یادگیری و نواختن گیتار یک تفریح بسیار سرگرمکننده است و افراد در تمامی سنین میتوانند آن را انجام دهند؛ اما در صورتی که دچار مشکلات فیزیکی همچون آرتروز باشیم نیز میتوانیم به این کار ادامه دهیم؟ و اگر با چنین مشکلاتی به نوازندگی بپردازیم، چه حسی خواهیم داشت؟
خوشبختانه مدرک چندانی دال بر اینکه نواختن گیتار میتواند منجر به تشدید بیماری آرتروز یا بروز آن در دستها شود، وجود ندارد و اگر به این بیماری دچار هستید، به احتمال زیاد میتوانید از نوازندگی لذت ببرید! حتی طبق برخی از تحقیقات پزشکی، انجام این قبیل فعالیتها، میتواند به کاهش درد و ناراحتی ناشی از آرتروز در دستها نیز کمکی شایان کند!
هیچ قانون و روش مشخصی برای نوازندگی گیتار با بیماری آرتروز وجود ندارد؛ زیرا این بیماری در هر فرد بهشکلی متفاوت ظاهر میشود و شما باید بسته به شرایط خود، روشهایی را برای نوازندگی راحتتر و با درد کمتر پیش بگیرید. با این وجود، نکاتی ساده وجود دارند که در صورت دستوپنجه نرم کردن با بیماری آرتروز، میتوانید با بهرهگیری از آنها، تمرین و اجرای گیتار را با راحتی بیشتری انجام دهید.
اما آرتروز اصلاً چیست؟ آرتروز نام نوعی از ورم و التهاب مزمن در مفاصل است که علائم رایج و اصلی آن، خشکی مفاصل، حرکت دشوار آنها، ناراحتی و درد مفاصل و بازه حرکتی محدود آنهاست. دو بیماری استئوآرتریت (osteoarthritis) و روماتویید آرتریتیس (rheumatoid arthritis) رایجترین انواع آرتروز هستند.
آیا میتوان با وجود بیماری آرتروز، به نواختن گیتار پرداخت؟ بله! البته که در این بیماری نیز همچون هر بیماری دیگری، شرایط شما ممکن است با افراد دیگر متفاوت باشد و باید بسته به وضعیت خود و توصیههای پزشک متخصص، در رابطه با انجام چنین فعالیتهایی تصمیم بگیرید. انتخاب روش مناسب برای نوازندگی با وجود آرتروز، به چند مؤلفه بستگی دارد که یکی از آنها، شدت بیماری و تأثیر آن بر روی حرکت انگشتان شماست.
در ادامه ترفندهایی را با شما به اشتراک میگذاریم که مدتهاست توسط گیتاریستهای درگیر با بیماری آرتروز بهکار گرفته میشوند و فایده آنها در راستای تسهیل نوازندگی اثبات شده است.
کاهش اکشن گیتار
وقتی ما گیتار یک نوازنده را در دست میگیریم و میبینیم که سیمهای آن همچون کابلهای برق بر روی یک خیابان، با فاصلهای قابل توجه در بالای فرتبورد آن قرار گرفتهاند، بهواقع شگفتزده میشویم و با خود میگوییم که این فرد چگونه میتواند با چنین اکشنی نوازندگی کند؟! در واقع، حتی موزیسینهای کاملاً حرفهای نیز بعضاً بهسختی میتوانند سیمهای گیتاری با اکشن بالا را بهآسانی به فرتهای آن بفشارند. اما بسیاری از اوقات، این گیتاریستها حتی نمیدانند که یک جای کار میلنگد و میتوان گیتار را بسیار آسانتر از اینها نیز نواخت! اگر نواختن گیتار برایتان بیشازحد دشوار است، کاهش اکشن (ارتفاع سیمها نسبت به فرتبورد)، یکی از اصلیترین کارهایی است که میتوانید در راستای تسهیل نوازندگی برای خود انجام دهید.
اگر با ساختار گیتار آشنایی ندارید، پیشنهاد میکنیم به هیچ وجه خود به سراغ انجام این کار نروید و آن را به یک تعمیرکار مجرب بسپارید. زمانی که ساز را به یک تکنسین میسپارید، از او بخواهید که اکشن آن را به حداقل میزان ممکنی برساند که در آن، سیمها دچار نویز و «گز» نمیشوند. این تغییر کوچک، حس نوازندگی با ساز را بهکلی تغییر میدهد و با کاهش فشار مورد نیاز برای انگشتگذاری صحیح، فشار وارده به مچ و انگشتان را کاهش میدهد.
آمادهسازی دستها پیش از شروع نوازندگی
دستهای گیتاریستها تحت فشارهای شدید بسیاری قرار میگیرد. این فشارها همگی با یکدیگر ترکیب میشوند و هیچیک از آنها نیز لزوماً برای دستهای شما مفید نیست. بند کردن سیمها، انگشتگذاری آکوردهای بارهای، پیک زدن سریع و بسیاری از موارد دیگر، همگی میتوانند فشاری ناگهانی و قابل توجه را به عضلات و مفاصل دستان شما وارد کنند و باعث آسیب دیدن آنها شوند.
بدیهی است که اگر دستها یا عضلاتتان درد بگیرند، جدا از هر چیزی، عملکرد شما در نوازندگی تحتالشعاع قرار میگیرد و دیگر نمیتوانید با حداکثر توانایی خود به اجرا بپردازید. اما علاوه بر آن، این دردها هشداری برای یک آسیب جدی در دستهای شما هستند و با نادیده گرفتن آنها، ممکن است که آسیبهایی جبرانناپذیر را به بدن خود وارد کنید و خود را برای مدتها از لذت نواختن گیتار محروم کنید! از این رو، توصیه میکنیم پیش از در دست گرفتن گیتار، دستهای خود را با نرمشهایی اصولی، بهخوبی گرم کنید.
برای اینکه تأثیرات آرتروز بر عملکرد خود و درد آن را به حداقل برسانید، بهتر است که بر روی یک صندلی راحت و در یک فضای گرم و کمرطوبت به نوازندگی بپردازید.
همانطور که اشاره شد، آرتروز در افراد مختلف به اشکال متفاوت بروز میکند و شرایط هر فردی منحصربهفرد است. به همین دلیل، حتماً درباره نرمش دستها با یک پزشک متخصص مشورت کنید. اما در ادامه، نرمشهایی ساده را شرح خواهیم داد که میتوانید آنها را با رعایت احتیاط بسیار زیاد و در صورت نیاز، مشورت با پزشک متخصص، انجام دهید.
گرم کردن دستان میتواند با قراردهی کف دستها بر روی یکدیگر در جلوی سینهتان آغاز شود. در این موقعیت، سعی کنید همزمان با این که کف دستها به یکدیگر چسبیدهاند و صاف هستند، آنها را تا حد ممکن به سمت پایین بیاورید. این حرکت باید حس کشش کامل و محسوسی را به درون مچهای شما انتقال دهد.
پس از اینکه دستهای خود را به مدت ۱۰ ثانیه در این موقعیت نگه داشتید، مچهای خود را بهآرامی در همین حالت به سمت پایین بچرخانید؛ بهنحویکه نوک انگشتانتان بهسمت پایین متمایل شوند. در حین این حرکت، مچهای خود را بهاندازهای به پایین بچرخانید که دچار درد نشوید و اگر در این نقطه از دستهای خود احساس درد کردید، یعنی این حرکت را بیشازحد شدید انجام دادهاید و باید ملایمت بیشتری به خرج دهید. در طی این حرکت، تاندونهای جانبی در مچ دستهای شما کشیده میشوند و برای حرکات سریع و سخت، آمادهتر خواهند شد.
سپس انگشت شست یکی از دستهای خود را بهوسیله کف دست دیگر، بهسمت عقب بفشارید. این کار را بهآرامی و بهحدی انجام دهید که کشیده شدن عضله انگشت شست خود را حس کنید. خوب است که این حرکت را به مدت شش ثانیه در هر انگشت شست انجام دهید.
سپس، این کار را برای تمامی انگشتان دیگر دستهای خود نیز انجام دهید و آنها را نیز به مدت شش ثانیه بهوسیله کف دست دیگر خود، بهسمت عقب بفشارید. در کل طول این حرکت، باید مچ خود را در حالتی وانهاده و شُل حفظ کنید.
این تمرینات باعث میشود که عضلات دستانتان گرم شده و بهخوبی برای شروع نوازندگی گیتار و حرکات سخت آن آماده شوند. مجدداً تأکید میکنیم که اگر هر بخش از دستهای شما دچار مشکلی جدی است، برای انجام این حرکات با یک پزشک متخصص مشورت کنید.
از کاپو و پیک استفاده کنید
نواختن آکوردهای بارهای میتواند تجربهای دردناک برای افراد دچار آرتروز باشد؛ از این رو، اگر دچار این بیماری هستید، سعی کنید حتیالمقدور آکوردهای دستباز را به جای آکوردهای بارهای بهکار بگیرید. اما اگر میخواهید که حتماً به این دسته از آکوردها دسترسی داشته باشید، پیشنهاد میکنیم که از یک کاپو گیتار استفاده کنید. کاپو میتواند با گرفتن یک باره کامل در دسته گیتار، امکان نواختن آکوردهای بارهای را بدون فشار آوردن به دستهایتان برای شما فراهم کند. با استفاده از این وسیله، میتوانید صدای مد نظر خود را به دست آورید و آکوردهای بارهای را بهآسانی در نوازندگی مورد استفاده قرار دهید. اگر آهنگهای بسیاری را مینوازید که در آنها ترکیبی از آکوردهای بارهای و دستباز وجود دارد، ببینید که آیا با استفاده از یک کاپوی گیتار میتوانید آنها را بدون تغییر گام و تنها با آکوردهای دستباز بنوازید یا خیر.
در کنار کاپو، استفاده از پیکهایی که بهطور خاص برای استفاده افراد دارای مشکلاتی مانند آرتروز طراحی شدهاند نیز میتواند نوازندگی را برای شما به تجربهای بسیار لذتبخشتر تبدیل کند. از یک نمونه از این پیکها، میتوان به پیکهای شستی اشاره کرد که همچون یک انگشتر در دور انگشت شست شما قرار میگیرند و برای نواختن گیتار با استفاده از آنها، تنها نیاز است که انگشت شست خود را به سیمها بزنید. در صورت بهکارگیری این پیکها، فشاری کمتر به انگشتان شما وارد خواهد شد و نواختن سازی چون گیتار آکوستیک که سیمهایی ضخیم و سفت دارد، آسانتر میشود.
با ملایمت نوازندگی کنید
اگر سبک موسیقی شما چندان خشن و سنگین نیست و میتوانید آن را با ملایمت اجرا کنید، توصیه میکنیم زین پس با شدتی کمتر، با آرامش تمام و با مچ صاف به نوازندگی بپردازید. همچنین بهتر است که انگشتان خود را هرچه بیشتر به فرتهای ساز نزدیک کنید تا به این شکل، بتوانید فشار مورد نیاز برای انگشتگذاری و نواختن نتها را کاهش دهید. اگر تا به امروز نوازندهای سریع نبودهاید، زمانی که انگشتانتان دچار درد و ناراحتی شدهاند نیز وقت مناسبی برای تمرینات سرعتی نیست و توصیه میکنیم رویکردی آرام و آهسته را در نوازندگی پیش بگیرید.
بدیهی است که در نوازندگی با سرعت پایین، دستها و مچهای شما فشار کمتری را متحمل میشوند؛ زیرا نیازی نیست که دائماً با سرعتی بالا در حال حرکت باشند. اگر همیشه میخواستید که یک شرِدر باشید و اکنون میخواهید عملکرد خود در این زمینه را ارتقا دهید، سعی کنید بسیار آهسته و پیوسته پیش بروید و حتماً پیش از آغاز تمرینات سرعتی، دستهای خود را بهشکلی اصولی گرم کنید و نرمش دهید.
استفاده از اسلاید نیز یکی از راههای لذت بردن از نوازندگی گیتار برای افرادی است که دچار آرتروز هستند؛ زیرا نواختن ساز با این وسیله علاوه بر اینکه سرعتی کمتر میطلبد، نوازندگی طولانیمدت را نیز تسهیل میکند. در صورت استفاده از اسلاید، انگشتان شما بهطور مجزا تقریباً هیچ حرکتی ندارند و کل عمل انگشتگذاری با استفاده از اسلاید و بدون هیچ فشاری بر روی انگشتان انجام میشود.
استفاده از سیمهای نازکتر
یکی از نکاتی که ما آن را به تمامی افرادی که در انگشتان و دستهای خود دچار درد هستند میگوییم، این است که از نازکترین سیمهای موجود در بازار بر روی گیتار خود استفاده کنید. یافتن سیمهای دارای گیج یا ضخامت پایین کمی دشوارتر از پیدا کردن یک ست سیم متوسط یا ضخیم است؛ زیرا سازندگان سیم بنا به دلایلی این دسته از محصولات خود را چندان تبلیغ نمیکنند. اما با کمی جستجو، میتوانید یک ست باکیفیت از این نوع سیم را نیز در بازار پیدا کنید.
سیمهای نازکتر در زمان نصب شدن بر روی ساز، کششی کمتر پیدا میکنند و از این رو، حسی بسیار نرمتر در زیر انگشتان شما دارند. این امر چه در گیتار آکوستیک و چه در گیتار الکتریک وجود دارد و نوازنده هر یک از این دو نوع گیتار که باشید، میتوانید با همین فرمول، نوازندگی را کمی برای خود تسهیل کنید.
اگر نوازنده گیتار آکوستیک هستید، میتوانید یک ست سیم فولادی با هسته ابریشمی را روی ساز خود نصب کنید که بسیار نرمتر و منعطفتر از سیمهای دارای هسته فلزی هستند. اما در هر صورت، پس از تغییر گیج سیم، احتمالاً نیاز است که گیتار خود را یک بار از نو ستاپ کنید؛ زیرا تنظیمات انجامشده بر روی گیتار، با احتساب گیجی متداول از سیم است و سیمهای نازکتر نیازمند تنظیماتی متفاوت هستند. از این رو، توصیه میکنیم حتماً از عملکرد صحیح ساز خود پس از این کار اطمینان حاصل کنید.
همانطور که اشاره شد، سیمهای نازکتر نیازمند فشاری کمتر برای فشرده شدن بر روی فرتبورد هستند. با این حال، سیمهای گیتار آکوستیک حتی در پایینترین گیج ممکن نیز ضخامتی قابل توجه دارند و از این رو، اگر دچار درد و ناراحتی زیادی در دستان خود هستید، بهتر است به سراغ سیمهای دارای هسته ابریشمی بروید.
در سوی مقابل، گیتار الکتریک معمولاً سیمهایی نازک دارد که نوازندگی بسیار آسانی را برای شما به ارمغان میآورند و اگر با بیماری آرتروز دستوپنجه نرم میکنید، شاید این نوع از گیتار برای شما بهتر باشد.
همچنین گیتارهای الکتریکی که طول اسکیل کوتاهتری دارند، همچون مدلهای لس پال (Les Paul) از شرکت گیبسون (Gibson) و اپیفون (Epiphone)، سیم را به اندازه گیتارهای با طول اسکیل بلندتر تحت فشار و کشش قرار نمیدهند و از این رو، سیمها در آنها نرمی بالاتری دارند. پس اگر استفاده از سیمهای گیج پایین برای شما کافی نبود و باز هم در حین نوازندگی احساس ناراحتی و درد کردید، توصیه میکنیم که گیتار الکتریک فعلی خود را با یک ساز با طول اسکیل کوتاهتر جایگزین کنید.
برخی از سازندگان گیتار نیز بهطور خاص، مدلهایی را تولید میکنند که برای استفاده افراد دارای ناراحتی و درد در دستهای خود طراحی شدهاند و میتوانند راحتی بالاتری را برای این افراد به ارمغان بیاورند. یکی از مشهورترین این گیتارها، سری سازهای آکوستیک Zager Easy Play است.
انگشتگذاری نزدیکتر به فرتها
یکی دیگر از نکات مفیدی که نوازندگی گیتار با وجود بیماریهایی همچون آرتروز را بهشکلی قابل توجه تسهیل میکند، این است که انگشتان خود را در موقعیتی نزدیکتر به فرتهای ساز بر روی سیمها بفشارید. فشردن سیم در نزدیکترین حالت ممکن به فرت، نیاز به نیروی کمتری نسبت به فشردن سیم در جایی در میان دو فرت دارد. انجام انگشتگذاری به این نحو نهتنها باعث کاهش فشار و درد در انگشتانتان میشود، بلکه در کل نیز تکنیکی صحیحتر است و خوب است که با کمی تمرین، به آن عادت کنید. این روش انگشتگذاری باعث میشود که بتوانید مدتی طولانیتر را بدون نیاز به استراحت به نوازندگی بپردازید؛ امری که در اجراهای زنده و نواختن یک قطعه کامل موسیقی حیاتی است.
استفاده از انگشتانه در نوازندگی
معمولاً ما استفاده از هیچ وسیلهای را برای پوشاندن نوک انگشتان به گیتاریستها توصیه نمیکنیم؛ اما اگر در دست یا انگشتی خاص از دستتان دچار بیماری آرتروز هستید، استفاده از انگشتانههای محافظ مخصوص (finger cap) میتواند نوازندگی را برای شما به تجربهای آسانتر و عاری از درد تبدیل کند. بهجز آرتروز، برخی از بیماریهای نادر نیز با افزایش حساسیت بافتهای بدن به فشار و مستعد ساختن آنها به کبودی، نوازندگی را به کاری بسیار سخت برای فرد تبدیل میکنند. اگر دچار چنین بیماریهایی هستید نیز این محافظهای ویژه میتوانند ابزاری کاربردی برای شما باشند. انگشتانههای محافظ مخصوص، فشار وارده بر روی نوک انگشتان در حین نوازندگی گیتار را کاهش میدهند و همزمان، امکان انگشتگذاری صحیحتر را بدون بروز درد در انگشتان فراهم میکنند. همچنین با استفاده از این وسیله میتوانید بهشکلی بسیار آسانتر، الگوهای آکوردی دشوار را بنوازید.
استراحت کافی
همانطور که پیشتر گفته شد، نرمش و انجام حرکات کششی در مچها، انگشتان، بازوها و حتی شانهها به مدت ۲ الی ۳ دقیقه، کاری بسیار مفید برای تجربه یک جلسه نوازندگی لذتبخش و عاری از درد برای تمامی گیتاریستها است و اگر دچار آرتروز هستید، تأثیر چنین تمریناتی میتواند بسیار محسوستر باشد. همچنین خوب است که در طول تمرین و اجرا نیز زمانی کوتاه را به استراحت و انجام حرکات کششی آرام اختصاص دهید و به این شکل، خستگی خود را در کنید.
استفاده از تیونرهای سختافزاری یا نرمافزاری
کوک کردن گیتار، فرایندی زمانبر است که نیاز به انجام حرکات چرخشی بسیاری در دستها دارد. چنین حرکاتی میتوانند برای افرادی که دچار آرتروز هستند، دردناک باشند؛ اما اگر با استفاده از گوش به کوک کردن ساز خود بپردازید، اوضاع بدتر هم میشود و نیاز است که زمان بسیار بیشتری را صرف کوک کردن گیتار خود کنید. از این رو، توصیه میکنیم که ساز خود را همواره با استفاده از یک تیونر دیجیتال کوک کنید. تیونرهای دیجیتال امروزه در قالب یک اپلیکیشن موبایل، بهآسانی آب خوردن از طریق اینترنت قابل دریافت هستند و با نصب آنها در تلفن همراه، میتوانید گیتار خود را در مدت زمانی بسیار کوتاه و بهشکلی بهینه کوک کنید.
اگر کاربر تلفنهای همراه هوشمند نیستید یا صرفاً ترجیح میدهید که تیونر شما یک وسیله سختافزاری دقیقتر باشد، تیونرهای دیجیتال سختافزاری، همچون نمونههای گیرهای، معمولاً با قیمتی مناسب در بازار موجود هستند و میتوانید با خرید آنها، گیتار خود را با دقت و سرعتی بسیار بالا کوک کنید.
به دستهای خود فشار نیاورید
نکته آخری که به شما میگوییم، این است که سعی کنید در حین نوازندگی، خوش بگذرانید و فشار بیهودهای به بدن خود وارد نکنید! با اینکه ممکن است بیماری آرتروز شما را در زندگی روزمره محدود کرده باشد و بترسید که بهصورت مرتب به سراغ گیتار بروید، اما با رعایت این نکات، احتمالاً میتوانید بدون تجربه هیچ درد و ناراحتی، مجدداً از اجرای موسیقی لذت ببرید و بیماری مفاصل خود را فراموش کنید.
همچنین به خاطر داشته باشید که نوازندگی گیتار میتواند حتی به کاهش درد و ناراحتی ناشی از بیماری آرتروز در دستهای شما کمک نیز کند و انجام آن بهشکل صحیح، به هیچ وجه وضعیت شما را بدتر نخواهد کرد.
طی تحقیقات و آزمایشهای انجامشده توسط پزشکان، انجام حرکات محدود و آرام در مفاصل، میتواند باعث بهبود انعطافپذیری و نیروی آنها در بیماران آرتروزی بشود.
در حالی که در حال حاضر درمانی قطعی و کامل برای بیماری آرتروز وجود ندارد، اما بسیاری از افرادی که دچار این بیماری هستند، متوجه شدهاند که انجام فعالیتهای فیزیکی ملایم، به کاهش درد مفاصل و افزایش انعطافپذیری آنها کمک میکند.
آقای لس پال (Les Paul)، گیتاریست بسیار مشهور که طراح اصلی گیتار همنام خود یعنی Gibson Les Paul است، در سنینی نهچندان بالا دچار بیماری آرتروز شد؛ اما حتی پس از آن نیز به مدت پنجاه سال و تا آخرین روز عمر خود، به اجرای موسیقی با گیتار ادامه داد!
سخن آخر: آیا ممکن است که نوازندگی گیتار باعث بروز آرتروز در مفاصل شود؟
تا به امروز، ارتباطی میان نوازندگی گیتار و بروز بیماری آرتروز در مفاصل پیدا نشده است و میتوان گفت که نواختن گیتار، نمیتواند باعث بروز این بیماری در دستهای شما بشود.
کیث ریچاردز (Keith Richards)، گیتاریست گروه موسیقی رولینگ استونز (The Rolling Stones)، یکی از افرادی است که با بیماری آرتروز دستوپنجه نرم میکند. اما این گیتاریست مشهور اکنون ۸۱ سال سن دارد و احتمالاً حتی اگر در طول زندگی خود یک بار گیتار را لمس نمیکرد نیز به هر حال دچار این بیماری میشد! حتی شاید اگر او چنین فعالیتی را بهطور مرتب و دائمی انجام نمیداد، اکنون شدت این بیماری در بدن او بسیار بیشتر میبود.
افرادی که معتقدند انجام فعالیتهایی همچون نوازندگی گیتار میتواند باعث بروز بیماری آرتروز شود، احتمالاً آرتروز را با بیماریهایی همچون سندرم تونل کارپال (Carpal Tunnel Syndrome) یا التهاب تاندونها (tendonitis) اشتباه میگیرند؛ زیرا این سندرمها ممکن است در طی انجام هر فعالیت یدی در دستهای شما بروز پیدا کنند و معمولاً درمان آنها نیز چندان دشوار نیست. برای اینکه از بروز این ناراحتیها در بدن خود جلوگیری کنید، باید با فرمی صحیح ساز را در دست بگیرید، همواره به نحوه نشستن و ایستادن خود توجه داشته باشید و هیچگاه گرم کردن و نرمش پیش از آغاز نوازندگی گیتار را نیز فراموش نکنید.
در نهایت، دستوپنجه نرم کردن با بیماری آرتروز به معنای کنار گذاشتن عشق خود به گیتار و خداحافظی با یکی از اصلیترین علایقتان نیست! بلکه با درک شرایط خود و توجه به نکاتی که در این مطلب ذکر شد، میتوانید بهراحتی دوباره از نوازندگی لذت ببرید!
امیدواریم که با مطالعه این مطلب، بتوانید مجدداً به سراغ نوازندگی گیتار بروید و لذت بیمانند این کار را باز هم به زندگی خود بیفزایید!
منبع: Breakthrough Guitar
مترجم: امیر تولی