آموزش, سایر مقالات, مقالات
همه چیز درباره تُن‌آرم ترن‌تیبل
آوریل
میله‌ای در ترن‌تیبل یا همان گرامافون وجود دارد که کارتریج و سوزن بر روی بخش انتهایی آن نصب شده است و با قرارگیری بر روی صفحه، می‌تواند فرایند پخش آن را شروع کند. این میله یا بازویی، تُن‌آرم (Tonearm) نام دارد. اما روش کارکرد این بخش چگونه است و انواع مختلف آن، چه تأثیری بر روی عملکرد ترن‌تیبل دارند؟ در این مقاله، این دو سوال را به شکلی جامع پاسخ خواهیم داد و در قالب مطلبی مختصر و مفید، تمامی وجوه تنآرم را نیز مورد بررسی قرار می‌دهیم.
تنآرم چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟
اولین چیزی که باید در مورد تنآرم بدانید، کارکرد و وظیفه اصلی آن در یک گرامافون یا ترن‌تیبل است.
تنآرم یک بازویی بلند است که بر روی بخش رویی ترن‌تیبل قرار دارد و وظیفه قراردهی کارتریج و استایلوس آن بر روی شیارهای صفحه واینیل را دارد.
به دلیل اینکه کارتریج یکی از اساسی‌ترین بخش‌های ترن‌تیبل، یعنی استایلوس (سوزن) را در خود نگه می‌دارد، می‌توان آن را بخشی بسیار حیاتی از ترن‌تیبل دانست که نقشی کاملاً مستقیم در تبدیل ارتعاشات استایلوس به سیگنال صوتی دارد.
استایلوس یکی از معدود بخش‌هایی در ترن‌تیبل است که تماس مستقیم با صفحه واینیل دارد. دیگر بخشی در دستگاه که مستقیماً با صفحه در تماس است را می‌توان پلتر دانست که البته همواره یک لایه ضد لغزش در میان آن و صفحه واینیل قرار دارد و نمی‌توان آن را تماسی مستقیم همانند تماس استایلوس با صفحه به شمار آورد. با این حساب، تنها بخشی در گرامافون که کاملاً مستقیم با صفحه واینیل در تماس است، استایلوس است.
اکثر کارتریج‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که برای اتصال کامل به تنآرم، نیازمند یک قطعه قاب‌مانند موسوم به هدشل (headshell) هستند. این قطعه، نقطه اتصال کارتریج با تنآرم است و آن را به محکمی بر روی تنآرم حفظ می‌کند. هدشل زاویه کارتریج را ثابت نگه می‌دارد و به همین دلیل باید ارتفاع و زاویه تنآرم را با توجه به آن، با دقت تنظیم کرد. در صورت تنظیم اشتباه تنآرم نسبت به هدشل، عملکرد صوتی ترن‌تیبل افت می‌کند و حتی ممکن است صدماتی جبران‌ناپذیر به استایلوس و صفحه واینیل در حال پخش وارد شود.
برای مثال، اگر کارتریج به شکلی بر روی تن آرم نصب شده باشد که وزنی بیش‌ازحد بر روی یک سمت آن اضافه کند یا وزن خود کارتریج به شکلی چشمگیر بالا باشد، نیاز به افزودن وزنه در انتهای تنآرم خواهید داشت. در صورتی که کارتریج بر روی تن آرم سنگینی کند و بدون افزودن وزنه به انتهای تنآرم اقدام به استفاده از گرامافون و پخش صفحه کنید، به احتمال بسیار زیاد، در مدتی کوتاه صدمه‌ای جبران‌ناپذیر به استایلوس و صفحه خواهید زد.
اشکال و طراحی‌های مختلف تنآرم
در بازار امروز انواع پرشماری از تنآرم در شکل‌ها و طراحی‌های مختلف وجود دارد. اما با این وجود، می‌توان این انواع را به سه دسته کلی تقسیم کرد که در ادامه به هر یک از آنها خواهیم پرداخت.
تنآرم صاف
تن‌آرم‌های صاف (Straight) را می‌توان متداول‌ترین نوع از این قطعه دانست که معمولاً در ترن‌تیبل‌های اقتصادی‌تر به کار می‌رود.
اکثر تن‌آرم‌های صاف، طولی زیاد دارند که باعث می‌شود نیروی اهرم بالایی به صفحه وارد کنند و برای کارکرد صحیح، نیازمند یک سیستم ضد لغزش قوی باشند. همچنین، این نوع از تنآرم به‌طور طبیعی اصطکاک رو به داخلی که چرخیدن صفحه به استایلوس وارد می‌کند را خنثی می‌کند و علاوه بر افزایش طول عمر استایلوس، توازن کانال خوبی را نیز رقم می‌زند.
شایان ذکر است که نمونه‌هایی کوتاه‌تر از تن‌آرم‌های صاف نیز در بازار وجود دارد که نیاز چندانی به مکانیزم anti-skate (ضد لغزش) ندارند و به همین دلیل نیز عملکرد صوتی بهینه‌تری را نسبت به نمونه‌هایی با طول بیشتر برای ترن‌تیبل رقم می‌زنند.
تنآرم J-شکل
این نوع از تنآرم، از لحاظ ساختاری شباهت بسیاری به نمونه‌های صاف دارد؛ با این تفاوت که در نزدیکی محل اتصال کارتریج و هدشل، کمی به چپ متمایل شده است. این طراحی، شکلی تقریباً همانند حرف J لاتین به این قطعه می‌دهد و به همین دلیل است که آن را J-شکل می‌نامند.
دلیل اختراع نمونه‌های J شکل، امکان قراردهی یک تنآرم بلندتر در یک فضای مشابه با یک تنآرم صاف، بدون بروز مشکلات پخش و ترکینگ در ترن‌تیبل بوده است.
تنآرم S-شکل
تن آرم S-شکل، همانگونه که از نامش پیداست، دو انحنا در دو سر خود دارد که به آن شکلی شبیه به حرف S لاتین می‌بخشند.
نمونه‌های S-شکل می‌توانند لرزش‌های وارده به شاسی ترن‌تیبل را تا حد زیادی دفع کرده و از انتقال آنها به استایلوس و بروز نویز در سیگنال صوتی جلوگیری کنند. به همین دلیل نیز به اعتقاد بسیاری از متخصصین، این نوع از تنآرم بالاترین کیفیت صدا را رقم می‌زند.
طراحی ویژه مدل‌های S-شکل باعث می‌شود که نقطه اتکایی مطمئن درست در وسط آنها به وجود آید و پایداری آنها به شکلی چشمگیر افزایش یابد. به‌علاوه، این نقطه تکیه باعث می‌شود که استایلوس همواره در بخش مرکزی شیار صفحه واینیل باقی بماند؛ امری که توازن کانال بی‌نقص و در کل، عملکرد صوتی بهینه گرامافون را تضمین می‌کند.
مواد مورد استفاده در ساخت تنآرم
همانطور که جنس چوب مورد استفاده در ساخت یک ساز می‌تواند تأثیری قابل توجه در صدای آن داشته باشد، جنس تنآرم نیز در عملکرد صوتی نهایی یک ترن‌تیبل مؤثر است. تاثیر این قطعه بر روی عملکرد و ماهیت صوتی ترن‌تیبل، توسط برخی از مختصصین و آدیوفایل‌های خبره در دنیا تأیید شده است و برخلاف ادعای برخی از افراد، کاملاً حقیقی است.
برخی از آدیوفایل‌ها بر این باورند که ماده مورد استفاده در ساخت تنآرم، می‌تواند عملکرد یک ترن‌تیبل را از بد به عالی ارتقاء دهد و حتی برعکس، آن را نابود کند! شاید نتوان چنین ادعای بزرگی را اثبات کرد؛ اما مسلم است که هرچه از مواد باکیفیت‌تر و مستحکم‌تری در ساخت این قطعه استفاده شده باشد، از کیفیت بالاتری برخوردار خواهد بود و عملکرد صوتی بهتری را نیز برای ترن‌تیبل رقم خواهد زد.
موثرترین بخش تنآرم در عملکرد صوتی ترن‌تیبل، میله اصلی آن است. این بخش معمولاً از فلزاتی همچون آلومینیوم، تیتانیوم و آهن ساخته می‌شود که هر یک از آنها، تأثیری ویژه بر روی ماهیت صوتی ترن‌تیبل دارد. البته که در برخی از ترن‌تیبل‌های گران‌قیمت‌تر و باکیفیت‌تر، تنآرم از موادی همچون چوب، فیبر کربن یا منیزیم ساخته می‌شود که علاوه بر وزن بسیار پایین، قدرتی بسیار بالا در دفع لرزش‌های وارده به شاسی ترن‌تیبل دارند و عملکرد صوتی بی‌نقص دستگاه پخش‌کننده را تضمین می‌کنند.
طبق اعتقاد بسیاری از متخصصین، در ساخت تن‌آرم‌های چوبی، هرچه چوب سخت‌تری مورد استفاده قرار گرفته باشد، عملکرد صوتی بهتری حاصل خواهد شد. البته که چوب خام به دلیل طنین‌پذیری بالا و جذب لرزش‌های محیطی معمولاً در ساخت تن آرم مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و تقریباً تمامی نمونه‌های چوبی، از چوبی عمل‌آورده با سطحی پوشیده با لاکی ویژه ساخته شده‌اند تا بتوانند لرزش‌های محیط را به‌خوبی دفع کنند. بسیاری از آدیوفایل‌ها، تن‌آرم‌های چوبی را به سایر انواع آن ترجیح می‌دهند؛ زیرا باور دارند این نمونه‌ها، توازن بهتری بر روی صفحه دارند و در نتیجه، کیفیت صدایی بالاتر را نیز رقم می‌زنند.
رزونانس و اعوجاج (دیستورشن)
نکته دیگری که باید در مورد تنآرم به آن توجه کرد، رزونانس و اعوجاجی است که این قطعه ممکن است تولید کند و به سیگنال بیفزاید.
رزونانس در تنآرم، در واقع یک نویز در فرکانسی ویژه است که از ارتباط میان تنآرم و کارتریج تولید می‌شود و ممکن است در شرایطی ویژه شدت بگیرد. رفتار کلی کارتریج، از جمله حرکات و میزان فنری بودن آن، می‌تواند با توجه به قطعات مورد استفاده در ترن‌تیبل تغییر کند.
فنری بودن مکانیزم کارتریج باید در حدی باشد که به آن امکان حرکت آزادانه در شیارهای صفحه را بدهد و در عین حال، آن را به‌حدی ثابت نگه دارد که بتواند ارتعاشات تولیدی از صفحه را به‌خوبی به پایه خود منتقل کند. ممکن است تا به اینجا کمی گیج شده باشید؛ اما با اینکه توضیح این سیستم چندان ساده نیست، کارکرد آن بسیار ساده است و علاوه بر این، هیچ نیازی به دخالت کاربر نیز ندارد. این امر بدین معناست که برای راه‌اندازی یک ترن‌تیبل، نیازی به درک کامل کارکرد تمامی قطعات آن نخواهید داشت!
فرکانس رزونانس در یک تنآرم را می‌توان نیروی مورد نیاز استایلوس برای به حرکت در آوردن تنآرم نیز تعبیر کرد. دامنه این فرکانس با سیستم تعلیق تنآرم تعیین می‌شود که معمولاً مکانیزمی متشکل از سیلیکون مایع یا آهنرباست. این مکانیزم نیز پیچیده‌تر از آن است که اگر تازه یک ترن‌تیبل خریده باشید، نیاز به درک آن داشته باشید؛ اما درک این سیستم می‌تواند به شما در عیب‌یابی ترن‌تیبل در صورت خرابی آن، کمکی شایان کند.
ممکن است یک روز شروع به پخش موسیقی با ترن‌تیبل خود کنید و ناگهان متوجه شوید که کیفیت صدای آن، همانند قبل نیست و دیستورشن در آن به‌وضوح شنیده می‌شود. دلایل بسیاری وجود دارد که ممکن است باعث افت کیفیت صدای یک ترن‌تیبل به شکلی مشهود شود؛ اما یکی از آنها، مستقیماً به تنآرم و عملکرد آن مربوط است.
این ایراد، اعوجاج شیارهای درونی صفحه یا inner-groove distortion نامیده می‌شود. این مشکل زمانی پیش می‌آید که ترن‌تیبل به دقایق پایانی صفحه و شیارهای درونی آن می‌رسد و هنگامی بسیار مشهود است که ترن‌تیبل خود را از طریق کابل RCA به فونو پری‌امپ متصل کرده باشید و با شدت صدایی نسبتاً زیاد مشغول گوش دادن به موسیقی باشید.
برای حل این مشکل، بسیاری از موسیقی‌ها پیش از ضبط بر روی صفحه، در دقایق پایانی خود با شدت صدایی پایین‌تر میکس می‌شوند تا اعوجاج در آنها رخ ندهد.
پرسش‌های متداول
تنآرم در ترن‌تیبل چه وظیفه‌ای دارد؟
تنآرم یکی از اصلی‌ترین اجزای یک گرامافون یا ترن‌تیبل است که چندین کاربرد دارد. مهمترین کاربرد آن، نگهداری کارتریج است؛ قطعه‌ای که در انتهای آن نیز استایلوس یا سوزن قرار دارد. استایلوس یا سوزن تنها بخشی از ترن‌تیبل است که تماسی کاملاً مستقیم با سطح صفحه دارد و به همین دلیل نیز بخشی بسیار مهم از این دستگاه به شمار می‌رود. این بخش بر روی شیارهای صفحه حرکت می‌کند و ارتعاشات حاصل از آن را به کارتریج انتقال می‌دهد. کارتریج این ارتعاشات را تبدیل به امواجی مغناطیسی می‌کند و سپس از طریق سیم‌کشی موجود در تنآرم به خروجی ترن‌تیبل منتقل می‌کند تا تقویت شوند و تبدیل به یک سیگنال صوتی در سطح لاین شوند.
آیا تنآرم در عملکرد صوتی ترن تیبل مؤثر است؟
بسیاری از آدیوفایل‌ها با جدیت معتقدند که جنس تنآرم تأثیری مشهود بر روی عملکرد و ماهیت صوتی ترن‌تیبل دارد. شکی نیست که جنس بدنه این قطعه، بر روی عملکرد صوتی گرامافون مؤثر است؛ اما ما معتقدیم که تفاوت میان آنها، به‌حدی نیست که آدیوفایل‌ها ادعا می‌کنند و شاید حتی قابل چشم‌پوشی باشد. به اعتقاد ما، مؤلفه‌ای از تنآرم که تأثیری مهمتر و بیشتر بر روی کیفیت صدای ترن‌تیبل دارد، شکل و طراحی آن و البته کارتریجی است که در انتهای آن نصب شده است!
منبع: NotesOnVinyl
نویسنده: Robert Halvari