آموزش, مقالات, مقالات گیتار, مقالات گیتار آکوستیک, مقالات گیتار الکتریک
بهترین راه برای نگهداری از فرت‌بورد گیتار چیست؟
آوریل
گیتاری دارم که فرت‌بورد آن از نوعی بسیار روشن از چوب رزوود ساخته شده است. من ظاهر این فرت‌بورد را زمانی که به آن روغن لیمو می‌زنم بسیار دوست دارم، اما این ظاهر زیبا تنها یک الی دو روز میهمان این گیتار است. من نوعی مالیدنی از پلیمر چوب دارم که مدت‌هاست وسوسه شده‌ام آن را بر روی فرت‌بورد این گیتار بزنم تا عمق ظاهری بیشتری به رگه‌های آن ببخشم و در واقع، ظاهر روغن‌خورده آن را دائمی کنم. آیا چنین کاری به فرت‌بورد سازم صدمه می‌زند؟ در مقابل، آیا روغن فرت‌بوردی در بازار وجود دارد که بتواند درخششی بیشتر را به این بخش از ساز ببخشد و ماندگاری بیشتری نیز داشته باشد؟ – ویل ساتر
چنین سوالاتی هر روز از ما پرسیده می‌شود و به همین دلیل تصمیم گرفتیم تا مطلبی جامع در این باره ارائه کنیم که در آن، اغلب نکات نگهداری از فرت‌بورد ذکر شده است.
در پاسخ به سوال بالا، ابتدا باید بگوییم که ما به هیچ وجه استفاده از موادی به‌جز روغن‌های مخصوص فرت‌بورد را برای جلا بخشیدن به این بخش از گیتار توصیه نمی‌کنیم و همواره به افرادی که دانش و مهارت کافی در این زمینه برخوردار نیستند، پیشنهاد می‌کنیم که از هیچ ماده‌ای به‌جز موادی که توسط شرکت‌هایی چون دانلوپ و MusicNomad مشخصاً برای گیتار تهیه شده است، استفاده نکنند.
پلیمرهایی همچون لاک الکل مالشی، برای استفاده در سطوح چوبی معمول طراحی شده‌اند و یک لایه ثابت و سخت را بر روی سطح چوب تشکیل می‌دهند. چنین چیزی معمولاً در فرت‌بورد و عملکرد آن، تأثیری خوشایند ندارد و اکثر نوازندگان، فرت‌بوردی با سطح مات و فینیش‌نشده را به یک نمونه براق و لاک‌خورده، ترجیح می‌دهند. اعمال چنین مواد پلیمری بر روی فرت‌بورد، می‌تواند سرویس آن در آینده و انجام کارهایی همچون تعویض و حتی اصلاح فرت‌ها را نیز دشوار کند. همچنین اگر ساز مورد بحث کارکرده است، احتمالاً تا به الان، چربی، عرق دست و آلودگی‌های مشابه، به‌شکلی عمیق به بافت فرت‌بورد نفوذ کرده است. بنابراین، با وجود چنین عناصری، نمی‌توان اطمینان داشت که لاک الکل مورد نظرتان اصلاً بتواند به‌طور کامل به سطح فرت‌بورد بچسبد. در این شرایط، ممکن است که لاک الکل هیچ‌گاه بر روی فرت‌بورد به‌صورت کامل خشک نشود یا حتی در صورت خشک شدن نیز به‌آسانی طبله کند و کنده شود. مطمئناً هر دوی این موارد، تجربه‌‌ای بسیار ناخوشایند را در استفاده از گیتار برایتان رقم می‌زنند و ممکن است صدماتی جبران‌ناپذیر نیز به سطح فرت‌بورد و فرت‌های آن وارد کنند.
اکثر محصولاتی که امروز به‌عنوان روغن لیموی فرت‌بورد در بازار به فروش می‌رسند، روغن‌هایی معدنی هستند که مقداری اسانس لیموی مصنوعی یا در بهترین حالت، کمی روغن لیموی طبیعی به آنها افزوده شده است. این روغن‌ها عملکردی عالی در افزایش رطوبت سطح فرت‌بورد دارند و در کنار آن، تا مدتی ظاهری زیباتر نیز به فرت‌بورد شما می‌بخشند. اما روغن‌های معدنی معمولاً بر روی سطح چوب باقی نمی‌مانند و تبخیر می‌شوند و به همین دلیل، تأثیر آنها بر روی ظاهر فرت‌بورد، دائمی نیست و بسیار کوتاه‌مدت است.
روغن‌هایی نیز در بازار وجود دارند که با قرارگیری در معرض اکسیژن، در مدت زمانی کوتاه تبدیل به پلیمر می‌شوند. برخی از این موارد همچون روغن تانگ (Tung oil) یا همان روغن چوب چینی، از دیرباز به‌عنوان یک فینیش برای چوب مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند. اما در مقابل، بسیاری از این روغن‌های خشک‌شونده برای تبدیل شدن به یک لایه ثابت بر روی فرت‌بورد سازتان، از ترکیبات فلزی همچون کُبالت بهره می‌گیرند و می‌توان از این رو، آنها را در دسته مواد سمی جای داد. همین فرایند خشک شدن مصنوعی نیز باعث می‌شود که این روغن‌ها در سطح فرت‌بورد خشک شوند و وارد منافذ چوب آن نشوند. از این رو، احتمال زیادی وجود دارد که مقاومت این فینیش‌ها در برابر عوامل محیطی و نوازندگی، پایین‌تر از تصور شما باشد و در کل، گزینه مناسبی برای استفاده روی فرت‌بورد گیتار نیستند.
برخی از روغن‌های طبیعی همچون روغن گردو نیز ممکن است با قرارگیری در فرایند اکسیداسیون، به حالت جامد درآیند و از این رو، می‌توانند تأثیر عملکردی و بصری ماندگارتری از روغن لیمو بر روی فرت‌بورد ساز شما داشته باشند. ما از فینیش طبیعی ظروف چوبی Preserve که بر پایه روغن دانه‌ها ساخته شده است بر روی فرت‌بورد چند ساز استفاده کرده‌ایم و نتیجه آن قابل قبول بوده است. این ماده کاملاً غیرسمی است و به‌آسانی نیز بر روی سطوح چوبی خشک می‌شود.
همچنین ما اخیراً از یک نوع خاص از موم‌های خمیری نیز به جای این روغن‌ها در فرت‌بورد یک ساز استفاده کرده‌ایم و نتیجه‌‌ای جالب را تجربه کردیم. در صورتی که این ماده را با کمی نیرو و به‌شکلی اصطکاکی بر روی فرت‌بورد گیتار اعمال کنید و بمالید، سطحی تیره، براق و بسیار جذاب از خود به جای می‌گذارد و می‌تواند ماندگاری طولانی‌تری از روغن لیمو بر روی فرت‌بورد ساز داشته باشد. موم میکروکریستالین از برند Renaissance، یکی از محبوب‌ترین برندهای این ماده در بازار است و در صورت برخورداری شما از دانش و مهارت کافی در این زمینه، استفاده از آن را پیشنهاد می‌کنیم. اما توجه داشته باشید که از موم‌هایی صنعتی مانند Briwax که توسط مغازه‌های ابزارفروشی فروخته می‌شود، استفاده نکنید؛ زیرا این محصولات حاوی حلال‌هایی نظیر تولوئن (toluene) هستند و هم برای سلامت شما و هم گیتارتان ضرر دارند.
اما در هر صورت، مثل همیشه پیشنهاد می‌کنیم که در استفاده از وکس‌ها و روغن‌های مربوط به فرت‌بورد، میانه‌روی و احتیاط فراوان را رعایت کنید و سعی کنید به مقداری افراطی این مواد را بر روی فرت‌بورد گیتار خود اعمال نکنید. ما به‌عنوان تعمیرکاران گیتار، سازهایی را دیده‌ایم که چسب فرت‌های آنها به دلیل استفاده بیش‌ازحد از روغن در فرت‌بوردشان به‌کلی حل شده است و فرت‌ها در سر جایش دچار لقی شده‌اند و هر لحظه ممکن است که از جای خود خارج شوند. همچنین توجه داشته باشید که فرت‌بورد‌های فینیش‌شده و لاک‌خورده، نیازی به روغن و وکس ندارند و این مواد را بر روی آنها اعمال نکنید. این کار نه‌تنها فایده‌‌ای به حال گیتارتان ندارد، بلکه می‌تواند باعث بروز مشکلات و صدماتی به ساختار آن نیز بشود و شاید به‌مرور زمان مجبور شوید هزینه زیادی را برای تعمیر ساز و یا حتی خرید گیتار آکوستیک یا الکتریک نو بپردازید.
امیدواریم که با مطالعه این مطلب، زین پس بتوانید به‌شکلی اصولی‌تر و حرفه‌‌ای به فرت‌بورد گیتار خود رسیدگی کنید! همچنین در انتها مجدداً تأکید می‌کنیم که اگر از دانش و مهارت کافی برای استفاده از مواد اشاره‌شده برخوردار نیستید، حتماً از یک فرد متخصص کمک بگیرید؛ زیرا عدم آگاهی از ماهیت و نحوه به‌کارگیری این مواد و روش‌ها می‌تواند تأثیری جبران‌ناپذیر بر سلامت گیتار و حتی خود شما بگذارد!
منبع: Acoustic Guitar Magazine
نویسنده: Martin Keith
مترجم: امیر تولی