آموزش, مقالات, مقالات استودیویی
راهنمای چینش اسپیکر مانیتورینگ برای دریافت بهترین پاسخ‌دهی صوتی
آگوست
حقیقت این است که مانیتورینگ با استفاده از اسپیکر امری پیچیده است. در مانیتورینگ با هدفون کافیست هدفون را روی گوش‌های خود قرار دهید و بهترین پاسخ ممکن را دریافت کنید؛ اما در زمان استفاده از اسپیکر مانیتورینگ (مانیتور استودیویی)، فاکتورهای بیشتری در نتیجه نهایی دخالت دارند و این برای کسانی که به دنبال پاسخی ساده و سرراست می‌گردند، خبر خوبی نیست.
نمی‌توانیم تنها یک جفت اسپیکر باکیفیت خریداری کنیم و سپس تصور کنیم که کار تمام شده است. مانیتور استودیویی با اتاقی که در آن قرار می‌گیرد تعامل دارد و صدایی که به گوش می‌رسد با پاسخ صوتی اتاق ادغام می‌شود و غیرقابل تفکیک است. اگر از هر مهندس میکسی سوال کنید که مهم‌ترین خرید برای استودیو شما چه چیزی است، احتمالاً همین پاسخ را دریافت خواهید کرد: پوشش آکوستیک. اما چیز دیگری نیز وجود دارد که به شما کمک می‌کند بهترین صدا را از اسپیکرها به گوش خود برسانید؛ نحوه قرارگیری اسپیکر.
کارشناس ما جولیان، در هنگام بررسی میز استودیوی Yo-Yo DESK، اسپیکرهای مانیتورینگ همیشگی خود را با یک جفت مانیتور جنلک قدیمی تعویض کرد؛ زیرا جایگیری مانیتور استودیویی برای او اهمیت بیشتری از کیفیت آن داشت و امکان قراردهی اسپیکرهای جدید در مکان صحیح بر روی میز مقدور نبود. خوشبختانه امروز با تغییر چینش میز خود، امکان استفاده از مانیتورهای همیشگی خود را در موقعیت صحیح دارد.
مشخصات اسپیکر مانیتورینگ تنها نیمی از داستان هستند
نمودار پاسخ فرکانسی در بازاریابی اسپیکرهای مانیتورینگ بسیار بزرگ‌نمایی می‌شود؛ اما واقعیت این است که این شاخصه نمی‌تواند تمام داستان را روایت کند. مانیتورهای استودیویی به منظور ارائه پاسخ فرکانسی تخت در یک اتاق ایده‌آل و در محدوده شنیداری انسان، یعنی ۲۰ هرتز الی ۲۰ هزار هرتز طراحی می‌شوند. اما در دنیای واقعی، مانیتورها به چند دلیل برای ارائه چنین پاسخی دچار مشکل هستند:
- ۱. ابعاد یا مختصات اتاقی که اسپیکر مانیتورینگ در آن قرار دارد
- ۲. جایگیری مانیتورها
دریافت بهترین پاسخ صوتی ممکن از اسپیکر مانیتورینگ نیازمند اتاقی است که به‌دقت و برای دریافت بهترین پاسخ آکوستیک طراحی شده باشد و داشتن چنین اتاقی بسیار هزینه‌بر و دشوار است. واقعیت این است که چنین رویکردی برای بسیاری از هنرمندان که در استودیوهای کوچک خانگی کار می‌کنند اصلاً عملی نیست. پس کسانی که در استودیو خانگی فعالیت می‌کنند باید چه کار کنند تا صدای بهتری از مانیتورهای خود دریافت کنند؟
انتظارات خود را بازبینی کنید
اگر تجهیزات شما در فضای خانگی مرسوم قرار دارند، احتمالاً نمی‌توانید با استفاده از تکنیک‌های جایگذاری و پوشش محدود آکوستیک مرسوم، پاسخ فرکانسی واقعاً خطی از مانیتورهای خود دریافت کنید؛ زیرا اصلاح مشکلات ناشی از امواج ساکن و تغییرات صوتی در اتاق‌های کوچک دشوار‌تر است. بدون وجود فضای کافی و بودجه لازم برای عایق بیس سنگین و ضخیم، پاسخ فرکانسی بم احتمالاً ایده‌آل نخواهد بود. اما حتی اگر امکان استخدام متخصص آکوستیک و خرید انبوهی از پشم سنگ و چوب را نداشته باشید، باز هم کارهای زیادی از دست شما برمی‌آیند. هدف این است که با استفاده از منطق و ابزارهای خانگی مرسوم، بهترین پاسخ صوتی ممکن را از مانیتورهای خود دریافت کنیم.
راهکارهای نرم‌افزاری خلاقانه‌ای در سال‌های اخیر به بازار معرفی شده‌اند که شخصیت صوتی مانیتورهای شما را با استفاده از اکولایزر و پردازش‌های دیگر با اتاق هماهنگ کرده و بهبود می‌بخشند. در ادامه به این راهکارها نیز اشاره خواهیم کرد. نکته قابل توجه این است که کماکان بهتر است پیش از توسل به نرم‌افزار کالیبراسیون اسپیکر، بهترین صدای ممکن را با اصلاح اتاق ایجاد کرده باشیم.
آماده صرف زمان و شاید هزینه اضافی باشید
جایگذاری اسپیکرهای مانیتورینگ اغلب به چندین بار آزمون‌وخطا نیاز دارد. باید به گوش و منطق خود تکیه کرده و در برخی موارد چینش استودیو را تغییر داده یا حتی زیر بار پرداخت کمی هزینه اضافی برویم تا به بهترین چینش مانیتورینگ برسیم. از گام‌های اساسی شروع کرده و سپس به ارگونومی و چینش استودیو خواهیم رسید.
قصد دارید در زمان میکس در کدام نقطه بنشینید؟
کاربران استودیوهای خانگی از اتاق‌های اضافه، فضای پارکینگ، فضای زیرشیروانی یا انباری برای کار استفاده می‌کنند که همگی این اتاق‌ها معمولاً فضای محدودی دارند. اتاق‌های کوچک چالش‌های آکوستیکی مختص خود را دارند؛ اما تغییراتی قابل اعمال هستند که پاسخ مانیتورها را ارتقاء می‌بخشند.
ابتدا باید شکل اتاق را در نظر بگیرید. اگر اتاق شما مستطیلی‌شکل است (مثلاً ۳ متر در ۵ متر)، گزینه‌های بهتری در اختیار دارید. اکثریت بر این باورند که بهتر است جهت پرتاب صدای مانیتورها موازی با بلندترین اضلاع مستطیل باشد.
پس تجهیزات استودیوی خود را مقابل دیوارهای کوچک‌تر قرار داده و جهت پرتاب مانیتورها را در راستای دیوارهای بلندتر اتاق تنظیم کنید. اگر اتاق شما مربعی باشد، با چالش‌های بیشتری مواجه خواهید شد. قرار دادن مانیتورها در امتداد بلندترین ضلع اتاق در بیشتر موارد مفید است؛ اما مؤلفه‌های دیگری نیز می‌توانند بر این انتخاب تأثیر بگذارند.
تقارن مهم است. اطمینان حاصل کنید که همه چیز در دو طرف اتاق تا حد ممکن یکسان باشد.
ابتدا نمایشگر کامپیوتر را در نقطه مناسب قرار دهید. بدین‌ترتیب محل نشستن شما در اتاق مشخص می‌گردد. سعی کنید این محل نشستن دقیقاً در وسط اتاق و بین دیوارهای چپ و راست که بلندترین اضلاع هستند، باشد. اسپیکرهای مانیتورینگ را نیز با فاصله مساوی از دیوارها قرار دهید. بدین‌ترتیب بازگشت صدای آنها از دیوارهای کناری به‌طور مساوی به گوش‌های شما خواهد رسید و تصویر استریوی دقیق‌تری خواهید داشت.
ترجیحاً اطمینان حاصل کنید که پشت اسپیکر حداقل ۳۰ سانتی‌متر از دیوار پشت آن فاصله داشته باشد تا بازگشت چندانی از این دیوار نداشته باشید؛ اگر امکان ایجاد فاصله بیشتر را داشته باشید چه بهتر. این امر بسیار مهم است؛ خصوصاً اگر مانیتورهای شما دارای درگاه خروج هوا از پشت باشند. درگاه خروجی هوای بسیاری از مانیتورها در پشت آنها تعبیه شده است و اگر بیش‌ازحد به دیوار نزدیک باشند، جلوی حرکت آزادانه هوا گرفته می‌شود.
نکته دیگر در هنگام جایگذاری اسپیکر مانیتورینگ مقابل دیوار، تأثیر صدای بازتابیده از دیوار پشت آن در ترکیب با صدای اصلی اسپیکر است. به علت اختلاف زمان رسیدن صدا که ناشی از مسافتی است که صدا باید برای بازگشت از این دیوار پیموده باشد، صدای بازتابیده به‌طرزی مخرب با صدای اصلی ترکیب شده و بسته به فاصله اسپیکر مانیتورینگ از دیوار، فرکانس‌های به‌خصوصی را مخدوش می‌کند.
دفترچه راهنمای اسپیکر مانیتورینگ را مطالعه کنید
دفترچه راهنمایی که به همراه اسپیکر مانیتورینگ ارائه می‌شود را مطالعه کنید؛ زیرا ممکن است سوئیچ‌هایی بر روی اسپیکر طراحی شده باشند که به شما اجازه دهند آن را برای چینش‌های مختلف تنظیم کنید.
وقتی دفترچه راهنما را باز کردید، زاویه toe-in مورد توصیه تولیدکننده را پیدا کنید. فرض کنیم که مانیتورها باید رو به سر شما چرخیده و با سر شما یک مثلث را تشکیل دهند (بیشتر مانیتورها برای چنین چینشی طراحی می‌شوند). فاصله بین مرکز دو اسپیکر باید با فاصله هر مانیتور تا سر شما برابر بوده و این سه، یک مثلث متساوی‌الاضلاع را تشکیل دهند. اگر فاصله بین مرکز دو مانیتور ۱۲۰ سانتی‌متر است، فاصله محل نشستن شما تا هر یک از مانیتورها باید معادل ۱۲۰ سانتی‌متر باشد. اگر فاصله دو اسپیکر مانیتورینگ ۲ متر است اما شما کمتر از ۲ متر با هر مانیتور فاصله دارید، باید راهی پیدا کنید که دو مانیتور را به یکدیگر نزدیک کنید.
همچنین مهم است که هر دو اسپیکر فاصله یکسانی از دیوار داشته باشند و درون اتاق بر روی یک خط قرار گیرند. اگر مانیتور چپ به دیوار نزدیک‌تر باشد، صدای مانیتور سمت راست زودتر به شما خواهد رسید و دریافت میدان استریو را مخدوش خواهد کرد.
اسپیکر مانیتورینگ بر روی چه چیزی قرار دارد؟
طیف گسترده‌ای از پایه‌های مانیتور در بازار موجودند؛ اما هرچه طول پایه بلندتر می‌شود، تنوع انتخاب کاهش می‌یابد. پایه‌هایی با ارتفاع قابل تنظیم که بر روی زمین قرار می‌گیرند بسیار محبوب هستند؛ اما ممکن است برای نگه داشتن اسپیکرهای بزرگ استحکام لازم را نداشته باشند. اگر در چنین شرایطی قرار دارید، می‌توانید گزینه‌های دیگر از قبیل پایه‌های کوتاه رومیزی یا عایق‌های کوچک که برای جداسازی اسپیکر از میز مورد استفاده قرار می‌گیرند را بررسی کنید.
یک مشکل استفاده از پایه این است که احتمالاً مجبور خواهید شد فضای پشت میز و تجهیزات خود را فدای محل قرارگیری پایه‌ها کنید. به عقیده ما فدا کردن این فضا ارزش آن را دارد؛ اما مجدداً تکرار می‌کنیم که باید مطمئن شوید که پایه مستحکم است و ضمن توان تحمل وزن اسپیکر مانیتورینگ، خود نیز وزنی قابل قبول دارد.
آیا استودیوی شما پوشش آکوستیک دارد؟
پوشش آکوستیک نقشی مهم در دریافت صدایی متمرکز در استودیوهای کوچک خانگی دارد؛ ولی باید درباره کارایی پوشش‌های ازپیش‌آماده موجود در فروشگاه‌ها واقع‌گرا باشیم.
به‌طور کلی دو نوع پوشش وجود دارد: پوشش جاذب و پوشش پخش‌کننده. به کدام‌یک نیاز دارید؟ به‌طور کلی و در اتاقی معمولی پوشش جاذب مفید است و پوشش پخش‌کننده نیز ممکن است مفید باشد. میزان استفاده از جاذب بستگی به فرکانس‌هایی دارد که می‌خواهید کنترل کنید. به‌طور کلی هرچه فرکانس پایین‌تر باشد، پوشش باید ضخیم‌تر باشد؛ مثلاً برای جذب فرکانس‌های بیس، قطر پوشش را با فوت اندازه می‌گیریم نه با اینچ!
پوشش‌های آکوستیک ازپیش‌آماده به‌ندرت می‌توانند چنین مشکلاتی را برطرف کند و جایگیری صحیح مانیتور مؤثرتر از پوشش است. همچنین می‌توانید از نرم‌افزارهایی مانند Sonarworks Reference برای اندازه‌گیری مشکلات صدای اتاق استفاده کنید و سپس چاره‌ای برای رفع آنها بیندیشید. شاید تغییر چینش اتاق منجر به ارتقایی شگرف در صدادهی آن شود.
اما اگر پوشش آکوستیک ازپیش‌آماده به‌تنهایی برای مقابله با امواج ساکن مفید نیست، پس به چه دردی می‌خورد؟ استفاده از پوشش آکوستیک در نقاط صحیح می‌تواند تمرکز صدای مانیتورها را افزایش دهد. اگر پوشش جاذب یا پخش‌کننده‌ای با قطر صحیح در محل اصلی بازتابش صدا از دیوار مورد استفاده قرار گیرد، مشکلاتی از قبیل بازگشت‌های سریع (flutter echo) برطرف شده و صدا در استودیوی شما منسجم‌تر می‌گردد.
پنل‌های جاذب طیف وسیع (broadband absorption panels) بهترین گزینه هستند. این پنل‌ها قاب‌های چوبی هستند که با پشم سنگ پر شده و با پارچه متخلخل پوشیده شده‌اند. ساختن این پنل‌ها نیز تنها با کمی مهارت امکان‌پذیر است و ارزان‌قیمت تمام می‌شود.
این پنل‌ها در قسمت پشت مانیتور، طرفین محل نشستن شما و در اولین نقطه برخورد صدا به دیوار پشت سر شما مفید واقع می‌گردند. گوشه‌های اتاق نیز نقاطی حساس و نیازمند توجه هستند؛ اما توصیه می‌کنیم ابتدا اولین محل برخورد صدا را پوشش دهید.
اولین آزمایش شنیداری
در این مرحله، آماده انجام اولین آزمایش شنیداری هستید. ابتدا ولوم مانیتورهای خود را در حد پایین تا متوسط قرار دهید. هدف آن است که صدا آنقدر کم نباشد که برای شنیدن آن دچار مشکل شوید و از سوی دیگر آنقدر هم بلند نباشد که نتوانید به‌راحتی در حین پخش صدا با شخص دیگری در اتاق مکالمه داشته باشید.
ابتدا بهتر است آزمایش موج سینوسی بالارونده را انجام دهید که تمامی طیف فرکانسی را با ولوم یکسان پوشش می‌دهد. در محلی بنشینید که همیشه می‌نشینید، این فایل صوتی را پخش کنید و بر روی فرکانس‌هایی که بلندتر یا آرام‌تر از سایرین صدا می‌دهند تمرکز کنید. نگران فرکانس‌های پایین‌تر از ۵۰ هرتز نباشید. باید با گوش خود فرکانس‌های امواج ساکن را شناسایی کنید. این آزمایش را چند بار تکرار کنید تا مطمئن شوید که کدام فرکانس‌ها محل ایراد هستند. محدوده این فرکانس‌ها را بر روی یک کاغذ نوشته و عنوان «آزمایش اول» را برای این کاغذ انتخاب کنید. اگر دو-سه فرکانس بیش‌ازحد بلند بودند جای نگرانی نیست. به یاد داشته باشید که نمی‌توانیم در فضای کوچک خانه به پاسخی کاملاً تخت برسیم. برای رفع مشکل این امواج ساکن دو گزینه در اختیار داریم:
- ۱. محل قرارگیری مانیتورها در اتاق را تغییر داده و آزمایش را تکرار کنید.
- ۲. متر را برداشته و از نرم‌افزار محاسبه‌گر موسوم به Speaker Placement Calculator در وب‌سایت No AudioPhile استفاده کنید. این نرم‌افزار یک ماشین حساب ساده است که پس از دریافت ابعاد دقیق اتاق، اندازه و مختصات محل قرارگیری مانیتورها در اتاق را برای شما حساب کرده و توصیه‌هایی در اختیار شما قرار می‌دهد.
با کمی آزمون‌وخطا و چند بار آزمایش، باید به یکدست کردن پاسخ اتاق با آزمایش موج سینوسی بالارونده نزدیک شده باشید.
البته می‌توانید از نرم‌افزار Room EQ Wizard استفاده کنید که به همراه یک میکروفون اندازه‌گیری ارزان‌قیمت USB به شما نشان می‌دهد مشکلات پاسخ فرکانسی اتاق دقیقاً در کجاست.
آزمایش‌های واقعی
پس از آزمودن و تغییر چینش تجهیزات باید تصویر دقیق‌تری از توانایی پاسخ‌دهی مانیتورها در اتاق خود پیدا کرده باشید. امید بر آن است که بهترین محل قرارگیری مانیتور را پیدا کرده باشید. حتماً مشکلاتی وجود دارند که مجبورید از آنها چشم‌پوشی کنید؛ اما لااقل به کمک این آزمایش می‌توانید تصویر بهتری از فرکانس‌های مشکل‌ساز اتاق که رفع آنها با تغییر جایگیری اسپیکرها ممکن نیست پیدا کنید.
حال وقت آن است که به کمک مانیتورهای استودیوی خود، یک پروژه میکس را تمام کرده و صدای آن را در خارج از استودیو آزمایش کنید. اگر میکس شما در سیستم‌های پخش خانگی صدایی شبیه به صدای میکس در استودیو داشته باشد، کار شما به پایان رسیده است؛ اما اگر صدای میکس خارج از استودیو بسیار متفاوت بود، شاید لازم باشد مجدداً تغییرات کوچکی در چینش استودیو خود اعمال کنید.
راهکارهای نرم‌افزاری
در حدود یک دهه گذشته، نرم‌افزارهای کالیبراسیون اسپیکر به محبوبیت بالایی در استودیوها رسیده‌اند. خوشبختانه هزینه خرید و دشواری کار با این نرم‌افزارها چندان زیاد نیست. شرکت‌هایی از قبیل Trinnov ،Sonarworks و IK Multimedia نرم‌افزارهای کالیبراسیون مناسبی را به بازار عرضه کرده‌اند که همگی کمک شایانی به کاربران در رسیدن به پاسخ فرکانسی تخت‌تر در استودیو می‌کنند.
اما این محصولات نمی‌توانند امواج ساکن را با چوب جادو از بین ببرند. به‌عبارت دیگر، هر یک از آنها می‌تواند صدای اتاق را بهتر کند؛ اما هیچ‌یک جادو نمی‌کند. اگر در استودیو پوشش آکوستیک نداشته باشید، این نرم‌افزارها به‌خوبی کار نمی‌کنند. همچنین این نرم‌افزارها نمی‌توانند برای استودیویی که جایگذاری مانیتورها در آن به‌خوبی رعایت نشده است، چندان مفید باشند. بهترین کارکرد نرم‌افزارهای کالیبراسیون زمانی است که جایگیری مانیتورها با حداکثر دقت انتخاب شده باشد و پوشش آکوستیک تا حد ممکن به بهترین نحو مورد استفاده قرار گرفته باشد. کالیبراسیون اسپیکر را به‌عنوان آخرین جزء در روند چینش استودیو خود در نظر بگیرید، نه به‌عنوان اولین گام.
تذکر ضروری
درک صحیح از شخصیت صوتی سیستم مانیتورینگ شما نیازمند صرف زمانی قابل توجه است. حتی اگر پاسخ فرکانسی کاملاً تخت و بی‌نقصی از مانیتورهای خود دریافت کرده‌اید و در استودیویی حرفه‌ای کار می‌کنید که کوچک‌ترین مشکل آکوستیک ندارید، باز هم باید زمانی طولانی را به شناخت و درک شخصیت صدایی این اتاق بی‌نقص اختصاص دهید و با آن آشنا شوید.
منبع: Pro Tools Expert