آموزش, مقالات, مقالات گیتار, مقالات گیتار الکتریک, مقالات گیتار بیس
چگونه مشکل نِک دایو را در گیتارهای الکتریک و بیس برطرف کنیم؟
آوریل
اگر تجربه نوازندگی با چند گیتار الکتریک یا بیس را داشته باشید، احتمالاً حداقل یک بار با سازی روبرو شده‌اید که دسته آن به‌شکلی واضح از بدنه‌اش سنگین‌تر بوده است. تشخیص این قبیل سازها بسیار آسان است؛ زیرا زمانی که آنها را به‌وسیله یک استرپ یا همان بند گیتار بر روی شانه خود می‌اندازید، اگر دست خود را از روی دسته آنها بردارید، هداستاک‌شان به‌سرعت به سمت زمین متمایل می‌شود و ساز را همچون یک عقربه قطب‌نمای عظیم‌الجثه به سوی هسته زمین می‌چرخاند!
وزن بیشتر دسته از بدنه در یک گیتار الکتریک یا بیس، باعث می‌شود که دسته همواره در دست انگشت‌گذاری نوازنده سنگینی کند و استرپ نیز فشاری دوچندان را به شانه‌های او وارد کند. همین عوامل، نوازندگی نه‌چندان راحتی را برای نوازنده رقم می‌زنند و باعث می‌شوند که چنین سازهایی محبوبیت کمی در بازار داشته باشند. این پدیده با نام نک دایو (neck dive) به معنای متمایل شدن دسته به پایین شناخته می‌شود و با وجود این که بسیاری از نوازندگان با آن کنار آمده‌اند و چندان از آن آزرده نمی‌شوند، اما اکثر گیتاریست‌ها از سازهایی با این نقص فراری هستند و نمی‌توانند با آنها نوازندگی کنند.
پدیده نک دایو در سازهایی رخ می‌دهد که مرکز ثقل آنها خارج از دو نقطه اتصال استرپ به بدنه و در محدوده دسته آنهاست. دلیل رخ دادن این پدیده، معمولاً این است که هورن بلندتر بدنه در گیتار، طولی کافی ندارد و به همین دلیل، تقسیم وزن در ساز به‌خوبی صورت نمی‌گیرد. به‌طور کلی و در اکثر موارد، همانطور که در تصویر زیر دیده می‌شود، اگر هورن بلندتر یک گیتار تا فرت چهاردهم یا حداقل دوازدهم آن امتداد نیافته باشد، مرکز ثقل آن به سوی دسته‌اش متمایل است و پدیده نک دایو را در آن تجربه خواهید کرد.
بدیهی است که سازهایی با دسته بلندتر، همچون گیتارهای بیس و گیتارهای الکتریک باریتون و خصوصاً نمونه‌هایی که علاوه بر دسته بلند، هداستاکی بزرگ نیز دارند، مستعد این پدیده هستند و به احتمال زیاد در نوازندگی با آنها، بخش اعظم وزن ساز را در دست انگشت‌گذاری خود حس خواهید کرد!
اگر شما نیز یکی از نوازندگانی هستید که تحمل نک دایو در یک گیتار برایتان دشوار است و اکنون یک ساز با این مشکل را در اختیار دارید، در ادامه این مطلب، چند راهکار را به شما معرفی خواهیم کرد که به کمک آنها می‌توانید به‌شکلی آسان‌تر با نک دایو در گیتار خود کنار بیایید.
۱- عادت کردن به نک دایو!
برای این که به مشکل نک دایو در ساز خود عادت کنید، تنها کافیست تا به‌قدری با آن زمان صرف کنید که دیگر این مشکل به چشمتان نیاید! در واقع، پس از صرف زمانی بسیار با یک ساز که دارای مشکل نک دایو است، احتمالاً شما نیز به یکی دیگر از گیتاریست‌هایی تبدیل خواهید شد که به این پدیده اهمیت چندانی نمی‌دهند و می‌توانند به‌آسانی با سازی که چنین مشکلی دارد نیز به نوازندگی بپردازند. این راه‌حل کاملاً مجانی است و نیازی به اعمال هیچ تغییری در سازتان نیز ندارد!
اگر این راهکار را برای کنار آمدن با مشکل نک دایو در ساز خود برگزیدید، توجه داشته باشید که در حین نوازندگی با چنین سازی، باید همواره دست فرت‌گیری خود را همچون یک ستون بر روی دسته آن نگه دارید تا از چرخیدن گیتار و سقوط آن جلوگیری کنید.
این راهکار را شاید بتوان آسان‌ترین و کم‌هزینه‌ترین راه برای برطرف‌سازی مشکل نک دایو در یک گیتار دانست! اما عیب این روش این است که مشکل اصلی در آن حل نخواهد شد و تنها شما با آن منطبق خواهید شد! به همین دلیل، باید زمانی که ساز به‌وسیله استرپ بر روی بدنتان معلق است، هیچ‌گاه دست خود را از دسته آن جدا نکنید. این امر بدین معناست که حتی هنگامی که در حال نوازندگی گیتار نیستید و مثلاً می‌خواهید امپ خود را تنظیم کنید، یک نوشیدنی میل کنید یا با حضار دست بدهید نیز باید دست خود را از دسته ساز جدا نکنید و آن را سفت نگه دارید! این مسئله می‌تواند تجربه‌ای کلافه‌کننده را در استفاده از گیتار برای شما رقم بزند و در واقع، عیب اصلی گیتارهای دارای نک دایو به شمار می‌رود.
۲- استفاده از استرپی با اصطکاک و چسبندگی بالا
شما می‌توانید با بهره‌گیری از یک استرپ گیتار با عرضی بیشتر و یا نمونه‌هایی با بخش زیرین پنبه‌ای یا جیر با چسبندگی بالا نیز مشکل نک دایو را تا حد زیادی برطرف کنید.
با استفاده از یک استرپ پهن‌تر یا یک نمونه با جنسی زبرتر، چسبندگی و اصطکاک استرپ در محدوده شانه شما افزایش می‌یابد و اگر مشکل نک دایو در گیتار شما چندان جدی نباشد، دیگر وزن بالای دسته آن، نیروی کافی برای لغزاندن استرپ از روی شانه شما را نخواهد داشت و مشکل نک دایو در ساز شما حل خواهد شد.
در برخی از موارد، همین راه‌حل ساده می‌تواند به‌کلی مشکل نک دایو را حل کند. اما ضعف اصلی این راهکار این است که حتی با انجام آن نیز دسته گیتار کماکان تمایل به کشیدن تمام وزن ساز به سوی خود و چرخاندن آن دارد و در صورتی که زور آن از اصطکاک استرپ بر روی شانه شما بیشتر باشد، می‌تواند پشت پیراهن شما را نیز همراه با خود به بالا بکشد! اگر چنین اتفاقی رخ دهد و دسته گیتار همراه با استرپ و پیراهن‌تان به پایین کشیده شود، در حین اجرا ظاهری خنده‌دار پیدا خواهید کرد که از نمای جلو یادآور گوژپشت نتردام است و پشت بدنتان نیز به‌طور کامل به نمایش انظار عمومی درمی‌آید!
۳- اتصال یک قلاب کوهنوردی به استرپ
یک راه‌حل جالب که برخی از گیتاریست‌ها برای دست‌وپنجه نرم کردن با پدیده نک دایو در گیتار بیس یا الکتریک خود به‌کار می‌گیرند، استفاده از یک قلاب کوهنوردی است. در این روش، باید این قلاب را به بخش پشتی استرپ، در نقطه‌ای نزدیک به خط کمر خود متصل کنید و سپس، یکی از حلقه‌های کمربند شلوار خود را نیز از این قلاب عبور دهید. این قلاب می‌تواند گیتار را به‌شکلی کاملاً محکم در موقعیتی بهینه نگه دارد و شما را از نگه داشتن مداوم دسته ساز در حین استفاده از آن بی‌نیاز کند.
این روش نیز دقیقاً همچون روش قبل، وزن گیتار را بر روی لباس‌های شما قرار می‌دهد و در صورتی که لباس شما نتواند وزن ساز را تحمل کند، ممکن است اتفاقاتی فاجعه‌بار برای شما بر روی استیج رخ دهد! در واقع، در این حالت تمام وزن دسته گیتار بر روی شلوار شما تکیه داده می‌شود و در صورتی که شلوارتان نتواند این وزن را تحمل کند، همراه با دسته ساز به سمت پایین سقوط خواهد کرد و احتمالاً دیگر هیچ‌گاه در استیج حاضر نخواهید شد!
۴- افزودن یک وزنه متعادل‌کننده به گیتار
افزودن یک وزنه در بخش پایینی بدنه گیتار برای متعادل ساختن و بهبود تقسیم وزن آن، یکی دیگر از راه‌های مفید و رایجی است که گیتاریست‌ها برای برطرف‌سازی پدیده نک دایو در ساز خود به‌کار می‌گیرند. برای این که وزن بخش پایینی گیتار خود را افزایش دهید، شما می‌توانید چند تکه سرب مخصوص ماهیگیری یا موارد مشابه با اندازه کوچک و وزن بالا را در وسیله‌ای کیسه‌شکل همچون جوراب شلواری یا کیسه‌های پلاستیکی کوچک قرار دهید و آن را درون دریچه پشتی رابط کنترلی گیتار بگذارید. به این شکل، می‌توانید وزن بدنه گیتار الکتریک یا بیس خود را بدون تغییر دادن ظاهر آن افزایش دهید و تقسیم وزن آن را اصلاح کنید.
در صورتی که این راه را برای اصلاح نک دایو در گیتار خود انتخاب کردید، توصیه می‌کنیم که یک عایق نارسانا میان کیسه وزنه‌ها و سیم‌کشی مدار کنترلی گیتار قرار دهید تا از بروز اتصالی میان فلزات وزنه و اجزای الکترونیک گیتار و آسیب دیدن ساز جلوگیری کنید.
یکی دیگر از راه‌های افزایش وزن بدنه گیتار نیز این است که یک کیسه یا کیف پارچه‌ای را از وزنه‌های موردنظر خود پر کنید و آن را به دکمه استرپ پایینی گیتار متصل کنید. کیف‌های پارچه‌ای عرضه‌شده همراه با فرستنده‌های بی‌سیم میکروفون و گیتار، گزینه‌ای بسیار خوب برای این کار هستند. این روش، ظاهر گیتار شما را تغییر می‌دهد و تماشاچیان با مشاهده این کیسه، به‌سرعت متوجه می‌شوند که سعی در برطرف‌سازی نک دایو در گیتار خود داشته‌اید؛ اما در مقابل، برای به‌کارگیری آن، نیازی به باز کردن بدنه گیتار و به جان خریدن ریسک خسارت زدن به اجزای الکترونیک ساز نخواهید داشت و نصب و جداسازی آن از گیتار نیز نسبت به کیسه‌های قرارگرفته درون دریچه مدار کنترلی، بسیار آسان‌تر خواهد بود.
نقطه ضعف اصلی این روش، افزایش وزن کلی گیتار و در نتیجه، فشار وارده بر روی شانه‌هایتان است. این امر برای اکثر گیتاریست‌ها اهمیت چندانی ندارد؛ زیرا وزن ساز در زمانی که به‌وسیله استرپ بر روی شانه‌هایتان قرار گرفته است، چندان حس نمی‌شود. اما اگر یک گیتار سبک‌وزن دارید که هنگام خریداری آن، یکی از عوامل مهم برای شما همین وزن پایین بوده است، احتمالاً به هیچ وجه حاضر نمی‌شوید که این روش را امتحان کنید!
۵- کاهش وزن دسته گیتار
اگر نمی‌خواهید روش بالا را امتحان کنید و وزن گیتار خود را افزایش دهید، می‌توانید به جای آن، وزن هداستاک ساز خود را کاهش دهید تا شاید بتوانید به این شکل، مشکل نک دایو را در آن برطرف سازید.
معمولاً اصلی‌ترین عامل سنگین‌کننده هداستاک در یک گیتار الکتریک یا بیس، تیونرهای آن هستند. تیونرهای قفل‌شونده معمولاً وزنی زیاد دارند و می‌تواننده خود به‌تنهایی، تقسیم وزن یک ساز را بر هم بزنند و باعث بروز پدیده نک دایو در آن شوند. برخی از سازندگان تیونر، نسخه‌ای سبک‌وزن از محصولات خود را نیز به بازار عرضه می‌کنند که می‌توان با استفاده از آنها و جایگزینی‌شان با تیونرهای عادی یک ساز، مشکل تقسیم وزن در آن را برطرف ساخت. شما می‌توانید با مراجعه به وب‌سایت این شرکت‌ها و مقایسه مشخصات فنی محصولاتشان، سبک‌وزن‌ترین تیونر مناسب برای ساز خود را انتخاب کنید. همچنین برخی از سازندگان تیونر، گوشی‌هایی از جنس پلاستیک یا مروارید مصنوعی موسوم به پرلوید (pearloid) را نیز برای محصولات خود تولید می‌کنند که با نصب آنها بر روی تیونرهای ساز خود به جای گوشی‌های فلزی، می‌توانید وزن متمرکز بر روی هداستاک گیتار را به‌شکلی محسوس کاهش دهید و تقسیم وزنی بهتر را برای ساز رقم بزنید.
عیب اصلی این راهکار این است که شما نمی‌توانید هر تیونری که می‌خواهید را بر روی گیتار خود نصب کنید و انتخاب‌های شما در این زمینه در هر ساز محدود خواهد بود. همچنین تأثیر این جایگزینی در وزن دسته ساز شما ناچیز است و تنها در صورتی می‌توان به‌وسیله آن مشکل نک دایو را برطرف کرد که این پدیده در آن شدید نباشد. اما نباید فراموش کرد که قرارگیری تیونرها در بخش انتهایی دسته ساز، باعث می‌شود که وزن آنها نیروی اهرمی قابل توجهی را به بدنه ساز وارد کند و از این رو، تأثیر کاهش وزن آنها بر روی تقسیم وزن ساز، آنقدرها هم کم نیست. در واقع، حتی اگر چند گرم نیز از وزن هر تیونر در گیتار خود بکاهید، احتمالاً به‌سرعت متوجه تأثیر آن در تقسیم وزن ساز خود خواهید شد. بنابراین، بسته به سازی که در اختیار دارید، سبک‌سازی تیونرها ممکن است که راه‌حلی کافی و مفید برای حل مشکل تقسیم وزن در گیتار شما باشد و مشکل نک دایو را در آن به‌کلی برطرف کند.
۶- تغییر مکان دکمه‌های استرپ بر روی بدنه گیتار
طبق تجربه ما، موقعیت قرارگیری دکمه‌های استرپ در بدنه یک گیتار الکتریک یا بیس، بیشترین تأثیر را در تقسیم وزن آن بر روی شانه‌های نوازنده دارند و خود می‌توانند دلیل اصلی بروز نک دایو در یک ساز باشند. در واقع، دکمه‌های استرپ، دو نقطه اصلی تعادل گیتار بر روی بدن شما هستند و از این رو، موقعیت آنها نقشی اساسی در تقسیم وزن ساز دارد. در نتیجه، اگر می‌خواهید مشکلات مربوط به تقسیم وزن و پدیده نک دایو را در گیتار خود به‌شکلی دائمی و کامل حل کنید، می‌توانید مکان دکمه‌های استرپ آن را تغییر دهید تا نقاط معلق شدن آن بر روی بدن شما تغییر کند و به این شکل، تقسیم وزن سازتان بهبود یابد.
اما نکته اینجاست که برای انجام این کار، نیاز است که حفره‌هایی جدید را در بدنه گیتار خود ایجاد کنید و همین امر شاید باعث صرف نظر شما از این کار شود. به همین دلیل، پیشنهاد می‌کنیم پیش از این که هر تغییر غیرقابل بازگشتی در بدنه گیتار خود بدهید، استرپ گیتار خود را با استفاده از یک چسب قوی و ایمن که ردی از خود روی بدنه باقی نمی‌گذارد، در موقعیت‌های مختلف بدنه گیتار بچسبانید و تأثیر آن در تقسیم وزن گیتار را مورد آزمایش قرار دهید تا در نهایت، با اطمینان کامل به یک موقعیت مناسب برای تغییر مکان دکمه استرپ ساز دست یابید. توصیه می‌کنیم در این حین و در زمانی که استرپ به‌وسیله چسب به سازتان متصل است، با دقتی بسیار گیتار را بر روی بدن خود قرار دهید و هیچ‌گاه آن را کاملاً رها نکنید؛ زیرا ممکن است که چسب توان کافی برای نگهداری وزن گیتار شما را نداشته باشد و سازتان به زمین سقوط کند. همچنین، توجه کنید که از یک چسب مناسب استفاده کنید تا بتوانید استرپ را پس از انجام آزمایش مورد نظر، به‌راحتی از بدنه گیتار جدا کنید و چسب موردنظر، ردی نیز از خود به جا نگذارد و به فینیش ساز شما هیچ آسیبی نزند.
در بسیاری از گیتارهای الکتریک و بیس با تقسیم وزن نه‌چندان بهینه، اگر موقعیت دکمه استرپ بالایی ساز، یعنی دکمه‌ای که بر روی هورن گیتار قرار گرفته است را به بخش پاشنه یا هیل (heel) گیتار منتقل کنید، مشکل نک دایو به‌کلی حل می‌شود. این کار در صورتی که دسته گیتار شما با چسب و با ساختار موسوم به ست- نک (set-neck) به بدنه آن متصل شده باشد یا به‌کلی با بدنه آن یکپارچه باشد (neck-through)، بسیار آسان‌تر خواهد بود؛ زیرا در این گیتارها، بخش پاشنه یا هیل معمولاً از جنس چوب است و می‌توان به‌آسانی یک حفره مناسب در آن ایجاد کرده و دکمه استرپ را به آن متصل کرد. اما در صورتی که دسته گیتار شما ساختاری از نوع بولت-آن (bolt-on) داشته باشد و در واقع، به‌وسیله پیچ به بدنه آن متصل شده باشد، احتمالاً یک پلاک فلزی در محدوده پاشنه آن نصب شده است و در این حالت، نصب یک دکمه استرپ در این موقعیت دشوارتر خواهد بود. برای این که یک دکمه استرپ را بر روی بخش مرکز هیل یک گیتار با دسته بولت-آن نصب کنید، نیاز است که پلاک فلزی قرارگرفته در این بخش از بدنه را با استفاده از یک دریل سوراخ کنید. اگر حاضر به انجام چنین کاری بر روی ساز خود نیستید و یا مهارت و تجهیزات کافی برای انجام آن را ندارید، می‌توانید دکمه استرپ را در بالای پاشنه ساز و عمود به این پلاک نصب کنید.
اما اگر به هیچ وجه حاضر به ایجاد حفره‌هایی جدید بر روی بدنه گیتار خود نیستید، راه‌حل نهایی برای شما، باز کردن یکی از پیچ‌های دسته ساز و جایگزینی آن با یک پیچ بلندتر است؛ پیچی با طولی بسیار بیشتر که بتواند همزمان با نگهداری از نک ساز و پلاک فلزی آن، از یک دکمه استرپ نیز میزبانی کند. در واقع، شما می‌توانید با این روش، بدون ایجاد هیچ حفره‌ای در بدنه گیتار خود، موقعیت دکمه استرپ آن را به بخش پاشنه تغییر دهید. اما توجه داشته باشید که زمان انتخاب پیچ برای انجام این کار و جایگزینی آن با پیچ کوتاه و اصلی دسته، اندازه‌گیری پیچ را به‌شکلی کاملاً دقیق انجام دهید؛ زیرا اگر پیچ از حد لازم بلندتر باشد، ممکن است که در زمان ورود به دسته گیتار، از فرت‌بورد آن عبور کند و صدماتی ناگوار را به دسته گیتار وارد کند! در صورتی که چنین اتفاقی رخ دهد، مطمئناً روزی غم‌انگیز را تجربه خواهید کرد! در نتیجه، توصیه می‌کنیم در حین انجام این کار، دقت مضاعف را سرلوحه خود قرار دهید.
سخن آخر
این موارد، تمامی راه‌هایی هستند که می‌توانید با بهره‌گیری از آنها، با مشکل نک دایو در گیتار خود کنار بیایید یا آن را حل کنید. امیدواریم که یکی از این راه‌ها یا ترکیبی از آنها بتوانند به شما در حل این مشکل آزاردهنده در گیتارتان کمک کنند و باعث شوند که نوازندگی لذت‌بخش‌تر و آسان‌تری را تجربه کنید و نیروی جاذبه همواره طبق میل شما عمل کند! در نظر داشته باشید که نتایج هر یک از این روش‌ها، ممکن است که بسته به نوع ساز، ویژگی‌های فیزیکی و سبک نوازندگی شما بسیار متفاوت باشد و تأثیر آنها متفاوت از چیزی باشد که در این مطلب ذکر شده است. بنابراین، پیشنهاد می‌کنیم که با آزمون‌وخطا، خود روشی مناسب را از میان این راه‌ها برای برطرف‌سازی مشکل نک دایو بیابید. همچنین توجه کنید که پیش از انجام هر یک از این کارها، ببینید که آیا مهارت و تجهیزات لازم برای انجام آن را دارید یا خیر! زیرا برخی از این راهکارها، تغییراتی غیرقابل بازگشت بر روی گیتار شما ایجاد می‌کنند.
آیا شما تا کنون با مشکل نک دایو در یکی از سازهای خود روبرو شده‌اید؟ در این صورت، برای رفع آن به چه روش‌هایی متوسل شده‌اید؟ از شما دعوت می‌کنیم که تجربیات خود را در بخش نظرات همین مطلب، با ما و مخاطبین گیتار ایران در میان بگذارید.
منبع: Warmoth Guitar
نویسنده: Aaron Cheney
مترجم: امیر تولی