۵ آهنگ فراموش‌نشدنی که با گیتار دوازده‌سیم نواخته شده‌اند

گیتارهای دوازده‌سیم را می‌توان خویشاوندی نه‌چندان فروتن از گیتارهای شش‌سیم، با قدرت و نفوذ صوتی بسیار بیشتر دانست. تأثیر صدای یک گیتار دوازده‌سیم در یک اثر موسیقی، غیرقابل انکار است و صدای آن را می‌توان بلافاصله از یک نمونه عادی گیتار تشخیص داد. در حالی که تعداد سیم‌های یک گیتار دوازده‌سیم، دو برابر یک نمونه عادی است و صدای آن نیز بسیار قدرتمندتر است، اما هیچ‌گاه صدای آن آزاردهنده نمی‌شود و تنها طنین و نیرویی بیشتر دارد. در واقع، صدای این ساز، بُعدی وسیع‌تر و زنگ‌گونه به یک آهنگ می‌بخشد و تأثیر ملودی آن بر روی شنونده را مضاعف می‌کند.

اما این گیتار با وجود این که می‌تواند به عنصری بسیار جذاب در موسیقی شما تبدیل شود، برای هر قطعه‌ای مناسب نیست و باید نحوه استفاده از آن در موسیقی را به‌خوبی بیاموزید. در واقع، اگر کمی دقت کنید، متوجه می‌شوید که نوازندگان این نوع از گیتار، معمولاً بسیار ماهر و کاربلد هستند و هر کسی به خرید گیتار دوازده‌سیم فکر نمی‌کند؛ زیرا شش سیم اضافه این ساز، دسته عریض‌تر و کشش بالاتر سیم‌های آن نسبت به یک گیتار معمولی، نوازندگی با آن را با چالش‌هایی همراه می‌کند که افراد مبتدی معمولاً نمی‌توانند از پس آنها بربیایند و برای فائق آمدن بر آنها، نیاز به مهارتی قابل توجه خواهید داشت.

اما اگر بتوانید چگونگی نواختن یک گیتار دوازده‌سیم را بیاموزید، می‌توانید با استفاده از آن، اصواتی بسیار وسیع و غنی از اکتاوهای مختلف را به موسیقی خود بیفزایید که عمق و ارزش احساسی اثر شما را به‌شکلی مشهود افزایش می‌دهد. جالب است که بدانید گیتار دوازده‌سیم، سازی بسیار قابل انعطاف است و از این رو، می‌توان صدای آن را در بازه‌ای وسیع از آثار شنید؛ از یک موسیقی آرام در سبک راک از لد زپلین (Led Zeppelin) تا یک اثر فولک سریع از باب دیلن (Bob Dylan) با تکنیک فینگرپیکینگ. ملودی تمامی آثار آلبوم جدید Romance از گروه موسیقی ایرلندی فانتینز دی‌سی (Fontaines DC)، بر پایه صدای قدرتمند گیتار دوازده‌سیم بنا شده است و اگر این آلبوم را گوش داده‌اید و از خود پرسیده‌اید که چه چیزی آن را تا این حد منحصربه‌فرد ساخته است، باید بگوییم که دلیل آن، همین ساز خاص است!

اما با وجود اینکه صدای گیتار دوازده‌سیم در یک آلبوم جدید همچون Romance بسیار خلاقانه و زیباست، آثاری بسیار پرسابقه‌تر و مهم‌تر در تاریخ موسیقی وجود دارند که دهه‌ها پیش، توانایی‌های این ساز را به بهترین شکل ممکن به نمایش گذاشته‌اند و به‌نوعی، یک معرفی ایده‌آل برای صدای این نوع خاص از گیتار به شمار می‌روند.

با توجه به این امر، تصمیم گرفته‌ایم تا طی یک مطلب خواندنی، به معرفی پنج نمونه از مهم‌ترین آهنگ‌هایی که صدای گیتار دوازده‌سیم در آنها شنیده می‌شود، بپردازیم.

شاید با خود بپرسید در انتخاب عناوین این فهرست، ارزش کلی اثر در نظر گرفته شده است یا کیفیت اجرای گیتار دوازده‌سیم در آن؟ مطمئناً با مشاهده نام این آثار و مطالعه تحلیل ما از آنها، به پاسخ این سوال دست خواهید یافت! پس از شما دعوت می‌کنیم که تا انتهای این مطلب، ما را همراهی کنید!

۵. Hurricane از Bob Dylan

آهنگ Hurricane از باب دیلن به‌حدی ترانه زیبایی دارد و آکنده از عناصر جذاب است که احتمالاً در ابتدا متوجه صدای گیتار دوازده‌سیم در آن نمی‌شوید؛ اما با کمی دقت بیشتر، پی خواهید برد که جایی در زیر روایت دیلن از یک داستان واقعی مربوط به حبس اشتباه بوکسوری به نام رابین کارتر (Rubin Carter) ملقب به Hurricane، صدای زنگ‌دار و زیبای یک گیتار دوازده‌سیم شنیده می‌شود که در حال رقص با صدای بانگو در پس‌زمینه است.

اگر تا‌به‌حال این موسیقی را نشنیده باشید و این توصیفات را درباره آن بخوانید، احتمالاً چیزی بسیار عجیب در ذهنتان نقش می‌بندد که به هیچ وجه زیبا نیست و حتی خنده‌دار است! اما با یک بار گوش دادن به این اثر، متوجه زیبایی بسیار و دلیل اهمیت آن خواهید شد.

لحن دیلن در وکال این موسیقی، حزن و ناامیدی خاصی در خود دارد و انگار سعی دارد این داستان را با آب‌وتاب و لحنی شکوه‌آمیز برای کسانی که باعث آن شده‌اند، بازگو کند. همین روایت و لحن، هویتی بسیار جذاب به Hurricane بخشیده است و باعث می‌شود که شنونده به‌خوبی در خط داستان آن قرار بگیرد.

در حالی که در این اثر، گیتار دوازده‌سیم به هیچ وجه نقشی برجسته ندارد و همواره در پس‌زمینه باقی می‌ماند، اما استفاده از این ساز، ماهیتی تئاترگونه و جالب توجه به Hurricane اضافه کرده است که با داستان اصلی قطعه و سعی دیلن بر جلب توجه همگان به این حرکت غیرانسانی و نژادپرستانه، بسیار همگام است.

۴. Hotel California از Eagles

Hotel California از گروه ایگلز (Eagles) را می‌توان یکی از مشهورترین آثار موسیقی راک در تاریخ دانست. این اثر به‌حدی اجزای جلب‌توجه‌کننده و برجسته دارد و سولوی آن به‌حدی گوش شما را به خود جلب می‌کند که ممکن است حتی اگر از طرفداران آن بوده باشید نیز تا‌به‌حال توجهی به لاین گیتار دوازده‌سیم آن نکرده باشید؛ لاینی که بستری برای کل اجزای قطعه تشکیل داده است. اما با کمی دقت بیشتر، متوجه می‌شوید که ملودی سرمست‌کننده‌ای که در شروع این شاهکار هفت‌دقیقه‌ای به گوش می‌رسد و همچون دروازه‌ای به سوی یک دنیای عجیب عمل می‌کند، به‌وسیله یک گیتار دوازده‌سیم نواخته می‌شود و در کل طول اثر، در پس‌زمینه آن باقی می‌ماند.

ماهیت صوتی درخشان و ویژه گیتار دوازده‌سیم در Hotel California، نه‌تنها اشاره‌ای به جلال و شکوه کالیفرنیا و‌ هالیوود در زمان انتشار این موسیقی، یعنی دهه هفتاد میلادی دارد و حس فضای پُرزرق‌وبرق آن را به شنونده انتقال می‌دهد، بلکه نقش یک هم‌رقص بسیار ماهر را برای بخش سولو نیز ایفا می‌کند؛ سولویی که می‌توان آن را یکی از بهترین تک‌نوازی‌های گیتار الکتریک در تاریخ موسیقی دانست.

زمانی که جو والش (Joe Walsh) و دان فلدر (Don Felder) نوازندگی سولوی خود در این اثر را یکی پس از دیگری آغاز می‌کنند و با گیتارهای خود شروع به مکالمه می‌کنند، صدای گیتار دوازده‌سیم نیز نقش یک بنیان مستحکم را برای صدای زیبای ساز این دو گیتاریست فراهم می‌کند و عمق و معنایی دوچندان به کار آنها می‌بخشد.

در کل، Hotel California را می‌توان یکی از بهترین آثار موسیقی در تاریخ دانست که بر پایه صدای گیتار دوازده‌سیم بنا شده است.

۳. Space Oddity از David Bowie

همانطور که از اول مطلب تا به اینجا گفته‌ایم، صدای گیتار دوازده‌سیم انگار که هویتی آسمانی و الهی دارد و از این رو، می‌تواند ماهیتی بسیار جالب به هر اثر موسیقی ببخشد. Space Oddity از دیوید بوئی (David Bowie)، داستانی خیالی از یک فضانورد با نام میجر تام (Major Tom) است که طی یک ماموریت در فضا، سوالاتی اساسی از خود می‌کند. در کل زمانی که دیوید بویی این داستان زیبا از دنیایی بدون جاذبه را روایت می‌کند، یک گیتار دوازده‌سیم نیز در پس‌زمینه با آرامش در حال نواخته شدن است و صدای آن، همچون نوری زیبا در فضای تاریک و تیره بیرون از کره زمین بر این داستان می‌تابد.

تونی ویسکانتی (Tony Visconti)، پرودوسر Space Oddity طی مصاحبه‌ای درباره این اثر و مضمون آن، چنین گفته است: «ترانه این اثر در اصل در وصف انزوا و احساسات انسان در چنین شرایطی نوشته شده است و فضانورد داستان، در اصل یک نماد برای این مضمون است. این ترانه، انزوا را به گیر کردن میجر تام در کپسولی در فضا و تماشای دنیای بیرون از پنجره آن تشبیه می‌کند.»

ترانه Space Oddity به‌واقع یکی از بهترین کارهای ادبی از دیوید بوئی است؛ اما آهنگ آسمانی و بسیار زیبای این اثر نیز به‌حدی با داستان روایت‌شده در ترانه آن همگام است که شاید حتی اگر بدون آن ترانه نیز پخش شود، حسی کاملاً مشابه را به شنونده خود انتقال دهد.

۲. Stairway to Heaven از Led Zeppelin

مورد دوم فهرست ما نیز همچون Hotel California، یکی از شناخته‌شده‌ترین آثار تاریخ موسیقی راک به شمار می‌رود و ذکر چنین نام‌های بزرگی در این فهرست، می‌تواند نشان از اهمیت و تأثیر صدای گیتار دوازده‌سیم در عمق و گیرایی یک اثر داشته باشد! Stairway to Heaven همچون نام خود که به معنای «راه‌پله‌ای به سوی بهشت» است، از نت اول تا لحظه آخر خود، به‌شکلی بالارونده به سوی پایانی انفجاری و بسیار زیبا می‌رود. این اثر راه خود را با خزیدن از میان زمین‌های مه‌گرفته موسیقی آشنای راک لد زپلین آغاز می‌کند و با ظرافتی ستودنی، آرام‌آرام بر روی پای خود می‌ایستد و به اثری بسیار وسیع و آسمانی منتهی می‌شود که محوریت آن، صدای یک گیتار دوازده‌سیم است.

جیمی پیج (Jimmy Page)، گیتاریست لد زپلین طی مصاحبه‌ای با تلویزیون BBC، درباره این اثر بی‌بدیل چنین گفته است: «هدف ما از ساخت Stairway to Heaven، ساخت یک ترکیب موسیقایی بود که رفته‌رفته، لایه‌هایی بیشتر از آن نمایان شود و صورت‌هایی جدید را از خود به نمایش بگذارد. ظرافت و شدت احساسی این اثر در ترکیب با هم‌پوشانی بخش‌های مختلف آن با یکدیگر، با ورود آن به بخش‌های احساسی و موسیقایی بعدی، مدام در حال شتاب‌گیری و افزایش شدت هستند. می‌توان گفت که Stairway to Heaven هرچه جلوتر می‌رود، ابعادی جدید از خود را به شنونده نشان می‌دهد و همچون یک هزارتو، با هر قدم گسترده‌تر می‌شود.»

ریتم قطعه Stairway to Heaven به‌طور کامل توسط یک گیتار دوازده‌سیم هدایت می‌شود که ملودی موسیقی را در زیباترین حالت ممکن بر روی خود نگه داشته و حمل می‌کند و در نهایت، آن را به سولوی بی‌نظیر جیمی پیج تحویل می‌دهد. در بریج این اثر، زمانی که تمامی اعضای گروه در حال هم‌نوازی با یکدیگر هستند و در حال رساندن موسیقی به اوج آن، یعنی بخش سولو هستند، این گیتار دوازده‌سیم است که رهبری ارکستر و تمامی اجزای موسیقی را به عهده دارد و با ایفای نقشی حیاتی در پس‌زمینه، بستر را برای یک انفجار زیبا در لحظات بعدی فراهم می‌کند.

۱. Wish You Were Here از Pink Floyd

در حالی که تمامی آثار معرفی‌شده در این مطلب می‌توانستند به نوبه خود در رتبه اول فهرست ما جای بگیرند، اما Wish You Were Here از گروه انگلیسی پینک فلوید (Pink Floyd) به‌جرأت مهم‌ترین اثری است که در آن از گیتار دوازده‌سیم استفاده شده است.

این قطعه نه‌تنها شهرت و اهمیتی فوق‌العاده در تاریخ موسیقی دارد، بلکه گیتار دوازده‌سیم نیز نقشی غیرقابل انکار در آن ایفا می‌کند و در سراسر آهنگ، به‌شکلی کاملاً مشهود و برجسته شنیده می‌شود. برخلاف تمامی دیگر آثار نام‌برده در این فهرست که گیتار دوازده‌سیم نقش یک بستر برای سایر اجزایشان را داشت و صدای آن در پس‌زمینه شنیده می‌شد، در Wish You Were Here این ساز نقش محور اصلی موسیقی را دارد و اگر سایر اجزای این آهنگ را از آن حذف کنید و تنها لاین گیتار دوازده‌سیم را باقی بگذارید، این اثر نه‌تنها خلوت نمی‌شود و افت نمی‌کند، بلکه زیبایی آن به‌شکلی برجسته‌تر نیز به گوش می‌رسد. این در حالی است که با حذف سایر اجزای آثار دیگر معرفی‌شده در این فهرست و گوش دادن تنها به لاین گیتار دوازده‌سیم آنها، موسیقی بسیار خلوت می‌شود و شاید حتی دیگر آن را نشناسید!

به عقیده ما، مشاهده تصویر گیلمور که به‌تنهایی در حال نواختن Wish You Were Here به‌وسیله گیتار دوازده‌سیم است، می‌تواند تأثیر ترانه و مضمون این آهنگ را دوچندان کند!

این اثر که در واقع درباره سید برت (Syd Barrett)، یکی از اعضای سابق پینک فلوید نوشته شده است، از غمی غیرقابل‌وصف حکایت دارد و صدای گیتار دوازده‌سیم نیز مجموعه صوتی احساس‌برانگیز این موسیقی را به بهترین شکل ممکن گرد هم آورده است تا لحظاتی بسیار احساس‌برانگیز را برای شنونده به ارمغان بیاورد.

در بخشی از Wish You Were Here که گیلمور می‌گوید «ما تنها دو روح سرگردان هستیم که سال‌هاست در یک تنگ ماهی در حال شنا کردن در کنار یکدیگر هستیم»، صدای گیتار دوازده‌سیم در پس‌زمینه موسیقی به‌شکلی به طنین درمی‌آید که یادآور تابیدن بارقه‌های نور خورشید به عمق آب شفاف و آبی‌رنگ است.

سخن آخر

این بود مجموعه‌ای کوچک از برجسته‌ترین آثار موسیقی دنیا که در آنها از گیتار دوازده‌سیم استفاده شده است. گیتارهای دوازده‌سیم، سازهایی بسیار متفاوت و جالب هستند که هرچقدر هم که صدایشان در پس‌زمینه موسیقی قرار بگیرد، نقشی اساسی در حس‌وحال آن ایفا می‌کند و می‌توانند یک اثر معمولی را به یک تجربه روحانی و بسیار جذاب برای شنونده تبدیل کنند. جالب اینجاست که برخلاف باور بسیاری از گیتاریست‌ها، گیتارهای دوازده‌سیم سازی ازمدافتاده نیستند و می‌توان با استفاده از آنها، در سبک‌های موسیقی مدرن نیز به نوازندگی پرداخت و با صدای جذابشان، به بدیع‌ترین آثار نیز عمق و زیبایی دوچندانی بخشید.

بنابراین، اگر به گیتارهای دوازده‌سیم علاقه‌مند هستید، پیشنهاد می‌کنیم که نوازندگی با آنها را حداقل یک بار امتحان کنید؛ زیرا تأثیر این ساز در آثار موسیقی و در کل، تجربه نوازندگی شما می‌تواند بسیار برجسته باشد!

امیدواریم که از مطالعه این مطلب لذت برده باشید و خواندن آن، انگیزه‌ای دوچندان در شما برای تجربه نوازندگی با یک گیتار دوازده‌سیم ایجاد کرده باشد!

آیا شما تا‌به‌حال تجربه نوازندگی با این گیتارها را داشته‌اید؟ در این صورت، نظر شما درباره این ساز چیست و آیا از این تجربه لذت برده‌اید؟ آیا خرید گیتار دوازده‌سیم را به گیتاریست‌های دیگر توصیه می‌کنید؟ از شما دعوت می‌کنیم که پاسخ خود به این سوالات را در بخش نظرات همین مطلب، با ما و مخاطبین گیتار ایران در میان بگذارید.

منبع: Far Out Magazine
نویسنده: Callum MacHattie