آموزش, مقالات, مقالات یوکللی
۴ راهکار برای بهبود ثبات کوک یوکللی
اکتبر
یوکللی سازی دوست‌داشتنی و سرگرم‌کننده است که نوازندگی با آن چندان سخت نیست و می‌توان با یادگیری آن، لذتی فراوان از موسیقی برد. اما اگر خوش‌شانس نباشید، ممکن است که یوکللی شما دچار مشکلاتی فنی متعددی شود که تجربه استفاده از آن را تلخ و کلافه‌کننده کند. یکی از رایج‌ترین مشکلات فنی در اکثر سازهای زهی، عدم پایداری کوک سیم‌های آنهاست و یوکللی نیز از این قاعده مستثنی نیست. این مشکل برخی اوقات در یوکللی‌های کاملاً نو رخ می‌دهد و بعضاً نیز به‌مرور زمان و با استفاده مداوم از یک ساز پدید می‌آید.
اما چرا یوکللی‌ها دچار چنین مشکلی می‌شوند و چگونه می‌توان این مشکل را حل کرد؟ در این مطلب، قصد داریم چهار روش مفید و ساده را برای بهبود پایداری کوک یوکللی شرح دهیم تا بتوانید همواره لذت نوازندگی بی‌دغدغه این ساز را تجربه کنید.
۱- کشیدن سیم‌ها پس از نصب بر روی ساز
سیم یوکللی در اکثر موارد از نایلون ساخته می‌شود؛ ماده‌ای که به خاصیت کشسانی خود مشهور است! به دنبال همین امر، سیم‌های یوکللی نیز خاصیت فنری قابل توجهی دارند و اگر آنها را پس از بیرون آوردن از بسته‌بندی، مستقیماً بر روی ساز نصب کنید، احتمالاً بلافاصله شاهد پایین آمدن سریع کوک آنها خواهید بود. بنابراین، بهتر است پس از اینکه سیم را بر روی ساز خود نصب کردید و آن را به شکل کامل کوک کردید، انگشتان خود را در زیر سیم‌ها قرار دهید و آنها را یکی‌یکی و با ملایمت و احتیاط به سمت بیرون بکشید. پس از انجام این کار، کوک سیم کمی بم می‌شود و باید آن را مجدداً کوک کنید. این پروسه را تا زمانی انجام دهید که پس از کشیدن سیم، دیگر کوک آن کاهش پیدا نکند و پایدار شود.
همچنین تلاش کنید در حین کوک کردن ساز خود، کوک آن را به سمت بالا ببرید، نه به سمت پایین. این کار باعث می‌شود که کشش سیم‌ها حفظ شود و پس از انجام فرایند کوک، سیم حتی ذره‌ای از روی میله تیونر سر نخورد و کوک آن کاهش نیابد.
۲- بازبینی تیونرها و عیب‌یابی آنها
تیونرهای اصطکاکی که معمولاً در یوکللی‌های قدیمی‌تر و وینتج وجود دارد، ساده‌ترین نوع از تیونر سازهای زهی به شمار می‌روند و از این رو، نگهداری از آنها بسیار آسان است. اما این نوع از تیونر زمانی که کهنه شود، می‌تواند دردسرهایی را برای صاحب ساز به دنبال داشته باشد.
در بسیاری از این تیونرها، خصوصاً نمونه‌های قدیمی‌تر، واشر مقوایی داخل تیونر ضخامت خود را از دست می‌دهد و باعث می‌شود مکانیزم تیونر سختی خود را از دست بدهد و دیگر نتواند سیم را به‌خوبی در خود نگه دارد. اگر در حین بازبینی تیونرهای ساز متوجه شدید که پیچ انتهای آن که گوشی‌های کوک را به میله تیونر متصل می‌کند کاملاً سفت است اما گوشی کماکان در جای خود آزادانه می‌چرخد، یعنی عمر واشر مذکور تمام شده است و نیاز به تعویض دارد. در چنین شرایطی، یک تعمیرگاه خبره سازهای زهی می‌تواند به شما کمک کند و با تعویض این قطعه، مشکل پایداری کوک در یوکللی شما را برطرف سازد.
اگر یک یوکللی قدیمی دارید و این واشر در تیونر آن دچار مشکل شده است، می‌توانید تیونرهای ساز را با نمونه‌هایی نو تعویض کنید تا جانی تازه به یوکللی خود ببخشید. اما اگر ظاهر تیونرهای قدیمی ساز خود را دوست دارید و از عملکرد آنها راضی هستید، بهتر است تنها به تعویض واشر مذکور بسنده کنید.
در صورتی که یوکللی شما یک نمونه نسبتاً جدید با تیونرهای مدرن و چرخ‌دنده‌ای است و با این حال، پایداری کوک رضایت‌بخشی ندارد، احتمالاً تیونرها به‌طور صحیح نصب نشده‌اند و از این رو، سیم را به شکلی بهینه در بر نمی‌گیرند. یک راه برای بازبینی این امر این است که سیم متصل به تیونر را کمی بکشید. اگر با انجام این کار، میله تیونر به‌وضوح در جای خود در محور عمودی حرکت می‌کند، احتمالاً یکی از پیچ‌هایی که بدنه تیونر را بر روی سردسته محکم می‌کند، در جای خود شل شده است. برای حل این مشکل می‌توانید به‌آسانی به سراغ تمام پیچ‌های متصل‌کننده تیونرها به سردسته بروید و آنها را با دقت سفت کنید. در این پروسه، توجه داشته باشید که تمامی پیچ‌ها را به‌خوبی سفت کنید و در عین حال، از فشار آوردن بیش‌ازحد به آنها پرهیز کنید. همچنین برای انجام این کار حتماً از یک پیچ‌گوشتی مناسب با اندازه و شکل پیچ‌های ساز خود استفاده کنید تا به آج آنها صدمه نزنید.
۳- اصلاح شکل نوازندگی
نواختن یوکللی با شدت بالا و ضربه زدن محکم به سیم‌های آن می‌تواند تجربه‌ای بسیار لذت‌بخش باشد و صدایی پویاتر به ساز ببخشد؛ اما این کار طبیعتاً عواقبی نیز به دنبال دارد. اگر مدتی طولانی را با شدتی بالا با یوکللی خود به نوازندگی بپردازید، پس از آن متوجه می‌شوید که سیم‌ها از کوک خارج شده‌اند و دیگر پایداری کوک گذشته را ندارند. پس اگر یوکللی شما نیز پایداری کوک پایینی دارد، نگاهی دقیق‌تر به نحوه نوازندگی خود بیندازید و از خود بپرسید که آیا همواره در حال نوازندگی با شدتی بالا هستید یا خیر!
همانطور که گفته شد، سیم‌های یوکللی از جنس نایلون هستند و از این رو، خاصیت کشسانی بالایی دارند. پس بدیهی است که با هر بار نواختن یوکللی، سیم‌های آن در هر ضربه دست شما، کمی کشیده می‌شوند و به دنبال این امر نیز ممکن است کوک آنها کمی تغییر کند. پس اگر حتی پس از نصب سیم نو و کشیدن آن به‌صورت اصولی و اطمینان از سلامت تیونرهای ساز خود، باز هم متوجه شدید که پس از یک جلسه تمرین یا اجرای سخت و جدی، کوک سازتان تغییر کرده است، دلیل احتمالی آن شدت بیش‌ازحد نوازندگی شما بوده است!
۴- مشکلات ذاتی اینتونیشن
تا به اینجا، روش‌هایی برای کوک کردن اصولی یوکللی و بهبود پایداری کوک این ساز را به شما آموختیم؛ اما اکنون می‌خواهیم درباره مؤلفه‌ای مؤثر در کوک این ساز صحبت کنیم که امری ذاتی است و ما کنترلی روی آن نداریم: اینتونیشن!
یوکللی در تمامی انواع خود، از سوپرانو تا باریتون، معمولاً به چهار سیم مجهز است که هر یک از آنها نیز ضخامتی متفاوت دارند. به دنبال این تفاوت ضخامت، برای اینکه هر یک از این سیم‌ها بتوانند در کل طول فرت‌بورد صدایی دقیقاً مطابق با کوک تولید کنند، نیاز است که طولی کمی متفاوت با یکدیگر داشته باشند. از این رو، معمولاً نازک‌ترین سیم ساز کمی به جلوتر کشیده می‌شود تا کوتاه‌ترین طول را داشته باشد و ضخیم‌ترین سیم نیز باید کمی عقب‌تر کشیده شود تا بیشترین طول را داشته باشد.
چنین کاری در سازهای پیشرفته‌تر همچون گیتار الکتریک به‌آسانی ممکن است؛ زیرا این سازها سدل‌هایی قابل تنظیم در بریج خود دارند که می‌توان با استفاده از آنها و تغییر موقعیت و ارتفاع‌شان، طول سیم‌ها را به‌نحوی جزئی تغییر داد و مشکلات دقت نت و اینتونیشن را در آنها حل کرد. به لطف این سیستم، تفاوت ضخامت سیم‌ها تقریباً به‌طور کامل در گیتارهای الکتریک و بیس قابل جبران است و می‌توان اینتونیشنی دقیق را در تمامی سیم‌ها تجربه کرد. این کار به این دلیل صورت می‌گیرد که سیم‌های ضخیم‌تر برای تولید نت‌هایی دقیق، باید طولی بیشتر نسبت به سیم‌های نازک‌تر داشته باشند و این سدل‌ها، افزایش طول سیم‌ها را ممکن می‌سازند.
در نقطه مقابل، سازهایی همچون گیتارهای کلاسیک، اکثر گیتارهای آکوستیک و همچنین یوکللی، در بریج خود تنها به یک سدل ثابت مجهز هستند که شکلی خطی دارد و هیچ بخشی از آن قابل حرکت نیست. این طراحی باعث می‌شود که در این سازها، طول سیم محدودیت داشته باشد و نتوان آزادانه این مؤلفه را بسته به ضخامت سیم‌ها تنظیم کرد. به همین دلیل نیز در یوکللی شاید بتوانید یک یا دو سیم را از لحاظ اینتونیشن به‌شکلی کاملاً دقیق تنظیم کنید و در تمامی فرت‌ها نتی صحیح را از آنها دریافت کنید، اما تنظیم کامل اینتونیشن تمامی سیم‌ها ممکن نیست و در هر حال، چند سیم در برخی از فرت‌ها کوکی کاملاً صحیح نخواهند داشت.
اما در کنار این امر، یوکللی‌های ارزان‌قیمت موجود در بازار اکثراً با کنترل کیفیت و ظرافت نه‌چندان مطلوب تولید می‌شوند تا سازنده آنها بتواند با کمترین هزینه، بیشترین محصول را در کوتاه‌ترین زمان تولید کند و ساز با قیمتی پایین‌تر به دست شما برسد. از این رو، در این سازها بعضاً بریج به‌حدی بد طراحی شده است که نمی‌توان کوکی کاملاً صحیح را در هیچ‌یک از سیم‌ها تجربه کرد!
یک مشکل کلافه‌کننده دیگر این است که در بسیاری از یوکللی‌های موجود در بازار، خصوصاً نمونه‌های تولیدشده توسط شرکت‌های متفرقه، بریج به‌کلی در موقعیتی اشتباه بر روی بدنه نصب شده است! این اتفاق، بیش از آنچه تصور می‌کنید در یوکللی‌های موجود در بازار رخ می‌دهد و می‌تواند یک ساز را به یک اسباب‌بازی بلااستفاده تبدیل کند!
آیا راه‌حلی برای این مشکل وجود دارد؟ تا حدی بله! یک تعمیرکار خبره می‌تواند با روش‌های مختلف، طول اسکیل را در چنین سازی تغییر دهد تا کوک آن کمی بهبود یابد. یکی از این راه‌ها، تراشیدن سدل و تنظیم لبه آن در موقعیتی بالاتر یا پایین‌تر است که می‌توان با انجام آن، طول اسکیل یک یوکللی را چند میلی‌متر تغییر داد. ایجاد یک شیار جدید در سدل در موقعیتی متفاوت نیز یکی از راه‌ها برای حل نسبی این مشکل است. اما اگر می‌خواهید مشکل موقعیت اشتباه بریج در یوکللی خود را به‌طور کامل حل کنید، طبیعتاً نیاز است که از تعمیرکار بخواهید بریج را از بدنه ساز جدا کند و آن را مجدداً در موقعیت صحیح بچسباند. در نظر داشته باشید که حتی در صورت انجام این کار نیز ممکن است تجربه اینتونیشن کاملاً صحیح در تمامی سیم‌های ساز غیرممکن باشد و تنها برخی از سیم‌های آن به‌طور کامل در کوک قرار بگیرند.
در هر صورت، ما انجام چنین تعمیری را بر روی یک یوکللی ارزان‌قیمت توصیه نمی‌کنیم؛ زیرا احتمالاً هزینه آن بسیار بیشتر از قیمت خود یوکللی خواهد بود! پس مگر در صورتی که وابستگی عاطفی ویژه‌ای به ساز خود دارید، اگر مشکلی اساسی همچون موقعیت اشتباه بریج در آن وجود دارد، بهتر است که آن را به حال خود رها کنید و به فکر خرید یوکللی جدید باشید!
سخن آخر
همانطور که زندگی همیشه آن‌طور که می‌خواهیم پیش نمی‌رود و توانایی کنترل تمامی جزئیات آن را نداریم، یوکللی نیز دقیقاً چنین است! این ساز می‌تواند لحظات بسیار لذت‌بخشی را برای شما رقم بزند؛ اما ممکن است برخی از اوقات با مشکلاتی همچون عدم پایداری کوک، صبر شما را به چالش بکشد. حتی در این شرایط نیز بهتر است آرامش خود را حفظ کنید و با بهره‌گیری از نکات ذکرشده در این مطلب، در صورت امکان ساز خود را مجدداً به بهینه‌ترین حالت ممکن برسانید.
امیدواریم که از مطالعه این مطلب لذت برده باشید و با بهره‌گیری از نکات آن، تجربه‌ای شیرین‌تر را از نواختن یوکللی برای خود رقم بزنید!
در پایان، اگر به یادگیری اصولی یوکللی علاقه دارید، پیشنهاد می‌کنیم مجموعه رایگان آموزش یوکللی را در وب‌سایت یا کانال یوتیوب گیتار ایران دنبال کنید و قدم‌به‌قدم، دانش و مهارت خود را افزایش دهید. در قسمت اول این مجموعه، امیر مهرپویا درباره نحوه در دست گرفتن یوکللی صحبت می‌کند:
منبع: Ukulele Magazine
نویسنده: Mamie Minch
مترجم: امیر تولی