آموزش, مقالات, مقالات گیتار بیس
بهترین بیسیست‌ها در سبک‌های مختلف موسیقی از نگاه گدی لی
سپتامبر
ایفای نقش بیسیست در یک گروه موسیقی اصلاً کار آسانی است و می‌تواند از لحاظ روانی کمی چالش‌برانگیز باشد. فرض کنید با وجود اینکه نوازندگی‌تان نقشی برجسته در صدای گروه موسیقی دارد، اغلب در پس‌زمینه دیده می‌شوید و افراد معمولی نمی‌دانند که ساز شما دقیقاً چه نقشی در محصول نهایی موسیقی دارد! این در حالی است که نوازنده گیتار بیس، یکی از مهم‌ترین وظایف را در گروه موسیقی ایفا می‌کند و تمامی اجزای موسیقی را همچون چسب به یکدیگر انسجام می‌دهد. برخی از بیسیست‌ها با این قضیه مشکلی ندارند و از این که یک عضو قدرنادیده اما حیاتی از گروه هستند، خوشحال هم هستند؛ اما همین امر نیز باعث شده است که بیسیست‌هایی متعدد در دنیا، با وجود مهارت فوق‌العاده خود و نقش غیرقابل انکار در فرایند خلق آثار فراموش‌نشدنی، آنطور که باید و شاید شناخته نشوند و نام آنها را به اندازه کافی در مباحث مربوط به موسیقی نشنویم.
اما گدی لی (Geddy Lee) به هیچ وجه یکی از این افراد محسوب نمی‌شود و بسیار سخت می‌توان او را در یک اجرا نادیده گرفت! لی که هم نقش بیسیست و هم نقش وکالیست را در گروه موسیقی راش (Rush) ایفا می‌کند، به‌عنوان یکی از ماهرترین نوازندگان تاریخ شناخته می‌شود و به اعتقاد بسیاری از افراد، یکی از باهوش‌ترین موزیسین‌هایی است که به سراغ گیتار بیس رفته است! بیسیست‌هایی بی‌شمار در دنیا به مهارت و شکوه گدی در نوازندگی بیس غبطه می‌خورند و حاضرند روبروی او زانو بزنند! اما اینکه او می‌تواند همزمان با نواختن بیس لاین‌هایی بسیار پیچیده، با هنری مثال‌زدنی به خوانندگی نیز بپردازد، یک پدیده شگفت‌انگیز است و او را به یکی از نوابغ دنیای موسیقی معاصر تبدیل می‌کند.
در کنار نوازندگی استثنایی درامز و گیتار گروه راش توسط نیل پرت (Neil Peart) و الکس لایفسون (Alex Lifeson)، نوازندگی بیس گدی لی و خوانندگی او نقشی اساسی در ماهیت صوتی خاص و زیبای این گروه دارد و باعث شکل‌گیری چندی از زیباترین بیس لاین‌ها در تاریخ موسیقی راک، همچون آرپژهای بی‌نظیر آهنگ New World Man و بیس لاین یادآور کد مورس در قطعه YYZ شده است.
در نتیجه، به هیچ وجه نمی‌توان انکار کرد که گدی لی اگر بهترین بیسیست دنیا نباشد، حداقل یکی از بهترین بیسیست‌های تاریخ به شمار می‌رود. به دنبال همین امر، اگر چنین بیسیست ماهری از یکی از همتایان خود تعریف کند، آن نوازنده مطمئناً یک نابغه است!
لی طی مصاحبه‌ای با مجله اینترنتی UDiscover Music، از چهار نوازنده نام برده است که اعتقاد دارد هر یک در سبک خود، برترین بیسیست‌های دنیا هستند. یکی از این بیسیست‌ها در سبک جز فیوژن فعال است، دیگری در صحنه موسیقی پراگ راک فعالیت می‌کند و دو تن دیگر از این افراد نیز طبق نظر گدی، بهترین بیسیست‌ها در سبک موسیقی کلاسیک راک به شمار می‌روند.
در ادامه این مطلب، نام هر یک از این بیسیست‌های افسانه‌ای را ذکر می‌کنیم و توضیحی اجمالی نیز درباره زندگی حرفه‌ای آنها ارائه می‌دهیم.
جز فیوژن: جکو پستوریس
می‌توان به‌جرأت از جکو پستوریس (Jaco Pastorius) به‌عنوان فردی یاد کرد که حتی حرفه‌ای‌ترین بیسیست‌های دنیا نیز او را به‌عنوان الگوی خود می‌شناسند. فعالیت جکو در دنیای موسیقی جز فیوژن به‌عنوان یک نوازنده سولوی بیس، یک نوازنده جلسه‌ای (سشن پلیر) و همچنین به‌عنوان عضوی از گروه موسیقی مشهور ودر ریپورت (Weather Report)، منجر به خلق آثاری شده است که شنیدن آنها برای نوازندگان تازه‌کار و مشتاق بیس الزامی است و بیسیست‌های حرفه‌ای و باتجربه نیز با گوش دادن به آنها همواره شگفت‌زده شده‌اند.
یکی دیگر از دلایل شهرت جکو، همکاری با جونی میچل (Joni Mitchell) در آثاری همچون Hejira و الهام‌بخشی به او برای تبدیل شدن از یک هنرمند سنتی فولک به یک آهنگساز خلاق و جسور است.
پستوریس فقید، استاد نوازندگی با گیتارهای بیس فرت‌لس (بدون فرت) بود و همین امر نیز ماهیت صوتی بسیار خاصی به آثار او بخشیده بود. همچنین، نحوه استفاده او از هارمونی‌ها در گیتار بیس، در نوازندگی افرادی بسیار معدود دیده شده است و او را به یک بیسیست منحصر‌به‌فرد تبدیل می‌کرد. جکو را می‌توان یک نوازنده جسور و به‌واقع استثنایی دانست و خود او نیز به‌خوبی به این امر واقف بود. گفته می‌شود که او پیش از شکل‌گیری گروه ودر ریپورت، خود را به عضو دیگر این گروه، یعنی جو زاوینول (Joe Zawinul)، با عنوان «بهترین بیسیست دنیا» معرفی کرده بود و پس از فعالیت در این گروه نیز مشخص شد که او در واقع نیز چیزی دور از این عنوان نبوده است!
گدی لی طی مصاحبه‌ای با مجله Rolling Stone اذعان کرده است که با وجود علاقه نه‌چندان زیاد به سبک موسیقی جز فیوژن، تماشای اجرای زنده جکو پستوریس در این سبک، اتفاقی متحول‌کننده برای زندگی و رویکرد او به‌عنوان یک بیسیست بوده است و تجربه‌ای فراموش‌نشدنی و بی‌تکرار محسوب می‌شده است!
گدی در توصیف تکنیک فوق‌العاده و بی‌رقیب جکو گفته است: «او شگفت‌انگیز، کمی عجیب و تا حدی نمایشی و تئاترگونه نوازندگی می‌کرد و به‌واقع می‌توان گفت که چنین نوازنده‌ای را تنها یک بار می‌توان در زندگی دید!»
پراگرسیو راک: کریس اسکوایر
کریس اسکوایر (Chris Squire) تنها عضو ثابت گروه موسیقی یس (Yes) بود و با نوازندگی خلاقانه و تهاجمی و انگشتانی که در کسری از ثانیه و به‌سرعت باد، طول فرت‌بورد را طی می‌کردند، تا زمان فوت خود در سال ۲۰۱۵، نقشی اساسی در ماهیت صوتی این گروه و در کل، صحنه موسیقی پراگرسیو راک داشت.
نقش اسکوایر در یس، اهمیتی به اندازه نوازندگی استثنایی کیبورد ریک ویکمن (Rick Wakeman) یا نوازندگی ماهرانه گیتار استیو هاو (Steve Howe) داشت. همچنین آثاری که این افراد با همکاری دیگر اعضای گروه یس در دهه هفتاد میلادی، یعنی جان اندرسون (Jon Anderson) و بیل بروفورد (Bill Bruford)، به تولید رسانده‌اند را می‌توان از بهترین آثار موسیقی پراگرسیو راک دانست. حتی شاید بتوان گفت که به لطف همین آثار نیز دهه هفتاد، از بهترین ادوار در صحنه موسیقی راک به شمار می‌رود.
در تمامی لحظات آلبوم‌های بی‌نقص The Yes Album ،Fragile و Close to the Edge، صدای بی‌نظیر گیتار بیس ریکنبکر (Rickenbacker) کریس اسکوایر به‌وضوح شنیده می‌شود و از این رو، می‌توان به‌جرأت گفت که او در تمامی این شاهکارهای شلوغ و پیچیده، نقش یک بنیان مستحکم و قدرتمند را ایفا کرده است.
همچنین شاید هیچ بیسیستی در عرصه موسیقی پراگرسیو راک، نتوانسته باشد چنین صدای خشنی را با گیتار بیس خود تولید کند و اسکوایر در این زمینه نیز یک نوازنده پیشرو به شمار می‌رود.
با این اوصاف، عجیب نیست که گدی لی، اسکوایر را به‌عنوان یکی از اساتید و الگوهای خود برشمرده است. این امر را می‌توان با شنیدن آثار موسیقی گروه موسیقی راش نیز به‌وضوح متوجه شد؛ زیرا روش نوازندگی گدی لی در بسیاری از بیس لاین‌های راش، شباهتی غیرقابل انکار با تکنیک و تن منحصر‌به‌فرد کریس اسکوایر دارد.
لی در مصاحبه با مجله UDiscover Music گفته است که مقایسه اسکوایر با هر بیسیست دیگری، کاری باطل است و او همواره پیروز از این رقابت خارج خواهد شد!
گدی در این مورد توضیح داده است: «فردی همچون فلی (Flea) یک بیسیست فوق‌العاده در سبک موسیقی خود است و من احترامی بسیار برای او و هنر نوازندگی‌اش قائلم؛ اما چگونه می‌توان نوازندگی فلی را با فردی همچون کریس اسکوایر مقایسه کرد؟ این دو فرد در سبک‌هایی کاملاً متفاوت نوازندگی می‌کنند!»
راک: جان پال جونز
گدی لی از دو فرد به‌عنوان بیسیست‌های محبوب خود در سبک راک نام برده است؛ اما گفته است که جان پال جونز (John Paul Jones) در سبک و نوع خود، بهترین بیسیست زنده محسوب می‌شود.
شاید بتوان لد زپلین (Led Zeppelin) را یکی از کامل‌ترین گروه‌های موسیقی از نظر فنی در سبک راک دانست؛ زیرا هر چهار عضو آن، موزیسین‌هایی بسیار ماهر و خلاق هستند که صدا و سبک خاص نوازندگی‌شان به‌سرعت از دیگر همتایان‌شان قابل تشخیص است. جان پال جونز نیز از این قاعده مستثنی نیست و نقشی اساسی در لد زپلین و تکامل صحنه موسیقی راک ایفا کرده است.
سابقه و زمینه جان در موسیقی پیش از پیوستن به لد زپلین، بیشتر در سبک جز بود؛ اما او توانست دانش خود در این سبک را به‌گونه‌ای در بستر راک-محور لد زپلین پیاده کند که محصولی تحسین‌برانگیز و بی‌سابقه را به دنبال داشته باشد. در واقع، تمامی اعضای لد زپلین سعی داشتند تا منابع الهام خود را به چیزی باشکوه‌تر و زیباتر تبدیل کنند و این امر را می‌توان به‌خوبی در آثار این گروه، خصوصاً آلبوم‌های جدیدتر این گروه، حس کرد.
گدی لی، طی مصاحبه‌ای که در سال ۲۰۱۴ با مجله Guitar World انجام داده است، گفته است که یک آهنگ خاص از لد زپلین، یعنی How Many More Times، او را به‌واقع شگفت‌زده کرده است و وی با شنیدن آن متوجه شده است که جان پال جونز، نقش یک قهرمان دیده‌نشده را در لد زپلین ایفا می‌کند.
گدی در این باره گفته است: «من اجرای لد زپلین را در یک محل کوچک موسوم به Rockpile تماشا کردم. ما در این اجرا در ردیف دوم نشسته بودیم و وقتی این اثر اجرا شد، حقیقتاً شگفت‌زده شدم! این اجرا برای من تمام قابلیت‌های خلاقانه‌ای که در ترکیب موسیقی هارد راک با موسیقی پراگرسیو حاصل می‌شود را مجدداً به نمایش گذاشت.»
راک: جک بروس
با اینکه گدی لی معتقد است در زمینه مهارت نوازندگی بیس در سبک راک، جک بروس (Jack Bruce) و جان پال جونز تفاوت چشمگیری با یکدیگر ندارند و رقابت میان آنها در این زمینه بسیار نزدیک است، اما او گفته است که این دو بیسیست باید با یکدیگر یک دوئل نوازندگی انجام بدهند تا مشخص شود کدام‌یک از آنها بر دیگری برتری دارد! با این وجود، به دلیل اینکه جان پال جونز هنوز در قید حیات است و جک بروس دیگر در بین ما نیست، گدی ترجیح داده است که جونز را به‌عنوان بهترین بیسیست در سبک راک انتخاب کند و تنها از بروس به‌صورت افتخاری نام ببرد.
علاقه گدی لی به جک بروس کاملاً قابل درک است؛ زیرا بروس نیز همچون لی، همزمان نقش بیسیست و خواننده را در یک گروه موسیقی سه‌نفره ایفا می‌کرده است و از این جهت، جایگاه و هنری مشابهی با گدی دارد. حتی می‌توان گفت که شاید لی با الهام از این نوازنده استثنایی به سراغ نوازندگی بیس به این شکل رفته است. اما کارنامه بروس جدا از گروه موسیقی او، یعنی کریم (Cream) نیز افتخارآمیز است و باید بیش از اینها مورد توجه قرار گیرد.
لی طی یک مصاحبه با شبکه BBC در سال ۲۰۱۹، داستانی جالب را درباره اولین حضور خود در اجرای زنده گروه کریم تعریف کرده است و آن را یکی از بهترین و عجیب‌ترین تجربیات زندگی خود توصیف کرده است: «اولین باری که به اجرای زنده گروه Cream رفتم، در یک صندلی در تراس سالن نشسته بودم و در فاصله‌ای بسیار نزدیک به استیج، از بالا اجرا را تماشا می‌کردم. به یاد دارم که از اجرای این گروه در آن زمان شگفت‌زده شده بودم و خصوصاً تماشای جک بروس و گوش دادن به نوازندگی فوق‌العاده او در این جایگاه، یکی از شیرین‌ترین و زیباترین تجربیات زندگی‌ام را برای من رقم زد!»
در حالی که لی نیز می‌توانست همچون بسیاری دیگر از افراد، بیشتر محو اجرای دیگر اجزای برجسته‌تر این گروه، یعنی اریک کلپتون (Eric Clapton) یا جینجر بیکر (Ginger Baker) شود، اما او به خاطر گوش بی‌همتای خود برای بیس لاین موسیقی، به سمت بخش آرام‌تر و کم‌زرق‌و‌برق‌تر این اجرا کشیده شده است و آن را به بهترین شکل ممکن درک کرده است.
امیدواریم که از مطالعه این مطلب لذت برده باشید و پس از آشنایی بیشتر با این بیسیست‌های برجسته، هم برای تبدیل شدن به یک نوازنده حرفه‌ای این ساز اشتیاق پیدا کنید و هم به سراغ آثار این افراد بروید!
بیسیست محبوب شما کیست؟ به‌طور کلی، شما به کدام بخش یک قطعه موسیقی توجه می‌کنید و کدام‌یک از اعضای یک گروه موسیقی، بیش از همه نظر شما را به خود جلب می‌کند؟ بیس لاین برای شما جذابیت بیشتری دارد یا اجزایی برجسته‌تر همچون لید گیتار؟ از شما دعوت می‌کنیم که پاسخ خود به این سوالات را در بخش نظرات همین مطلب، با ما و مخاطبان گیتار ایران در میان بگذارید.
منبع: Far Out Magazine
نویسنده: Reuben Cross
مترجم: امیر تولی