مقالات, مقالات لوازم جانبی گیتار
تاریخچه استفاده از لاک لاکپشت در ساخت اجزا و تجهیزات جانبی گیتار
مارس
شاید تا کنون به لاک لاکپشت (tortoiseshell) به‌عنوان یک ماده برای ساخت وسایل مختلف نگاه نکرده باشید؛ اما واقعیت این است که برای هزاران سال، صنعتگران و هنرمندان سراسر جهان از این ماده تزیینی گران‌قیمت، به‌خاطر رنگ و زیبایی منحصربه‌فردش استفاده می‌کردند. این ماده در دوران باستان برای ساخت انواع جواهرات، شانه، قلم‌مو، جعبه، قفسه‌های تزیینی و در خاتم‌کاری و منبت‌کاری، درمان‌های دارویی و بسیاری موارد دیگر استفاده می‌شد. در دوران مدرن، همچنان از این ماده در ساخت قاب عینک‌های طبی و آفتابی، شانه و قلم‌مو، میل‌های بافتنی (لاک لاکپشت در برابر تجمع الکتریسیته ساکن مقاوم است)، اشیاء تزیینی و موارد دیگر از جمله مضراب‌های سازهای موسیقایی استفاده می‌شد. بسیاری از نوازندگان گیتار آکوستیک، طرفدار جدی پیک‌های ساخته‌شده از لاک لاکپشت هستند و برای این علاقه، دلایلی چون تُن منحصربه‌فرد، دوام عالی، حرکت مطلوب روی سیم‌ها و کنترل‌پذیری کم‌نظیر این پیک‌ها را مطرح می‌کنند.
پیک‌های گیتار ساخته‌شده از لاک لاکپشت، تا قرن بیستم بسیار محبوب بودند؛ اما استفاده از آنها به دلیل ظهور و محبوب شدن پیک‌های گیتار سلولوئیدی ارزان‌قیمت در حدود سال ۱۹۳۰، کاهش یافت.
البته این امر یک دلیل دیگر هم داشت و آن هم اینکه رفته‌رفته استفاده از لاک لاکپشت غیرقانونی شد! بعد از قرن‌ها بهره‌برداری در سراسر جهان، در اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی، تمام گونه‌های لاکپشت دریایی در معرض خطر انقراض اعلام شدند (از جمله لاکپشت دریایی پوزه عقابی که در سال ۱۹۹۶ به‌طور جدی در معرض خطر انقراض در نظر گرفته شد). در نتیجه، در سال ۱۹۷۳ و بر اساس کنوانسیون تجارت بین‌المللی گونه‌های در خطر انقراض (CITES)، تجارت جهانی لاک لاکپشت، غیرقانونی اعلام شد. در ایالات متحده، لاکپشت دریایی پوزه عقابی به‌طور ویژه و سخت‌گیرانه‌ای تحت قانون گونه‌های در معرض خطر انقراض، محافظت می‌شود. با این وجود، لاک‌پشت‌های دریایی هنوز در برخی از بازارهای خارج از آمریکا مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند.
اما مدت‌ها قبل از دهه ۱۹۷۰ و تصویب قانون مذکور، بسیاری از تولیدکنندگان پیک و اجزای جانبی گیتار مانند فندر (Fender)، به استفاده از مواد مصنوعی چون سلولوئید روی آورده بودند یا از همان ابتدا از چنین موادی استفاده کردند و هرگز به سراغ لاک لاکپشت نرفتند.
پیک‌گاردهایی با طرح لاک لاکپشت
همانطور که گفته شد، فندر هرگز از چیز دیگری به‌غیر از مواد مصنوعی برای ساخت پیک‌گاردهای طرح لاک لاک‌پشتی خود استفاده نکرده است. در واقع، لاک واقعی برای ساخت پیک‌گارد بسیار غیرکاربردی بود؛ زیرا بسیار شکننده، گران و بعضاً غیرقانونی بود.
فندر در طول دهه ۱۹۵۰، مواد مختلفی را برای ساخت پیک‌گارد آزمایش کرد. اولین نمونه‌های گیتار الکتریک Esquire، دارای پیک‌گاردهایی متشکل از تخته فیبر فشرده سفیدرنگ بودند. اوایل دهه ۵۰، تلکسترهای موسوم به Blackguard و اولین نمونه‌های Precision Bass، پیک‌گاردهایی از فیبر فشرده سیاه‌رنگ داشتند. پیک‌گاردهای پلاستیکی سفید تک‌لایه در سال ۱۹۵۴ و با رونمایی از استرتوکستر رواج یافتند. پیک‌گاردهای متشکل از آلومینیوم آنادایزشده نیز اولین بار در سال ۱۹۵۶ و در گیتارهای Musicmaster و Duo-Sonic و بعدها در سالهای ۱۹۵۷ و ۱۹۵۸ برای سازهای Precision Bass و Jazzmaster مورد استفاده قرار گرفتند.
حدود یک سال بعد، یعنی در سال ۱۹۵۹، فندر پیک‌گاردهایی را معرفی کرد که از مواد مصنوعی ساخته شده بودند و ظاهری شبیه لاک لاکپشت داشتند. از این زمان، اکثر قریب به اتفاق سازهای فندر، به پیک‌گاردهای چندلایه ساخته‌شده از سلولوئید (نام تجاری ماده سلولز نیترات) مجهز می‌شدند. سلولوئید، نخستین پلاستیک نیمه-مصنوعی جهان به شمار می‌آمد. تلکستر و استرتوکستر به یک پیک‌گارد سه‌لایه سفید-مشکی-سفید مجهز شدند و پرسیژن بیس، Electric Mandolin و Jazzmaster به پیک‌گارد چهارلایه‌ای که لایه روی آن از سلولوئید با طرح لاک لاکپشت تشکیل شده بود.
اما سلولوئید دارای ایرادات آزاردهنده‌ای بود. فارغ از اینکه این ماده به‌طرز ناگواری اشتعال‌پذیر بود و کمتر کسی جرأت کار با آن را داشت، سلولوئید مستعد منقبض شدن، تاب برداشتن و ترک خوردن نیز بود. در نتیجه، از حدود سال ۱۹۶۵، فندر برای ساخت پیک‌گاردهای چندلایه خود، به استفاده از پلاستیک‌های باثبات‌تر روی آورد. با این حال، لایه رویی پیک‌گاردهای طرح لاک لاکپشت، سلولوئیدی باقی ماند. این موضوع در ابتدا باعث ایجاد یک مشکل شد. از آنجا که لایه سلولوئیدی خواه ناخواه منقبض می‌شد، لایه‌های پلاستیکی منقبض‌نشده زیر آن را کج و معوج می‌کرد. طراحان فندر در دهه ۱۹۶۰، این مسئله دردسرساز را به‌وسیله افزایش تعداد پیچ‌های پیک‌گارد حل کردند که ترفند کارسازی بود.
پیک‌هایی با طرح لاک لاکپشت
برای اولین بار و در سال ۱۹۵۵، لوگوی آشنای فندر بر روی پیک‌های گیتار با طرح لاک لاکپشت ظاهر شد. این پیک‌ها توسط شرکت D’Andrea مستقر در نیویورک، در اشکال مختلف و در ضخامت‌های نازک، متوسط و ضخیم برای فندر تولید شدند. پیک‌های مذکور، از همان ابتدا از سلولوئید ساخته شدند و هرگز برای ساخت آنها از لاک لاکپشت واقعی استفاده نشد.
البته فندر پیش از سال ۱۹۵۵ هم به فروش پیک گیتار مشغول بود که بیشتر آنها از ماده سلولوئید (یا با نام‌های تجاری دیگری چون ویسکولوئید) ساخته شده بودند.
قدمت پیک‌های گیتار سلولوئیدی حداقل به سال ۱۹۲۲ باز می‌گردد؛ یعنی زمانی که شرکت D’Andrea شروع به ساخت آنها کرد. البته باید به یاد داشت که قدمت پیک‌های ماندولین سلولوئیدی حتی به اواخر قرن نوزدهم هم می‌رسد! قدمت پیک‌های سلولوئیدی با ظاهر لاک مصنوعی، حداقل به اوایل دهه ۱۹۳۰ و احتمالاً حتی سال ۱۹۲۸ باز می‌گردد. در آن زمان، شرکت D’Andrea، اشکال و انواع مختلفی از این محصول را ارائه داد.
پاسخ به یک پرسش: آیا فندر تا به حال پیک‌هایی از جنس لاک لاکپشت واقعی ارائه کرده است؟
بله! در اواسط دهه ۱۹۵۰، فندر تعداد کمی پیک گیتار ساخته‌شده از لاک لاکپشت واقعی فروخته است (به این امر در کاتالوگ ۱۹۵۵ نیز اشاره شده است)؛ اما تعداد و مدت زمان فروش این پیک‌ها چندان زیاد نبود و لوگوی فندر هم بر روی هیچ‌یک از آنها چاپ نشد.
این پیک‌ها را شرکت D’Andrea ساخت و هیچ چیزی هم بر روی آنها چاپ نکرد. کیف‌ها و کیس‌های کوچک همراه آنها لوگوی فندر را داشتند؛ اما خود پیک‌ها هیچ نوشته‌ای نداشتند.
فندر چندی پیش از سال ۱۹۵۵، پیک‌های سلولوئیدی نیک مانولوف (Nick Manoloff) را به فروش می‌رساند. مانولوف یک گیتاریست و مدرس موسیقی بود که در اوایل دهه ۱۹۳۰، پیک‌هایی بسیار شبیه به پیک مشهور D’Andrea 351 را به بازار عرضه کرده بود و نام خود را بر آن گذاشته بود. این پیک، در واقع نسخه‌ای از پیک موسوم به Nick Lucas بود. نیک لوکاس یک گیتاریست مشهور در سبک جز بود که در اوایل قرن بیستم، برای نواختن گیتار، به‌جای روش مرسوم استفاده از انگشت یا پیک انگشتی، از پیک‌های مسطح بهره گرفت و به‌نوعی، مسیری جدید را در نوازندگی گیتار گشود.
D’Andrea هرگز پیک ۳۵۱ یا دیگر اشکال آن را ثبت اختراع نکرد؛ بنابراین، طرح بدیع این شرکت می‌توانست توسط هر شخص دیگری استفاده شود. متعاقباً کمپانی‌های زیادی از جمله شرکت نوپای فندر، شکل ۳۵۱ را اقتباس کردند و نسخه‌های مختلفی از آن را به بازار عرضه کردند.
بیل هوور، نویسنده کتاب Picks! The Colorful Saga of Vintage Celluloid Guitar Plectrums که در سال ۱۹۹۵ چاپ شده است، بهترین توصیف را در این مورد ارائه کرده است: «فندر پس از یک اتفاق تصادفی از مانولوف و پیک‌هایش جدا شد و همکاری با او را قطع کرد. یک بار، هنگامی که یکی از نمایندگان رده‌بالای فندر به نمایشگاه تجاری موسیقی در ساحل شرقی East Coast آمد، متوجه شد که فراموش کرده پیک‌های گیتار را همراه خود بیاورد. این بحران موقت هنگامی حل شد که نماینده غرفه D’Andrea، سخاوتمندانه و بدون هیچ هزینه‌ای، تعداد زیادی پیک گیتار را برای فندر در این نمایشگاه فراهم کرد. این اتفاق ظاهراً به یک رابطه طولانی‌مدت بین فندر و D’Andrea منجر می‌شود و ما شاهد آغاز ساخت فراگیرترین پیک‌های گیتار بر روی کره زمین، یعنی Fender Medium, No. 351 هستیم که برای گیتاریست‌ها در همه جا به‌عنوان پیک فندر شناخته می‌شود.»
هوور خاطرنشان می‌کند که صرف‌نظر از صحت این داستان، این موضوع واقعیت دارد که در سال ۱۹۵۵، D’Andrea توافقنامه‌ای را برای ساخت پیک‌هایی به شکل ۳۵۱ و همچنین چندین نوع پیک دیگر با ضخامت‌های نازک، متوسط و ضخیم برای شرکت فندر امضا کرد. بایستی اشاره کرد که پیک Fender Medium, No. 351، گاهی اوقات پیک سایدمن (Sideman) هم نامیده می‌شود.
به هر حال، مشخص نیست که فندر دقیقاً در چه زمانی، عرضه محدود پیک‌های شرکت D’Andrea که از لاک لاکپشت ساخته شده بودند را متوقف کرد؛ اما احتمالاً این امر مدت چندان زیادی طول نکشیده است. به‌خصوص اگر افزایش روزافزون محبوبیت پیک‌های مصنوعی که از سلولوئید ساخته می‌شدند و مزین به لوگوی فندر بودند را لحاظ کنیم، می‌توانیم بگوییم که این رویه حداکثر چند سال ادامه داشته است.
سخن آخر
در این مطلب، تلاش کردیم تا با مرور تاریخچه شرکت فندر و پیشینه استفاده از لاک لاکپشت و مواد مصنوعی در ساخت پیک‌گارد و پیک گیتار، کمی به اعماق جهان گیتار در نیمه اول و سالهای میانی قرن بیستم نفوذ کنیم. امیدواریم دفعه بعد که اقدام به خرید گیتار بیس یا الکتریک کردید و طرح آشنای لاک لاکپشت (tortoiseshell) را روی اجزای آن مشاهده کردید، نگاهی عمیق‌تر به آن داشته باشید!
منبع: Fender
نویسنده: Jeff Owens