نگاهی کامل به انواع اتصالات در هدفون‌ها و ایرفون‌ها

اگر به‌صورت جدی وارد دنیای هدفون‌ها و ایرفون‌ها شده باشید، احتمالاً با سیلی عظیم و گیج‌کننده از اتصالات مختلف با نام‌هایی عجیب‌وغریب و کاربردهایی گوناگون مواجه شده‌اید و نمی‌دانید که هر یک از این موارد، دقیقاً به چه دردی می‌خورد! اما اگر بخواهید یک ستاپ باکیفیت و بهینه متشکل از دک/امپ و هدفون را در خانه و محل کار یا در جیب خود داشته باشید، باید به‌خوبی با تمامی این اتصالات، ویژگی‌های آنها و کاربردهایشان آشنا باشید تا بتوانید تصمیماتی صحیح و منطقی را برای خرید هدفون‌ و سایر اجزای ستاپ خود و اتصالات میان آنها اتخاذ کنید.

واقعاً تفاوت میان یک کانکتور دو-پین و یک کانکتور MMCX در یک هدفون چیست؟ در این مطلب، قصد داریم وظیفه اتصالات و کابل‌ها در یک ستاپ هدفون یا ایرفون را به شما معرفی کنیم و هر یک از انواع این اتصالات را به‌همراه ویژگی‌های آنها مورد بررسی قرار دهیم.

عملکرد کابل هدفون به چه شکل است؟

وظیفه هر کابل، انتقال یک جریان یا سیگنال از نقطه مبدأ به نقطه مقصد است. در کابل هدفون، این سیگنال، یک سیگنال آنالوگ است که با جریانی بسیار ضعیف، از امپلیفایر یا خروجی هدفون گرفته می‌شود و به هدفون انتقال داده می‌شود.

رایج‌ترین روش انجام این انتقال از خروجی هدفون، به‌وسیله یک کابل با اتصال انتهایی TRS در اندازه ۳.۵ یا ۶.۳ میلی‌متری است. این اتصال، در واقع همان اتصال استاندارد سیمی یا به‌عبارت دیگر، جک هدفون است که خروجی آن تقریباً در هر دستگاه دیجیتالی وجود دارد و شما نیز مطمئناً حداقل یک دستگاه که به این نوع از جک مجهز است را در اختیار دارید.

در این نوع از کابل، دو سیم سیگنال و یک سیم ارت/گراند (اتصال به زمین) وجود دارد که یکی از سیم‌های سیگنال، مربوط به کانال چپ استریو است و دیگری برای انتقال سیگنال کانال راست استریو مورد استفاده قرار می‌گیرد.

به‌طور معمول، بخش نوک کانکتور TRS یا همان تیپ (tip) آن، به سیم سیگنال کانال چپ متصل است، بخش میانی یا همان رینگ (ring)، به کانال راست و بخش پایه کانکتور یا همان اسلیو (sleeve) نیز وظیفه برقراری اتصال گراند را دارد. به‌وسیله چنین اتصالی، شما می‌توانید یک سیگنال استریو را از خروجی هدفون دستگاه پخش‌کننده به هدفون انتقال دهید و آن را بشنوید.

انواع دیگری از اتصال جک هدفون نیز وجود دارد که هر یک، برای انتقال نوعی خاص از سیگنال به‌کار گرفته می‌شود.

برای مثال، نوع TS این کانکتور که بر روی خود تنها یک خط غیررسانا دارد، فقط توانایی انتقال سیگنال مونو را دارد، نوع TRRS که دو حلقه در بخش میانی خود دارد می‌تواند در کنار سیگنال استریو، سیگنال میکروفون موجود در هدفون را نیز انتقال دهد یا وظیفه انتقال یک سیگنال بالانس را به عهده بگیرد. نوع پیشرفته‌تر این جک، موسوم به TRRRS نیز به‌شکل محدود وجود دارد.

اما این جک با هر فناوری و در هر ستاپی، کارکردی مشخص و ثابت دارد و وظیفه آن، انتقال سیگنال استریو و مونو از دستگاه پخش‌کننده به هدفون میزبان است. حال بیایید این اتصالات را به‌شکلی دقیق‌تر مورد بررسی قرار دهیم.

انواع اتصالات در هدفون‌ها و ایرفون‌ها

کابل اکثر هدفون‌های ارزان‌قیمت‌تر و پایین‌رده موجود در بازار، به‌صورت ثابت و بدون قابلیت جدا شدن به آنها متصل شده است و امکان تعویض آن به‌شکل آسان و بدون به‌کارگیری فنونی همچون لحیم‌کاری وجود ندارد. اما امروزه اکثر هدفون‌ها و ایرفون‌های تخصصی و باکیفیت، به کابل جداشونده مجهز هستند و در واقع، کابل به آنها به‌وسیله یک کانکتور استاندارد از نوعی خاص متصل شده است.

مزیت اصلی این نوع از اتصال، انعطاف کاربری بالاتر آن نسبت به کابل‌های ثابت است. به‌عبارت دیگر، هدفون‌ها و ایرفون‌هایی که کابل در آنها قابلیت جدا شدن به‌صورت آسان را دارد، این امکان را به کاربر می‌دهند که با توجه به سلیقه و شرایط خود، کابلی با ویژگی‌های گوناگون (همچون جنس بدنه یا کانکتور انتهایی) را به آنها متصل کند. همچنین در این قبیل هدفون‌ها و ایرفون‌ها، در صورت بروز خرابی کابل نیز می‌توانید آن را با یک نمونه نو جایگزین کنید و به این شکل، تا سال‌هایی بسیار طولانی‌تر به استفاده از هدفون خود ادامه خواهید داد.

اتصال کابل به هدفون بسیار ساده و بی‌دردسر است؛ با این وجود، هر شرکتی این اتصال را به‌وسیله کانکتوری خاص و بعضاً انحصاری در محصولات خود میسر می‌کند و به همین دلیل نیز در خرید کابل برای هدفون یا ایرفون خود، باید توجهی ویژه به نوع کانکتور آن داشته باشید.

انواع کانکتور استاندارد در ایرفون‌ها

رایج‌ترین انواع اتصال در ایرفون‌ها عبارتند از کانکتور دو-پین مخصوص ایرفون و MMCX.

امروزه، به‌جز محصولات چند شرکت همچون سنهایزر (Sennheiser) و آدیو-تکنیکا (Audio-Technica) که برای اتصال کابل از کانکتورهایی اختصاصی با طراحی‌های متفاوت بهره می‌گیرند، تقریباً تمامی ایرفون‌های موجود در بازار که کابلی جداشونده دارند، به یکی از این دو کانکتور مجهز هستند.

کانکتور دو-پین یک فناوری قدیمی‌تر و ساده‌تر نسبت به MMCX است. این اتصال دارای دو پین کوچک است که به یک مادگی دو-پین ساده در ایرفون متصل می‌شود. استفاده از کانکتورهای دو-پین آسان است و می‌توان یک کابل با این نوع از کانکتور را به‌سادگی به ایرفون متصل کرد. اما پین‌های نازک این کانکتور، مقاومت چندانی در برابر فشار ندارند و اگر با دقت با آنها برخورد نکنید، ممکن است آنها را خم کنید یا حتی بشکنید. بسیاری از صاحبان ایرفون‌هایی با این نوع از کابل، با بی‌دقتی در اتصال کابل به ایرفون یا صرفاً به دلیل بدشانسی، دچار این مشکل شده‌اند. حتی بعضاً یکی از پین‌های کابل در سوکت ایرفون گیر می‌کند و باید آن را با دشواری بسیار از ایرفون خارج کرد. از این رو، توصیه می‌کنیم در صورتی که می‌خواهید ایرفونی با این نوع از کانکتور خریداری کنید، همواره در اتصال و جداسازی کابل آن، نهایت دقت را به خرج دهید. همچنین کانکتور دو-پین پس از اتصال به ایرفون، در آن کاملاً ثابت باقی می‌ماند و امکان چرخش ندارد.

در یک اتصال بالانس با استفاده از کانکتور دو-پین، یکی از پین‌ها نقش انتقال سیگنال منفی را دارد و دیگری، سیگنال مثبت را انتقال می‌دهد. به همین دلیل، در اتصال دو-پین، جهت اتصال بسیار مهم است و در صورتی که پین‌ها به ورودی مربوطه متصل نشوند، کیفیت صدا افت خواهد کرد و حتی ممکن است ایرفون شما آسیب ببیند. اما به‌جز این، از آنجا که اتصال دو-پین قابلیت چرخش ندارد، نحوه قرارگیری آن بر روی کابل، با قوس قلاب دور گوش کابل همگام است و اتصال اشتباه کابل به ایرفون، استفاده از آن را نیز غیرممکن می‌سازد. البته به همین دلیل نیز احتمالاً پیش از اتصال کابل به ایرفون خود، جهت آن را به‌سرعت متوجه خواهید شد!

در نقطه مقابل، کانکتور MMCX، اتصالی جدیدتر و پیشرفته‌تر است که انعطاف کاربری بالاتری را به ارمغان می‌آورد. این کانکتور، از قابلیت چرخش آزادانه در جای خود برخوردار است و به لطف همین امر، زمانی که ایرفون مجهز به کانکتور MMCX را به کابل آن متصل می‌کنید، می‌توانید آن را بسته به شکل گوش خود، به‌آسانی بچرخانید تا راحت‌ترین حالت آن در گوش خود را بیابید. در واقع، بخش نری MMCX با اتصال به بخش مادگی آن، ساختاری همچون یک بلبرینگ را تشکیل می‌دهد و می‌تواند بدون هیچ اصطکاکی در آن حرکت کند. همین قابلیت چرخش و حرکت نیز باعث شده است که این نوع از کانکتور، دوام و طول عمری بسیار بیشتر از کانکتورهای دو-پین داشته باشد و بتوان با خیال راحت، حتی در شرایطی سخت همچون اجرای زنده نیز از آن بهره برد.

از لحاظ قابلیت‌های فنی و کیفیت صدا، هیچ تفاوتی میان کانکتورهای MMCX و دو-پین وجود ندارد و هر دو اتصالی کامل و انتقال سیگنالی بی‌نقص را میان دستگاه پخش‌کننده و ایرفون به ارمغان می‌آورند.

به‌طور کلی، اتصال دو-پین اتصالی ساده‌تر است که در ایرفون‌های ارزان‌قیمت‌تر و ساده‌تر وجود دارد و همچنین طبق اعتقاد بسیاری از کاربران، نصب و جداسازی آن آسان‌تر از اتصال MMCX است. در نقطه مقابل، MMCX یک اتصال بسیار امن‌تر و مستحکم‌تر است که احتمال بروز شکستگی و خرابی در آن کمتر از کانکتورهای دو-پین است و قابلیت چرخش آن نیز انعطاف کاربری فوق‌العاده‌ای به آن می‌بخشد.

انواع کانکتور استاندارد در هدفون‌ها

در هدفون‌های بزرگ روی گوش/دور گوش نیز دو اتصال پراستفاده و استاندارد وجود دارد که آنها را می‌توان در اکثر نمونه‌های این محصول که به کابل جداشونده مجهز هستند، مشاهده کرد. اما جزئیاتی قابل توجه در این اتصالات وجود دارد که برای خرید یک کابل مناسب برای هدفون خود، باید از آنها آگاه باشید.

اکثر هدفون‌های امروزی که به کابل جداشونده مجهز هستند، از دو نوع کانکتور Mini-XLR یا جک‌های TS/TRS برای برقراری اتصال به کابل بهره می‌گیرند.

نوع اول، یعنی کانکتور Mini-XLR، شکلی استاندارد دارد و در آن، معمولاً نوع سه-پین این کانکتور در یکی از ایرکاپ‌های هدفون قرار گرفته است و هر یک از پین‌های آن، وظیفه انتقال سیگنال کانال چپ، سیگنال کانال راست و برقراری اتصال گراند را ایفا می‌کنند. در برخی از هدفون‌های بالارده نیز هر ایرکاپ به یک عدد از این کانکتور مجهز شده است تا امکان انتقال سیگنال به‌صورت بالانس به هدفون مهیا شود.

نوع دوم، یعنی جک‌های استاندارد صوتی، در چند حالت مختلف در هدفون‌ها وجود دارد که رایج‌ترین حالت‌های آن، یک جک مجزای TS در هر ایرکاپ یا یک جک TRS در یکی از ایرکاپ‌های آن است. در حالت اول، کابل با انشعابی Y-شکل از ساختار اصلی خود، با دو جک TS، سیگنال مونوی کانال چپ و راست صوتی را به‌صورت مجزا به هر ایرکاپ انتقال می‌دهد. در حالت دوم، یعنی جک TRS، انتقال سیگنال صوتی همچون یک کابل AUX، به‌صورت استریو و تنها به یکی از ایرکاپ‌ها انتقال داده می‌شود و پس از آن، به کانال صوتی دیگر هدفون می‌رسد.

اما اتصال در هدفون، تنوعی بیش از آنچه فکر می‌کنید دارد و در اشکالی گوناگون در هدفون‌های مختلف دیده می‌شود. برای مثال، شرکت هایفایمن (HIFIMAN) که امروزه یکی از مشهورترین و مهم‌ترین سازندگان هدفون در دنیاست، معمولاً از کانکتورهای TS برای اتصال کابل به هدفون‌های خود بهره می‌گیرد؛ اما همین کانکتور در دو اندازه مختلف در محصولات این شرکت وجود دارد. در واقع، یک مدل همچون مدل Sundara از‌هایفایمن، به جک‌های ۳٫۵ میلی‌متری در ایرکاپ‌های خود مجهز است؛ در حالی که در مدل‌های قدیمی‌تر آن، این جک از نوع ۲٫۵ میلی‌متری است.

در میان کانکتورهای Mini-XLR نیز چنین تنوعی وجود دارد. برای مثال، هم محصولات شرکت دن کلارک آدیو (Dan Clark Audio) و هم هدفون‌های شرکت آدیزی (Audeze)، به کانکتورهای Mini-XLR مجزا در هر ایرکاپ خود مجهز هستند و یک کابل Y-شکل با دو کانکتور از این نوع، به ایرکاپ‌های آنها متصل می‌شود. با این وجود، کانکتورهای هدفون‌های Dan Clark تفاوت‌هایی ظریف در خود دارند که باعث می‌شود با هدفون‌های آدیزی همخوان نباشند و در مقابل، کابل‌های هدفون‌های آدیزی نیز با محصولات دن کلارک آدیو همخوان نیستند.

این کانکتورها نیز همچون انواع رایج و استاندارد در دنیای ایرفون‌ها، از لحاظ کیفیت صدا و عملکرد صوتی، هیچ مزیتی نسبت به یکدیگر ندارند و می‌توان گفت که همگی می‌توانند سیگنال را به‌شکلی مشابه و بدون هیچ نقصی، از دستگاه پخش‌کننده به هدفون انتقال دهند. با این حال، این امر را نمی‌توان انکار کرد که کانکتورهای Mini-XLR از لحاظ استحکام و دوام ساختاری، برتری قابل توجهی نسبت به جک‌های صوتی TS و TRS دارند و مطمئناً تحملی بسیار بیشتر در برابر فشار و استفاده در شرایط دشوار خواهند داشت و به‌طور کلی، طول عمری بالاتر را برای هدفون به ارمغان می‌آورند. به همین دلیل نیز بسیاری از هدفون‌های گران‌قیمت حرفه‌ای و مدرن، به همین نوع از کانکتور تجهیز شده‌اند.

سخن آخر

در حالی که مطمئناً هنگام خرید هدفون، نوع اتصال کابل آن اولین چیزی نیست که به آن دقت می‌کنید؛ اما شناخت هر یک از انواع رایج کانکتور و ویژگی‌های آنها، می‌تواند به شما در انتخاب یک هدفون و اتصال مناسب در آن، بسته به تجهیزاتی که در اختیار دارید و نوع ستاپ‌تان، کمکی شایان کند.

در انتخاب یک هدفون و در زمان دقت به نوع کانکتور آن، باید بیش از هر چیز به دو نکته توجه کنید:

1. چه نوعی از اتصال در کابل هدفون، همخوانی بیشتری با ستاپ صوتی فعلی‌تان دارد؟
2. آیا تجهیزات فعلی و به‌طور خاص، امپلیفایر هدفون‌تان توانایی درایو هدفون مورد نظرتان را دارد؟ در این صورت، آیا باید آن را حتماً از طریق خروجی بالانس به امپلیفایر متصل کنید یا خروجی سینگل-اند امپ نیز می‌تواند از پس آن برآید؟

بدیهی است که اگر امپلیفایر هدفون شما تنها به یک جک خروجی ۶٫۳ میلی‌متری مجهز است، نباید هدفونی خریداری کنید که کابل آن به یک کانکتور XLR منتهی می‌شود!

همچنین یک نکته مهم دیگر که باید در نظر داشته باشید، این است که خروجی بالانس در امپلیفایرهای هدفون، تقریباً همیشه توانی بسیار بیشتر از خروجی سینگل-اند آن به هدفون انتقال می‌دهد و توان خروجی آن بعضاً تا حتی سه برابر خروجی سینگل-اند است. از این رو، اگر امپلیفایر هدفون شما به این نوع از خروجی مجهز است و قصد دارید هدفونی با امپدانس بالا و یا حساسیت پایین را به آن متصل کنید، بهتر است به سراغ کابلی بروید که به یک کانکتور همخوان با خروجی بالانس امپ شما مجهز باشد. در حالی که این تفاوت در توان خروجی خروجی‌های بالانس و سینگل-اند در یک امپ هدفون، معمولاً تأثیر محسوسی در کیفیت صدای آنها ندارد، اما در برخی از شرایط و با برخی از هدفون‌ها، همین توان بیشتر می‌تواند موجب پویایی بیشتر صدا شود.

امیدواریم که اکنون و با مطالعه این مطلب، به‌خوبی با انواع کانکتور در هدفون و ویژگی‌های هر یک از آنها آشنا شده باشید و بتوانید در زمان انتخاب و خرید هدفون و کابل مربوط به آن، بهترین و مناسب‌ترین نوع کانکتور را بسته به شرایط و ستاپ خود انتخاب کنید.

نویسنده و مترجم: امیر تولی