آموزش, مقالات, مقالات استودیویی
باید اسپیکرهای مانیتورینگ را به‌صورت افقی روی میز قرار دهیم یا عمودی؟
آگوست
هر زمان که به یک تاپیک تصاویر استودیوی کاربران در یک تالار گفتگوی آهنگسازی یا تجهیزات استودیویی بروید، احتمالاً حداقل یک تصویر از یک استودیوی درست‌و‌حسابی را مشاهده خواهید کرد که در آن، اسپیکرهای مانیتورینگ نه به‌صورت ایستاده و عمودی، بلکه به‌صورت خوابیده به بغل و افقی بر روی میز قرار داده شده‌اند. در برخی مواقع نیز در این استودیوها، دو جفت اسپیکر مانیتورینگ بر روی یکدیگر قرار داده می‌شوند که مسئله را پیچیده‌تر می‌کند! بسیاری از این افراد، سخت بر این اعتقادند که قرار دادن اسپیکرها در استودیو به‌صورت افقی، عملکرد صوتی بهتری را برای آنها رقم می‌زند.
اما آیا این ادعا صحت دارد؟ آیا قراردهی اسپیکر به‌صورتی غیر از آنچه که شرکت سازنده در نظر داشته است، واقعاً باعث بهبود عملکرد آن می‌شود و آیا اصلاً نحوه و جهت قراردهی اسپیکر مانیتورینگ، تأثیری در عملکرد صوتی آن دارد؟ در این مطلب، قصد داریم به این سوالات پاسخ دهیم و نحوه صحیح قراردهی اسپیکر مانیتورینگ در استودیو را نیز به شما آموزش دهیم.
چرا نباید اسپیکرهای مانیتورینگ را به شکل افقی بر روی میز قرار دهیم؟
پیش از هر چیز، بیایید تأثیر قراردهی اسپیکر مانیتورینگ به‌صورت افقی بر روی صدای آن را مورد بررسی قرار دهیم.
هر اسپیکر، رفتار صوتی متفاوتی را در هر جهت از خود به نمایش می‌گذارد و در واقع، در هر سمتی از یک اسپیکر مانیتورینگ که قرار داشته باشید، صدای آن را به‌گونه‌ای متفاوت خواهید شنید. بنابراین، برای این که بهترین عملکرد صوتی یک جفت اسپیکر مانیتورینگ را تجربه کنید، باید کاملاً در روبروی آن و با فاصله‌ای بهینه بنشینید.
در زیر، دو تصویر را مشاهده می‌کنید که پاسخ‌دهی فرکانسی یک جفت اسپیکر مانیتورینگ در جهت‌های مختلف را با دقت بسیار بالا نمایش می‌دهند.
تصویر بالا، نمایانگر پاسخ‌دهی فرکانسی یک جفت اسپیکر مانیتورینگ با توییترهایی در بالای ووفر خود در محور‌های قرارگیری مختلف است. خط افقی صفر درجه، نشان‌دهنده موقعیت هم‌محور شنونده با اسپیکرهاست. محدوده نارنجی، موقعیتی است که شنونده درون آن، ماهیت صوتی بهینه اسپیکر را تجربه می‌کند و در واقع، نشان‌دهنده میزان حرکت جانبی لازم برای تجربه ماهیت صوتی متفاوت از اسپیکر است.
اسپیکر مورد استفاده در این آزمایش، طراحی بسیار خوبی دارد و می‌تواند تا انحرافی ۳۰ درجه‌ای از محور درایورهای خود، عملکرد صوتی بهینه‌ای را برای شنونده به نمایش بگذارد. این پدیده، جهت‌دهی کنترل‌شده (controlled directivity) نامیده می‌شود که دو مزیت را ارائه می‌کند: یکی محدوده بهینه بسیار وسیع اسپیکر در محور افقی و دیگری، انعکاس‌های متوازن اصوات در اتاق.
اکنون، عملکرد یک اسپیکر مانیتورینگ در موقعیت‌های مختلف در محور عمودی را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
در تصویر بالا، پاسخ‌دهی فرکانسی یک جفت اسپیکر مانیتورینگ با توییتری در بالای ووفر در زوایای عمودی مختلف نمایش داده شده است. در محور عمودی، دو نکته نسبت به محور افقی قابل توجه است؛ یکی از این نکات، الگوی پخش بسیار باریک‌تر در میان زوایای مختلف است که باعث انعکاس کمتر صدا به سقف و کف اتاق می‌شود. همچنین اکثر حرکات سر ما، در محوری افقی است و به همین دلیل، تأثیر این الگوی باریک‌تر را جز در ایستادن و نشستن متوجه نخواهیم شد. نکته دیگر در مورد محور عمودی، باریک شدن ناگهانی بازه بهینه اسپیکر در محدوده فرکانسی ۱۸۰۰ هرتز است. تمامی اسپیکرهای مانیتورینگی که طراحی two-way یا دو-درایور دارند (به‌جز انواع کواکسیال یا هم‌محور)، در این بخش عملکرد مشابهی دارند؛ زیرا این بخش، مرز میان محدوده فرکانسی ووفر اسپیکر و توییتر آن، یعنی فرکانس کراس‌اُور است. بنابراین، اسپیکرهای دارای طراحی سه-درایور یا three-way، در دو بخش از محدوده فرکانسی خود چنین بخش باریکی را دارند.
در نتیجه، مانیتورهایی که در آنها توییتر در بالای ووفر قرار گرفته است، در محور افقی پخش صدای بالایی دارند؛ اما در محور عمودی، با کمی حرکت سر خود به بالا یا پایین، به‌سرعت از محدوده بهینه آنها خارج خواهید شد. پس همانطور که احتمالاً تا الان متوجه شده‌اید، قراردهی اسپیکرهای مانیتورینگ به‌صورت افقی در استودیو، الگوهای پخش آنها را جابه‌جا می‌کند و محدوده بهینه افقی بسیار باریکی را برای آنها رقم می‌زند. به دنبال همین امر، با قراردهی اسپیکرهای خود به این شکل، اگر کمی سر خود را به سمت چپ یا راست حرکت دهید، به‌سرعت از محدوده بهینه اسپیکرها خارج خواهید شد و صداهای تولیدشده توسط آنها را به شکل صحیح نخواهید شنید. همچنین، این روش قراردهی، مزایای الگوی پخش عمودی باریک اسپیکرها را نیز از بین می‌برد و باعث انعکاس بیشتر صدا در سقف و کف محیط قرارگیری درایورها و در نتیجه، افت کیفیت اسپیکر مانیتورینگ و شرایط آکوستیک اتاق می‌شود.
اسپیکرهایی با طراحی عرضی
اگر محیط استودیوی شما به‌گونه‌ای است که باید اسپیکرهای مانیتورینگ خود را در آن به‌صورت افقی قرار دهید یا صرفاً از ظاهر مانیتورها بدین شکل بیشتر خوشتان می‌آید، مدل‌هایی در بازار وجود دارند که به شکل افقی طراحی شده‌اند. اسپیکرهایی با طراحی three-way همچون KH310 از شرکت نویمن (Neumann) و LYD48 از شرکت داین‌آدیو (Dynaudio) از این دسته محصولات هستند و با قرارگیری به شکل افقی، عملکردی بهتر از خود به نمایش می‌گذارند.
در حالی که Neumann KH310 یک اسپیکر مانیتورینگ بسیار باکیفیت است و می‌تواند در حالت افقی نیز عملکردی عالی داشته باشد، اما بازه پخش صدای این اسپیکر نیز در محدوده ۶۵۰ هرتز باریک می‌شود و حرکت عرضی سر در روبروی آن، باعث تغییر عملکرد اسپیکر در این محدوده فرکانسی می‌شود. هرچند که این پدیده در KH310 چندان قابل شنیدن نیست، اما به هر شکل نمی‌توان آن را نادیده گرفت و حتی شرکتی همچون نویمن نیز نمی‌تواند بر قوانین فیزیک غلبه کند!
با این حال، برخی از شرکت‌های سازنده با به‌کارگیری یک طراحی ویژه، این مشکل را به‌خوبی حل کرده‌اند! این طراحی، نصب هم‌محور یا coaxial درایورهای اسپیکر مانیتورینگ است. در این طراحی، توییتر در بخش مرکزی ووفر قرار گرفته است و جهت و محور تولید صدای هر دو درایور، دقیقاً با یکدیگر یکسان است. به لطف هم‌محور بودن درایورها در این اسپیکرها، می‌توان آنها را در هر جهتی، چه به‌صورت ایستاده و چه به‌صورت افقی در محیط مورد نظر قرار داد و عملکردی کاملاً بهینه از آنها دریافت کرد.
دو شرکت جنلک (Genelec) و ام‌ای گیتین (ME Geithain) از مهمترین سازندگان اسپیکرهای کواکسیال در دنیا به شمار می‌روند و در سالهای اخیر شرکت‌هایی همچون کف (KEF) نیز از این طراحی و فناوری در ساخت اسپیکرهای خانگی خود استفاده کرده‌اند. مدل‌های کواکسیال به دلیل طراحی پیچیده خود، معمولاً قیمتی بسیار بالاتر از اسپیکرهای مانیتورینگ عادی دارند و برای این که صاحب یک جفت از آنها شوید، باید برای پرداخت مبلغی به اندازه یک اتومبیل میان‌قیمت آماده شوید! البته که اخیراً چندی از شرکت‌های معتبر، اسپیکرهای مانیتورینگ کواکسیال نسبتاً خوش‌قیمتی نیز به بازار عرضه کرده‌اند که می‌توانند مزایای این نوع از اسپیکر را با صرف هزینه‌ای بسیار کمتر به شما ارائه کنند. اگر کمی بیشتر در بازار جستجو کنید، می‌توانید این مدل‌ها را با برندهایی نظیر تنوی (Tannoy)، پریسونس (Presonus)، فلوئید آدیو (Fluid Audio)، پایونیر (Pioneer)، کف (KEF) و آوتپوت (Output) بیابید.
جمع‌بندی
در نهایت و با این اوصاف، بهتر است که حتی‌الامکان، اسپیکرهای مانیتورینگ خود را به‌صورت افقی روی میز قرار ندهید. قابل درک است که این روش قرارگیری اسپیکر ممکن است به نظر شما، ظاهری زیباتر به استودیویتان ببخشد؛ اما شما ترجیح می‌دهید که به‌عنوان یک آهنگساز، بیشتر به کیفیت آثارتان مشهور باشید یا ظاهر زیبای استودیویتان؟
شاید هنوز هم فکر کنید که در برخی از شرایط، همچون موقعیت‌هایی که اسپیکرها و توییترشان ارتفاعی بیشتر از گوش شما دارند، بهتر است که آنها را به‌صورت افقی قرار دهید تا توییتر آنها با گوشتان هم‌سطح شود؛ اما حتی در این صورت نیز این نحوه قراردهی، اصولی نیست و بهتر است با استفاده از یک استند یا پایه ویژه، اسپیکرهایتان را به سمت پایین متمایل کنید. شیب مانیتورها در این حالت باید کمتر از ۱۵ درجه باشد؛ در غیر این صورت، احتمالاً پایداری آنها بر روی پایه کاهش خواهد یافت و ممکن است از روی پایه سقوط کنند. راه جالب دیگری که در این صورت می‌توانید به کار بگیرید، قرار دادن اسپیکر به‌صورت وارونه بر روی پایه یا میز است، به‌طوری که توییتر آن پایین‌تر از ووفر آن قرار بگیرد. جالب است که بدانید این نحوه قرارگیری، کاملاً اصولی است و عملکرد اسپیکر مانیتورینگ را به هیچ وجه کاهش نمی‌دهد.
در بسیاری از استودیوهای بزرگ و گران‌قیمت می‌بینیم که اسپیکرها به شکل افقی بر روی کنسول قرار گرفته‌اند؛ پس آیا مهمترین مهندسین صدا نیز در نحوه قراردهی اسپیکر خود دچار اشتباه می‌شوند؟ باید بگوییم که این نحوه قراردهی اسپیکر در استودیوهای بزرگ، برای باز نگه داشتن میدان دید به اتاق ضبط از پشت کنسول است، زیرا قراردهی ایستاده اسپیکرها، ممکن است جلوی دید مهندس صدا به هنرمندان حاضر در اتاق ضبط را بگیرد. همچنین این اسپیکرها، معمولاً برای ترکینگ استفاده می‌شوند و اسپیکرهای میکس در چنین استودیوهایی، معمولاً یونیت‌هایی بسیار بزرگ هستند که در بالای سر جایگذاری شده‌اند. بنابراین، اگر به هر دلیلی مجبور هستید که اسپیکرهای خود را در استودیو به‌صورت افقی قرار دهید، تنها در مواقع ترکینگ از این نحوه قراردهی استفاده کنید و در زمان میکس با اسپیکرها، آنها را به شکل ایستاده بر روی پایه یا میز قرار دهید. البته که همانطور که گفته شد، اسپیکرهای کواکسیال از تمامی این قواعد مصون هستند و می‌توانید آنها را هر طور که مایلید بر روی پایه یا میز قرار دهید.
قراردهی صحیح اسپیکرهای مانیتورینگ و کنترل انعکاس صوتی آنها در استودیو، از اولین و آسان‌ترین روش‌ها برای تجربه بهترین کیفیت صدا در محیط آهنگسازی شما هستند. همچنین پیشنهاد می‌کنیم پس از بهینه‌سازی کامل اتاق و اسپیکرهای خود در استودیو، از نرم‌افزارهای تطبیق عملکرد اسپیکر بسته به شرایط آکوستیک اتاق (room correction) همچون SoundID Reference استفاده کنید تا بهینه‌ترین عملکرد اسپیکرهای مانیتورینگ خود را تضمین کرده و با دقتی بالا به میکس و ساخت موسیقی بپردازید.
شما اسپیکرهای مانیتورینگ خود را به چه شکل بر روی میز قرار داده‌اید؟ نظر خود را در بخش پایینی همین مطلب، با ما و مخاطبین گیتار ایران در میان بگذارید.
منبع: Sonarworks
نویسنده: Adam Kagan