Modified Blue Stripe از شرکت Black Lion Audio، گزینههای سختافزاری هستند که با قیمتی مقرونبهصرفه شما را به صدایی شبیه به ۱۱۷۶ نزدیک میکنند. اگر بیشتر علاقهمند به استفاده از نرمافزار هستید نیز پلاگینهای IK Multimedia Black 76 ،Arturia Comp FET-76 و Slate Digital FG-116 Blue Series FET Compressor همگی گزینههای درخور توجهی به حساب میآیند.
Universal Audio LA-2A
در طرف دیگر طیف سرعت و کرانچ ۱۱۷۶، کمپرسور لامپی جاودانه دیگر یونیورسال آدیو، یعنی LA-2A Limiting Amplifier قرار دارد. این کمپرسور اپتیکال با استفاده از یک منبع نور و یک حسگر نوری به کنترل سیگنال دست مییابد. شاید هیچ کمپرسوری به اندازه LA-2A، با سیگنال وکال و سایر منابع که به سرعت اتک و ریلیز کمتر پاسخ مناسب میدهند مهربان نباشد. این کمپرسور ابتدا توسط جیم لارنس، مهندس موتور محرک جت و علاقهمند به صنعت رادیو طراحی شد. کلید دستیابی به صدای LA-2A استفاده از حسگر اپتیکال T-4 است که لارنس به لطف تجربه در صنعت هوافضا با آن آشنا بود. بیل پاتنم چنان شیفته طراحی لارنس شد که شرکت او یعنی Teletronix را خرید تا LA-2A را تحت نام شرکت خود به بازار ارائه کند. وقتی یونیورسال آدیو ۲۰ سال پیش تصمیم گرفت LA-2A را مجدداً به خط تولید بازگرداند، تلاش و زمان زیادی را صرف بازسازی مجدد T4 کرد که تولید آن چند دهه پیش متوقف شده بود. بدین ترتیب نسخه جدید این کمپرسور همان صدای شناختهشده همیشگی را تولید میکرد.
Universal Audio LA-2A از نظر کاربری بسیار ساده است و تنها دو پیچ برای کنترل ولوم ورودی و میزان کاهش گین دارد. اما صدای نرم و غنی این کمپرسور واقعاً نیازمند تنظیمات بیشتری نیست. شخصیت صوتی LA-2A خصوصاً برای وکال مناسب است و به همین خاطر بر روی صدای خوانندگان شاخصی از جمله بیانسه، شکیرا، آلانیس موریست، کرت کوبین و جک وایت مورد استفاده قرار گرفته است.
جاست بلیز (Just Blaze)، تهیهکننده Jay-Z، اسنوپ داگ و بیانسه میگوید: «از جمله اولین سختافزارهایی که برای پردازش وکال استفاده کردم، LA-2A تلترانیکس، Manley VOXBOX و Massive Passive EQ بودند. نسخههای نرمافزاری شبیهساز این سختافزارها از شرکت یونیورسال آدیو، از جمله پلاگینهای همیشگی من به حساب میآیند.»
یکی از مشخصات منحصربهفرد LA-2A این است که نوع کمپرشن آن وابسته به سیگنال است. بهعبارت دیگر، شدت اتک و ریلیز بسته به نوع سیگنال ورودی عمل میکند. شکل ریلیز این کمپرسور خیلی نرم است و هر چه سیگنال ورودی بلندتر باشد، به طول آن افزوده میشود؛ یعنی با بلندتر شدن سیگنال، کمپرسور دیرتر از حالت فعال خارج میشود. این نوع کمپرشن اگرچه برای سازهایی مانند درامز، سازهای بادی برنجی یا هر منبع دیگری که اتک سریع و ساستین کوتاه دارد مناسب نیست، اما برای آواز یا منابعی مانند گیتار بیس، بسیار موسیقایی، نرم و سیال است.
مانند ۱۱۷۶، یونیورسال آدیو چنل استریپی تولید میکند که پریامپ ۶۰۲ را با مدار LA-2A ادغام میکند. این شرکت همچنین نسخههای شبیهساز نرمافزاری این کمپرسور را برای سری محصولات آپولو، ستلایت باکس و در بسته پلاگین اسپارک ارائه کرده است.
جایگزینهای یونیورسال آدیو LA-2A
مانند ۱۱۷۶، محصولاتی بر مبنای این کمپرسور اپتیکال کلاسیک هم در قالب لامپی و هم سالید استیت در بازار موجودند. WARM Audio WA-2A یک بازسازی با طراحی لامپی و چند شاخصه منحصربهفرد به شمار میرود. پلاگینهای Golden Age Project COMP-3A و Apogee Opto-3A نیز شبیهسازهای LA-3A هستند که جایگزین سالید استیت LA-2A است. برای علاقهمندان به پلاگینها نیز IK Multimedia White 2A شبیهساز نرمافزاری مناسبی از این کمپرسور است.
+API 2500
کمپرسور بعدی فهرست ما +API 2500 است. اگرچه شرکت API ممکن است به اندازه سایر تولیدکنندهها برای عموم شناخته شده نباشد، اما این شرکت چند دهه است که نامی برجسته در تولید کنسولهای حرفهای ضبط به حساب میآید و اولین مکانیزم فیدر خودکار را در اوایل دهه هفتاد برای کنسولهای ضبط ابداع کرده است. مدل ۲۵۰۰ پلاس یک کمپرسور میکس استریوی بسیار انعطافپذیر است که قابلیت استفاده بهعنوان دو کمپرسور مونوی مجزا را نیز دارد. همچنین این اولین کمپرسور در فهرست ما است که دارای کنترل Knee است. اما این کنترل چه کار میکند؟ اگر به نمودار کاهش سطح سیگنال توسط کمپرسور نگاه کنید، خواهید دید که در نقطه برخورد سیگنال به دروازه تعیینشده، منحنی نمودار گین دچار خمیدگی میشود. کنترل Knee تعیین میکند که زاویه این خمیدگی چقدر تند باشد. با تنظیم این پارامتر در حالت سخت، حرکت از سطح مستقیم به سطح کاهشیافته سریع است و حالت نرم، این حرکت را آهستهتر میکند. هرچه این کنترل آرامتر یا نرمتر باشد، انرژی کمتری از ترنزینتهای سیگنالِ عبورکرده از دروازه کاسته میشود. این امکان، کار با سیگنالهایی که قصد فشردهسازی آنها را دارید ولی نمیخواهید دینامیک آنها از دست برود را بسیار ساده میکند. +API 2500 همچنین دارای کنترل Thrust یا فشار است که فیلتری را بر سر راه مدار حسگر قرار داده و باعث میشود سیگنال خروجی، کوبش بیشتری در دامنه فرکانسهای پایین داشته و نزدیکتر به شنونده احساس شود.
این دستگاه، کمپرسوری عالی برای خروجی در مرحله میکس یا مسترینگ است و قابلیتهای منحصربهفردی دارد. از جمله قابلیت تغییر بین حسگر معمولی feed backwards (که در آن کمپرسور برای تعیین نحوه کمپرشن به خروجی توجه میکند) و حسگر feed forwards (که در آن از سطح سیگنال ورودی برای تعیین نحوه کمپرشن استفاده میشود). این دو رویکرد پاسخ متفاوتی به متریال ورودی نشان میدهند و قابلیت انتخاب بین این دو یک مزیت بزرگ است. این شرکت همچنین چند کمپرسور دیگر را با امکانات و صدادهی مشابه اما پاسخگویی کمی متفاوت ارائه میکند.
شبیهسازهای نرمافزاری +API 2500
جایگزین سختافزاری برای این دستگاه وجود ندارد؛ اما شرکت یونیورسال آدیو شبیهساز نرمافزاری فوقالعادهای از آن را در قالب سری پلاگینهای UAD عرضه میکند.
Empirical Labs EL8 Distressor
کمپرسور Empirical Labs EL8 Distressor که توسط دیو در (Dave Derr)، مهندس سابق شرکت Eventide طراحی شد، یکی از اولین نمونههای کمپرسور بود که برای ضبط دیجیتال طراحی شده بود. با اعمال کنترلهای دیجیتال بر پردازشهای آنالوگ، Distressor کاربریهای متنوعی را فراهم میکند. بهعنوان مثال، فاکتور knee با توجه به نسبت انتخابشده تغییر میکند. برای نسبتهای پایین، knee نرم است و با افزایش نسبت و نیاز به کنترل ترنزینتها، شدت آن افزایش مییابد. فیلتر بالاگذر در قسمت Detector دستگاه به شما اجازه میدهد دینامیک کیت درام را بدون از دست رفتن کوبش کیک کنترل کرده و از سوی دیگر، تقویت فرکانسهای میانی اعمالشده پیش از کمپرشن کمک میکند تا خشونت دامنه میانی گیتار دیستورشن را کاهش دهید.
حال که صحبت از دیستورشن به میان آمد باید اشاره کنیم که یکی از نکات مورد علاقه بسیاری از مهندسین در Distressor، توانایی افزودن دیستورشن آنالوگ به سیگنال است. با قابلیت انتخاب افزودن هارمونیکهای فرد یا زوج برای شبیهسازی رنگآمیزی صدای لامپ خلأ یا نوار و قابلیت اتصالهای پیشرفته، بیدلیل نیست که این کمپرسور به یک ابزار ضروری در استودیوها بدل شده است.
امپریکال لبز همچنین دستگاه EL8X را نیز تولید میکنند که یک Distressor با قابلیت «مود بریتیش» است؛ قابلیتی شبیه به فشار دادن تمام دکمههای نسبت کمپرشن در ۱۱۷۶ که صدایی منحصربهفرد پدید میآورد.
جایگزین نرمافزاری Empirical Labs EL8 Distressor
مانند +API 2500، این دستگاه نیز شبیهساز فیزیکی ندارد؛ اما مجدداً شرکت یونیورسال آدیو شبیهسازهای نرمافزاری آن را در بسته نرمافزارهای خود عرضه میکند.
+Solid State Logic The Bus
شرکت سالید استیت لاجیک یا اس اس ال ابتدا به خاطر کنسولهای ضبط خود در دهه هفتاد به شهرت رسید. بخش قابل توجهی از این شهرت مدیون کمپرسور خروجی بود که در این کنسولها طراحی شده و سالیان سال است که مهندسین برای دست یافتن به صدایی بهخصوص به آن اتکا میکنند. +The Bus یک کمپرسور دو کاناله ترکیبی با اکولایزر دینامیک آنالوگ است که در ادامه راه همین کنسولها تولید شده است. این کمپرسور آنالوگ با کنترلهای دیجیتال، شخصیت صوتی چند نسل از کمپرسورهای خروجی سالید استیت لاجیک را شبیهسازی کرده و از صدای خشن سری ۴۰۰۰ تا صدای تمیز، نرم و کوبنده سری ۹۰۰۰ را در بر میگیرد.
برای شرح مفصل جزئیات امکانات گسترده این کمپرسور به مقالهای جداگانه نیاز خواهد بود؛ اما یکی از شاخصترین امکانات این دستگاه را میتوان افزودن اکولایزر دینامیک آنالوگ آن دانست. این اکولایزر در سطوح پایینتر از دروازه، مانند کمپرسور و در سطوح بالاتر از آن، مانند اکسپندر (expander) عمل میکند و امکان تغییرات خفیف یا شدید در شخصیت صوتی را بر مبنای سطح سیگنال ورودی در اختیار کاربر میگذارد.
سالید استیت لاجیک نسخه سری ۵۰۰ کمپرسور استریوی سری G و همچنین نسخه نرمافزاری آن را نیز ارائه کرده است.
جایگزینهای +Solid State Logic The Bus
Warm Audio Bus Compressor با الهام گرفتن از دستگاه سالید استیت لاجیک، کمپرسور استریوی مقرونبهصرفهای را برای میکس و مسترینگ به بازار ارائه کرده است. در حوزه نرمافزار نیز یونیورسال آدیو شبیهساز فوقالعادهای از این کمپرسور را در قالب بسته نرمافزاری خود ارائه میکند.
سخن نهایی
این هم از یک راهنمای کوتاه برای کمپرسورهایی که میتوانید به زنجیره ضبط یا میکسر خود اضافه کنید. اما باید نکتهای را درباره استفاده از تجهیزات سختافزاری اضافه کنیم؛ بهخصوص اگر از آن دسته افراد هستید که اغلب تنظیمات میکس نهایی را بارها دستکاری میکنند. توجه مضاعف به صدادهی خطوط مختلف در مرحله ضبط و حصول اطمینان از اینکه پیش از فشار دادن دکمه ضبط، صدای مورد نظر خود را ساختهاید، شاید به نظر محدودکننده برسد؛ زیرا نمیتوان تأثیر کمپرسور سختافزاری را پس از ضبط از سیگنال حذف کرد. اما به نظر ما این کار میتواند به آزادی بیشتر نیز منجر شود. با تنظیمات صدای دلخواه پیش از ضبط، کار میکس نهایی میتواند بیشتر معطوف به جزئیات و ظرافتهای صدا باشد تا اینکه وقت خود را صرف دستیابی به صدایی کنید که در ابتدا موفق به ایجاد آن نشدهاید. به عقیده ما این کار میتواند تغییری مثبت باشد. پس به جای «در میکس درستش میکنم»، بهتر است بگوییم «در اتاق ضبط درستش میکنم».
منبع: Guitar Center
مترجم: کیان ایرجی