آموزش, مقالات, مقالات استودیویی
۴ نکته برای استفاده بهینه از مترونوم در نرم‌افزارهای آهنگسازی
جولای
کلیک ترک (click track) یا مترونوم نرم‌افزاری، بخشی اساسی از ضبط موسیقی در نرم‌افزارهای آهنگسازی (DAW) است. در واقع، اگر بخواهید نوازندگی خود را در DAW ضبط کنید، احتمالاً اولین کاری که انجام می‌دهید، تنظیم تمپوی پروژه و فعال کردن مترونوم نرم‌افزار است.
اما شما چقدر از کلیک ترک یا مترونوم داخلی نرم‌افزار آهنگسازی خود شناخت دارید و آیا می‌دانید چگونه می‌توانید از آن به بهینه‌ترین شکل ممکن استفاده کنید؟ در این مطلب، قصد داریم مبانی پایه کلیک ترک‌ها را مورد بررسی قرار دهیم و چند نکته را نیز برای استفاده بهینه‌تر از این وسیله با شما به اشتراک بگذاریم.
کلیک ترک یا مترونوم نرم‌افزاری چیست؟
کلیک ترک یکی از امکانات داخل نرم‌افزارهای آهنگسازی است که مرجعی را برای تمپوی موسیقی به شما ارائه می‌کند تا در حین ضبط، بتوانید ریتم را به‌شکلی دقیق حفظ کنید. به عبارت دیگر، کلیک ترک را می‌توان یک مترونوم نرم‌افزاری موجود در برنامه آهنگسازی شما دانست.
با استفاده از کلیک ترک، می‌توان بخش‌های جدید موسیقی را با همخوانی کامل از لحاظ ریتم و تمپو با بخش‌های قبلی آن، ضبط کرد. همچنین این قابلیت نرم‌افزاری به آهنگسازان امکان می‌دهد که بدون خارج شدن از ریتم، در محدوده تمپوی موسیقی به ساخت ریتم‌هایی خلاقانه بپردازند.
در دوران پیش از ظهور کامپیوتر، زمانی که آهنگسازی و ضبط موسیقی با استفاده از تجهیزات آنالوگ انجام می‌شد، مهندسین استودیو و آهنگسازان معمولاً صدای مترونوم را بر روی یک ترک خالی در دستگاه نوار استودیو ضبط می‌کردند تا یک مرجع را برای ریتم و زمانبندی به موزیسین‌های حاضر در پروژه ارائه کنند. اما امروزه و با فراگیری نرم‌افزارهای آهنگسازی، کلیک ترک بدون نیاز به انجام هیچ حرکتی در اختیار شما قرار می‌گیرد و حتی در بسیاری از DAWها به‌عنوان یک ترک مجزا نیز در فهرست ترک‌های پروژه شما وجود ندارد. در واقع، کلیک ترک در اکثر نرم‌افزارهای آهنگسازی، یک بخش از محیط برنامه به شمار می‌رود.
در برخی دیگر از نرم‌افزارها، این ابزار کاربردی در قالب یک پلاگین VST جداگانه در دسترس کاربر قرار می‌گیرد. از این دسته از پلاگین‌ها می‌توان به Klopfgeist در نرم‌افزار مشهور لاجیک (Logic) و Click II در پرو تولز (Pro Tools) اشاره کرد.
کلیک ترک‌های داخلی در نرم‌افزارهای آهنگسازی همچون ایبلتون لایو (Ableton Live) و یا اف‌ال استودیو (FL Studio) به‌عنوان یک گزینه در بخش تنظیمات ترنسپورت (دکمه‌های توقف و پخش پروژه) قرار دارند.
چرا باید از کلیک ترک استفاده کرد؟
ممکن است با خود فکر کنید که شنیدن کلیک‌های مترونوم در حین ضبط و نواختن موسیقی، روح موسیقی را از آن می‌زداید و حسی خشک و ناخوشایند را به شما حین نوازندگی منتقل می‌کند. این طرز فکر در برخی از شرایط نادرست نیست؛ اما مزایایی که استفاده از یک کلیک ترک می‌تواند در عملکرد شما داشته باشد، غیرقابل انکار است. اگر تا کنون سعی کرده باشید همراه با یک ترک که بر روی تمپویی دقیق ضبط نشده است به نوازندگی و ضبط بپردازید، مطمئناً مزایای استفاده از یک مترونوم حین ضبط را درک می‌کنید!
ضبط موسیقی در قالب چند ترک مجزا تنها در صورتی ممکن است که تمامی لایه‌های موسیقی به‌طور کامل از لحاظ سرعت و ریتم با یکدیگر همخوان باشند؛ بنابراین، بدون وجود یک کلیک ترک، هیچ مرجعی وجود ندارد که بتوان بر اساس آن، ترک‌های مختلف یک پروژه را به‌شکلی همگام با یکدیگر ضبط کرد.
برای مثال، بسیاری از آهنگسازان ترک‌های پرکاشن و درام لاین‌های پروژه خود را در مراحل اولیه آهنگسازی به آن می‌افزایند؛ بنابراین، اگر درامر در لاینی که می‌نوازد سرعت نوازندگی خود را مدام بالا و پایین ببرد، نوازندگان سایر عناصر و اجزای موسیقی نیز باید به‌شکلی همگام با او، سرعت خود را تغییر دهند.
در حالی که نوازندگی همگام با چنین تمپوی شناوری در اجراهای زنده چندان دشوار نیست، اما در زمان ضبط، عدم نوازندگی در تمپویی دقیق می‌تواند پروژه صوتی را بسیار غیرقابل پیش‌بینی و بعضاً غیرقابل ادامه کند. نتیجه ضبط و ساخت موسیقی بدون یک مرجع تمپو، می‌تواند حسی بسیار شلخته و بدون قاعده به آهنگ ببخشد و حس اتحاد ریتمیک میان عناصر آن را برای شنونده از بین ببرد.
کلیک ترک با ارائه تمپویی ثابت در کل جلسات ضبط یک پروژه، راه‌حلی بسیار آسان و مؤثر برای این قبیل مشکلات است و با استفاده از آن، حتی اگر نوازندگان بعضاً در حین ضبط از ریتم خارج شوند نیز چون همگی با یک ریتم مرجع در حال نوازندگی بوده‌اند، محصول نهایی ریتمی محکم‌تر و ثابت‌تر خواهد داشت.
اما علاوه بر این، اگر لاین‌های ضبطشده پروژه صوتی به‌صورت همگام با تمپوی نرم‌افزار آهنگسازی شما ضبط شده باشند، دست شما نیز در ادیت آنها بسیار باز‌تر خواهد بود. به این شکل، شما می‌توانید عناصر موسیقی را به‌آسانی و بدون نگرانی از بر هم زدن ریتمشان، در تایم‌لاین پروژه حرکت دهید.
در نهایت، باید بگوییم این اعتقاد که مترونوم باعث بی‌روح شدن نوازندگی و موسیقی می‌شود، افسانه‌ای بیش نیست. واقعیت این است که شما می‌توانید به‌شکلی بسیار پویا و شناور نوازندگی کنید و در عین حال، با دقتی بالا سرعت نوازندگی خود را در یک تمپوی خاص نگه دارید.
مترونوم‌ها از دهه‌ها پیش از ظهور کامپیوتر و نرم‌افزارهای آهنگسازی، در ساخت و ضبط موسیقی مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند و نقد و عیب‌جویی این وسیله تنها چند سال است که در میان برخی از آهنگسازان و نوازندگان رواج یافته است. در واقعیت، ماهیت رباتی و بی‌روح ریتم در برخی از آثار موسیقی که بسیاری از موزیسین‌ها آنها را حاصل استفاده از مترونوم می‌دانند، معمولاً به دلیل ادیت سختگیرانه و وسواسی آهنگسازان در DAW حاصل می‌شود و نوازندگان در آن تقصیری ندارند. بنابراین، به خاطر داشته باشید که در حین ادیت و تمیزکاری پروژه موسیقی خود، نیازی نیست که تمامی نت‌های نواخته‌شده را دقیقاً بر روی ضرب‌های ریتم تنظیم کنید؛ زیرا این کار می‌تواند روح نوازندگی را از موسیقی شما بزداید و ماهیتی ماشینی به آن ببخشد.
چهار نکته برای استفاده‌ای بهینه‌تر از مترونوم نرم‌افزاری در ضبط موسیقی
شاید کلیک ترک یک بخش جزئی و کوچک از پروسه ساخت موسیقی به نظر برسد؛ اما همین صدای ساده می‌تواند بنیانی مستحکم را برای تمپو و ریتم موسیقی شما بنا کند. به همین دلیل نیز استفاده صحیح از کلیک ترک، می‌تواند جلسات ضبط و در کل پروسه آهنگسازی بسیار بهینه‌تری را برای شما رقم بزند.
در ادامه، چهار نکته را با شما به اشتراک می‌گذاریم که با رعایت آنها، می‌توانید به‌شکلی بسیار بهینه‌تر از مترونوم در پروسه ضبط و ساخت موسیقی استفاده کنید.
۱- صدای مترونوم نرم‌افزار آهنگسازی را طبق سلیقه خود تغییر دهید
کلیک ترک باید به‌شکل کامل و به‌وضوح از میان عناصر موسیقی شما به گوشتان برسد. این امر بدین معناست که صدای مترونوم باید شدتی بالا داشته باشد و همچنین از سایر اجزای موسیقی به‌آسانی قابل تمییز باشد.
صدای پیش‌فرض کلیک ترک در بسیاری از نرم‌افزارهای آهنگسازی، ماهیتی خشن و خشک دارد که می‌تواند برای برخی از موزیسین‌ها ناخوشایند باشد و حواس آنها را حین نوازندگی پرت کند. خوشبختانه، اکثر نرم‌افزارهای آهنگسازی از امکان تغییر صدای کلیک ترک برخوردار هستند و می‌توان صدای این بخش از آنها را از میان چند صدای مشخص، طبق سلیقه خود تغییر داد.
اگر صدای کلیک ترک نرم‌افزار برایتان بیش‌ازحد قوی و خشن است، می‌توانید صدای آن را با یک صدای ملایم‌تر و موزیکال‌تر همچون صداهایی یادآور پرکاشن‌های چوبی جایگزین کنید. یک راه دیگر این است که به جای کلیک ترک، یک ترک ساده ریتم را برای خود بسازید که از آغاز موسیقی، نوازندگی شما را همراهی می‌کند. این ترک می‌تواند تنها از یک درام لاین و یک بیس لاین بسیار ساده تشکیل شده باشد و فقط نقش یک راهنما و مترونوم را برای ضبط نوازندگی شما ایفا کند و پس از اتمام پروژه، آن را از موسیقی خود حذف کنید.
۲- شمارش پیش از شروع ضبط را در نرم‌افزار آهنگسازی خود فعال کنید
در برخی از نرم‌افزارهای آهنگسازی، گزینه‌ای وجود دارد که با فعال‌سازی آن، نرم‌افزار پیش از شروع ضبط به شمارش ریتم می‌پردازد تا ضبط را با تسلطی بالاتر آغاز کنید. این قابلیت همچنین می‌تواند زمانی کاربردی باشد که قصد پایش ریتم در لاین‌های ضبطشده را دارید و نیازی به شنیدن کلیک ترک در کل طول موسیقی ندارید.
برای مثال، در حالت Session View در نرم‌افزار ایبلتون لایو، ضبط یک ترک جدید در پروژه پس از فشردن دکمه مربوط به آن بلافاصله آغاز می‌شود؛ بنابراین، اگر می‌خواهید نوازندگی خود را به‌شکلی دقیق در اولین ضرب میزان شروع کنید، باید قابلیت پیش‌شمارش یا count-in را فعال کنید.
شما می‌توانید تعداد میزان‌های پیش‌شمارش را در اکثر نرم‌افزارهای آهنگسازی مدرن تعیین کنید؛ اما شمارش به مقدار یک یا دو میزان پیش از شروع ضبط برای این که ریتم موسیقی را پیش از شروع ضبط نوازندگی خود به‌طور کامل درک کنید، کاملاً کافیست.
نکته مفید: استفاده از count-in می‌تواند در زمانی که قصد دارید بخش‌هایی تازه را همزمان با شنیدن موسیقی به آن اضافه کنید نیز بسیار کاربردی باشد. در این صورت، نرم‌افزار آهنگسازی شما ممکن است قابلیت‌هایی خاص را در رابطه با زمان شروع و توقف ضبط به‌صورت خودکار در اختیارتان قرار دهد.
۳- زمانبندی تقسیم‌های میزان را تغییر دهید
یک کلیک ترک ساده، نت‌های سیاه موجود در هر میزان را در کسر میزان تعیین‌شده توسط شما پخش می‌کند. این شکل از کلیک ترک برای اکثر شرایط ضبط مناسب است؛ اما ضرب‌های ساده آن، برای نوازندگی در تمپوهای بسیار بالا یا بسیار پایین مناسب نیستند و باعث گیج شدن نوازنده می‌شوند. در این شرایط، شاید بهتر باشد که رفتار کلیک‌های مترونوم را تغییر دهید تا مرجعی دقیق‌تر از تمپو و ریتم موسیقی را هنگام ضبط آن در اختیار داشته باشید.
هنگام ضبط با تمپوهایی آرام، استفاده از یک کلیک ترک با نت‌های چنگ می‌تواند شما را به‌شکلی بهتر از تمپو آگاه کند؛ در صورتی که استفاده از کلیک ترک با نت‌های سیاه در همین تمپو به دلیل فاصله زیاد میان نت‌ها، می‌تواند باعث گیج شدن شما در حین نوازندگی شود.
در مقابل و در تمپوهای بالا، بهتر است از کلیک ترکی با نت‌های سفید استفاده کنید؛ زیرا در این مواقع، استفاده از کلیک ترک استاندارد با نت‌های سیاه می‌تواند به دلیل کلیک‌های بسیار تند ترک، فضایی شلوغ را برای پروژه صوتی رقم بزند و برای شما کلافه‌کننده باشد. در کل، پیشنهاد می‌کنیم در صورتی که کلیک ترک استاندارد با نت‌های سیاه به شما در درک تمپوی موسیقی کمک چندان نمی‌کند، ارزش‌های زمانی مختلف نت‌ها را مورد آزمایش قرار دهید تا در نهایت، یک کلیک ترک بهینه برای موسیقی در حال ضبط خود بیابید.
۴- تمپوی پروژه را با قابلیت تپ تمپو (tap tempo) تنظیم کنید
در بسیاری از مواقع، زمانی که ضبط یک موسیقی را شروع می‌کنید، ممکن است که تمپوی مناسب برای آن را به‌صورت دقیق ندانید. در این شرایط، قابلیت تپ تمپو (tap tempo) می‌تواند برای شما بسیار کارآمد واقع شود. با استفاده از این قابلیت می‌توانید به جای تنظیم تمپوی پروژه صوتی خود به‌صورت عددی با واحد BPM، از طریق ضربه زدن یا کلیک بر روی دکمه‌ای خاص با سرعت مورد نظر خود، به تنظیم تمپوی کلیک ترک بپردازید. نوار تنظیم تمپو در بخش مترونوم نرم‌افزار آهنگسازی ایبلتون لایو به یک دکمه برای تپ تمپو مجهز است که می‌توان با استفاده از آن و کلیک بر روی آن، به‌آسانی تمپوی کل پروژه را در مقدار دلخواه تنظیم کرد.
اما حتی اگر نرم‌افزار آهنگسازی مورد استفاده شما به قابلیت تپ تمپو مجهز نیست نیز ابزارهایی آنلاین وجود دارند که می‌توانند با دریافت ضربات شما بر روی یک دکمه کیبورد همچون اسپیس، مقدار تمپوی مورد نظر شما را در واحد BPM نمایش دهند. پس از استفاده از این نرم‌افزارهای آنلاین و دریافت عدد تمپوی مورد نظر خود، می‌توانید آن را به‌آسانی در نرم‌افزار آهنگسازی وارد کنید و با تمپوی مورد نظر خود به ساخت و ضبط موسیقی بپردازید.
آیا مترونوم می‌تواند در بهبود ریتم در نوازندگی و ساخت موسیقی مفید باشد؟
اگر بخواهیم به این سوال پاسخی کوتاه دهیم، باید بگوییم البته!
ریتم، یک الگوی تکرارشونده از ضربات در موسیقی است و به‌کارگیری صحیح و اصولی آن، برای ساخت یک موسیقی منسجم الزامی است. برای این که بتوانید به ریتمی خوب دست یابید، باید با ضرب موسیقی همگام باشید. اما همگام شدن با ضرب موسیقی می‌تواند در بسیاری از مواقع چالش‌برانگیز باشد؛ در این شرایط، استفاده از یک مترونوم می‌تواند تأثیری بسیار مثبت در درک و همگام شدن با موسیقی داشته باشد.
وظیفه مترونوم، تولید ضرب‌هایی مرتب در سرعتی مشخص است تا موزیسین‌ها بتوانند با استفاده از آن، نوازندگی خود را با ریتم و سرعت موسیقی در حال ساخت همگام سازند. بنابراین، یک مترونوم نه‌تنها می‌تواند به شما در حفظ ریتم کمک کند، بلکه استفاده از آن حتی می‌تواند باعث نوازندگی زیباتر شما نیز بشود. استفاده از مترونوم به‌حدی در ساخت، ضبط و نوازندگی موسیقی اهمیت دارد که امروزه، تمامی نرم‌افزارهای آهنگسازی و تمرین نوازندگی، یک نمونه نرم‌افزاری از آن را به کاربر ارائه می‌دهند که کلیک ترک نیز نامیده می‌شود.
مناسب‌ترین صدا برای یک کلیک ترک چگونه است؟
صدای استاندارد یک کلیک ترک ممکن است با عناصر موجود در برخی از آثار موسیقی همخوان نباشد و به همین دلیل، بیش از کمک به شما در حفظ ریتم، تأثیری گیج‌کننده در نوازندگی داشته باشد. خوشبختانه امروزه نرم‌افزارهای آهنگسازی تنوعی بسیار را از صداهای مختلف کلیک ترک در اختیار کاربر قرار می‌دهند که می‌توان بسته به اصوات موجود در هر پروژه موسیقی، مناسب‌ترین گزینه را از میان آنها انتخاب کرد. در اغلب DAWها، مترونوم نرم‌افزاری می‌تواند اصواتی مختلف همچون صدای درام، زنگ، سنج، شیکر و غیره را تولید کند تا تمامی آهنگسازان بتوانند در پروژه‌های مختلف خود به بهینه‌ترین شکل ممکن از آن استفاده کنند. همگی این اصوات می‌توانند برای پروژه‌ای خاص و برای قشری خاص از موزیسین‌ها و آهنگسازان مناسب باشند و هیچ‌یک، در هیچ زمینه‌ای به دیگری برتری ندارد. این که کدام‌یک از اصوات کلیک ترک برای شما مناسب‌تر است، به موسیقی که در حال ساخت آن هستید و حس‌وحال شما بستگی خواهد داشت.
اگر نمی‌دانید که کدام صدای کلیک ترک می‌تواند برای شما مناسب‌تر باشد، صدای استاندارد یا ضرب درام، برای بازه‌ای وسیع‌تر از سبک‌های موسیقی مناسب است و در اکثر شرایط، می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای آهنگسازان باشد.
آیا گروه‌های موسیقی حرفه‌ای در ضبط و اجرا از کلیک ترک استفاده می‌کنند؟
در پاسخ این سوال باید با اطمینان بگوییم که تقریباً همگی موزیسین‌های حرفه‌ای، از مترونوم یا کلیک ترک بهره می‌گیرند. حتی بسیاری از درامرها نیز در اجراهای زنده یا ضبط‌های گروهی، در هدفون مانیتورینگ خود یک کلیک ترک پخش می‌کنند تا نوازندگی دقیق‌تر، با سرعتی کاملاً دقیق و یکسان را از خود به نمایش بگذارند. ترشح آدرنالین بالا در حین اجرا باعث می‌شود که موزیسین‌ها بدون آن که خود متوجه بشوند، آرام‌آرام از ریتم اولیه موسیقی فاصله بگیرند؛ بنابراین، استفاده از یک کلیک ترک واحد، راهی بسیار خوب برای همگام باقی ماندن تمامی اعضای یک گروه در کل طول اجرا است.
چگونه می‌توان با استفاده از یک مترونوم، به تمرین ریتم پرداخت؟
تمرین نوازندگی همراه با مترونوم در برخی از مواقع می‌تواند کسل‌کننده باشد؛ اما این کار، یکی از بهترین روش‌ها برای بهبود مهارت شما در حفظ و درک ریتم است. اگر به اهمیت و تأثیر مترونوم در پیشرفت مهارتتان در نوازندگی شک دارید، باید بگوییم که حتی بزرگانی نظیر بتهوون (Beethoven) نیز هنگام نوازندگی از مترونوم استفاده می‌کرده‌اند! در واقع، اگر این وسیله برای چنین موزیسین‌هایی مفید واقع شده است، مطمئناً برای شما نیز مؤثر خواهد بود.
آسان‌ترین راه برای تمرین ریتم با استفاده از مترونوم، این است که نخست، مترونوم را در سرعتی بسیار پایین تنظیم کنید و با کسب مهارت در نواختن قطعه مورد نظر در آن سرعت، آرام‌آرام سرعت مترونوم را بالا ببرید و با سرعتی بالاتر همراه با آن به نوازندگی بپردازید. پیشنهاد می‌کنیم برای شروع استفاده از مترونوم، همراه با آن به نواختن گام‌های مختلف بپردازید. نخست، سرعت مترونوم را در حدود ۶۰ ضرب در دقیقه (BPM) تنظیم کنید و زمانی که توانستید با این سرعت به‌شکلی دقیق همراه با ضرب‌های مترونوم به نوازندگی بپردازید، سرعت آن را به میزان ۱۰ ضرب در دقیقه افزایش دهید و حال، با این سرعت شروع به تمرین کنید. تمرین را به همین شکل ادامه دهید تا بتوانید گام مورد نظر را با سرعتی بیش از ۱۲۰ ضرب در دقیقه به‌آسانی بنوازید.
پس از این که نواختن گام‌ها با سرعت بالا همراه با مترونوم را به‌شکل کامل آموختید، با همین روش شروع به یادگیری نواختن قطعات موسیقی ساده کنید. این قطعات موسیقی را نیز با پروسه ذکرشده تمرین کنید؛ در واقع، تمرین خود را با سرعتی بسیار پایین آغاز کنید و با کسب مهارت در نواختن قطعه مورد نظر، رفته‌رفته سرعت خود را افزایش دهید تا در نهایت، بتوانید قطعه موسیقی را به شکی صحیح با سرعت اصلی یا حتی بالاتر از آن بنوازید.
با این تمرین به‌مرور زمان می‌توانید قطعات پیچیده‌تر موسیقی را نیز با تسلط کامل بنوازید. در نظر داشته باشید که این تمرینات نیز همانند هر تمرین دیگری، نیازمند صبوری و صرف زمان هستند؛ اما با این وجود، می‌توان آن را یکی از بهترین روش‌ها برای تمرین دادن مغز و گوش برای درک ریتم دانست.
جمع‌بندی
در صورتی که تا به امروز همراه با یک کلیک ترک به ضبط نوازندگی خود نپرداخته‌اید، احتمالاً در اولین جلسات به این روش عادت نخواهید داشت و برای عادت به آن، نیازمند کمی زمان خواهید بود. اما پس از این که به این روش ضبط عادت کنید، می‌توانید لاین‌هایی بسیار دقیق‌تر و باکیفیت‌تر را برای پروژه‌های موسیقی خود و هم‌گروهیانتان بنوازید.
هرچه آثار موسیقی بیشتری را تولید کنید، بیشتر به اهمیت ریتم محکم و دقیق در موسیقی پی خواهید برد. امیدواریم با به‌کارگیری نکات ذکرشده در این مطلب، بتوانید به‌شکلی بهینه‌تر از مترونوم داخلی نرم‌افزارهای آهنگسازی استفاده کنید و ضبط موسیقی را نیز با ریتمی بسیار دقیق‌تر و محکم‌تر انجام دهید.
از شما دعوت می‌کنیم که نظرات و تجربیات ارزشمند خود درباره ضبط موسیقی و استفاده از مترونوم را در بخش نظرات با ما و مخاطبین گیتار ایران به اشتراک بگذارید.
منبع: LANDR
نویسنده: Michael Hahn
مترجم: امیر تولی