آموزش, مقالات, مقالات گیتار الکتریک
همه چیز درباره فرت‌های ترو تمپرمنت (True Temperament)
ژوئن
اگر در طی چند سال اخیر پیگیر دنیای گیتارهای الکتریک، خصوصاً نمونه‌های خلاقانه‌تر این ساز با طراحی مدرن‌تر بوده باشید، حتماً با گیتارهایی روبرو شده‌اید که فرت‌ها در دسته آنها به‌صورت صاف نیست و همچون یک خط که با دستی لرزان کشیده شده است، انحناهایی واضح دارد! احتمالاً با دیدن این فرت‌ها از خود پرسیده‌اید که دلیل طراحی آنها به این شکل چیست و آیا چنین فرت‌هایی واقعاً تأثیری مثبت بر عملکرد گیتار دارند؟ این فرت‌های پر‌پیچ‌و‌خم، ترو تمپرمنت (True Temperament) نام دارند و اکنون، شرکت‌هایی چون استرندبرگ (Strandberg) که به‌شکلی مدرن‌تر مشغول ساخت گیتار الکتریک هستند، از آنها در برخی از محصولات خود استفاده می‌کنند.
اگر شما نیز درباره این نوع نسبتاً جدید از فرت گیتار کنجکاو هستید و می‌خواهید از تأثیرات آن در عملکرد ساز آگاه شوید، مطالعه این مطلب را به شما توصیه می‌کنیم؛ زیرا در آن به‌طور کامل به ماهیت ترو تمپرمنت می‌پردازیم و تمامی وجوه آن را مورد بررسی قرار دهیم.
ترو تمپرمنت چیست؟
ترو تمپرمنت (True Temperament) در واقع نام یک کمپانی با طراحی‌هایی انحصاری و ثبت‌شده در رابطه با گیتار است که تأمین‌کننده نوعی خاص از فرت برای لوتیرها و شرکت‌های سازنده گیتار در دنیاست. امروزه نام ترو تمپرمنت مترادف با یک روش خاص از طراحی و شکل‌دهی فرت گیتار است که می‌توان با بهره‌گیری از آن، کوک و اینتونیشنی دقیق‌تر را در تمامی سیم‌ها و فرت‌های ساز تجربه کرد.
اگر یک نوازنده باتجربه باشید، می‌دانید که طراحی عادی و خطی فرت‌ها در گیتار، کوکی نزدیک به نت‌های حقیقی در تمامی موقعیت‌های دسته حاصل می‌کند، اما در برخی از فرت‌ها دقتی کامل ندارد و ممکن است چند سنت بالا یا پایین‌تر باشد. شما می‌توانید با تنظیم اینتونیشن گیتار از طریق تغییر موقعیت سدل‌های بریج آن، مشکل تفاوت کوک در فرت‌های مختلف را تا حدی رضایت‌بخش حل کنید. اما این کار در تمامی گیتارها قابل انجام نیست؛ زیرا طراحی سدل در برخی از گیتارها، قابل تنظیم نیست و در برخی دیگر نیز یک سدل مسئولیت نگهداری از چند سیم به‌صورت همزمان را دارد. این امر باعث می‌شود که در این گیتارها نتوان اینتونیشن یک سیم را به‌صورت مجزا تنظیم کرد. این محدودیت در گیتارهای آکوستیک که سدل‌هایی ثابت دارند و تلکسترهای دارای بریج سنتی (بریج‌هایی با سه سدل برای شش سیم)، وجود دارد. در واقع، گیتار الکتریک تلکستر به دلیل طراحی خاص بریج خود، به عدم امکان تنظیم دقیق اینتونیشن معروف است و محدودیتی جدی در این زمینه دارد.
برتری ترو تمپرمنت به فرت‌های عادی چیست؟
در سیستم ترو تمپرمنت، فرت‌ها با توجه به فرمول کوک گیتار موسوم به Thidell Formula One، بر روی دسته به‌شکلی پیچ‌خورده و منحنی قرار می‌گیرند. این فرمول می‌تواند بر روی هر گیتاری انجام شود و باعث می‌شود که سیم‌های گیتار در تمامی فرت‌های خود و در هر کلید و گامی، نتی کاملاً کوک تولید کنند. این طراحی، در واقع نسخه‌ای بهبودیافته از طرح‌های Mean Tone و True Temperament 12 Tone است و می‌تواند دقتی بسیار بالاتر از این مدل‌ها را برای کوک گیتار رقم بزند.
در تصویر زیر می‌توانید شکل فرت‌های ترو تمپرمنت را به‌طور کامل مشاهده کنید:
اگر اولین باری باشد که این فرت‌ها را مشاهده می‌کنید، شاید با خود فکر کنید که لوتیر آن گیتار هنگام ساخت ساز در حالت عادی قرار نداشته است! اما اگر با یک گیتار الکتریک یا آکوستیک که به این نوع از فرت مجهز است نوازندگی کنید، دیگر به ظاهر غیرمعمول آن اهمیت نمی‌دهید؛ زیرا توانایی این سازها در دقت تولید نت‌ها و تفاوت آنها با یک گیتار مجهز به فرت‌های معمولی، به‌شکلی واضح حس می‌شود و اطمینان داریم که شما نیز متوجه این تفاوت خواهید شد.
سیستم ترو تمپرمنت در چه گیتارهایی قابل استفاده است؟
سیستم ترو تمپرمنت در گیتارهای الکتریک شش، هفت و هشت‌سیم، گیتارهای آکوستیک و حتی گیتارهای کلاسیک قابل تجربه است و در تمامی آنها نیز عملکردی عالی دارد. علاوه بر این، نوعی خاص از این سیستم نیز برای گیتارهای مولتی-اسکیل (گیتارهای دارای سیم‌هایی با طول متفاوت از یکدیگر) وجود دارد و می‌توان مزایای آن را در این نوع از گیتار الکتریک نیز تجربه کرد.
چرا ترو تمپرمنت دقتی بالاتر از فرت‌های معمولی دارد؟
روش عادی ساخت فرت بر اساس طول اسکیل یک گیتار طراحی شده است. فرکانس یک سیم در حال ارتعاش، بر اساس طول اسکیل سیم تغییر می‌کند و پس از آن، مواردی همچون میزان کشش (تنشن)، وزن و ضخامت سیم نیز بر روی آن تأثیری مشهود دارند. به‌علاوه، اکشن یا همان ارتفاع یک سیم از فینگربورد گیتار نیز تأثیری مستقیم بر روی فرکانس آن سیم در زمان ارتعاش دارد. با اینکه بسیاری از گیتاریست‌ها، اکشن را تنها یک مؤلفه مؤثر بر روی حس نوازندگی یک گیتار می‌دانند، اما این متغیر تأثیری مشهود بر روی دقت کوک یک سیم در زمان فرت‌گیری نیز دارد.
محل قرارگیری عادی فرت‌ها در دسته یک گیتار، دلایلی بر اساس معادلات ریاضی دارد؛ اما برای آسان شدن پروسه ساخت گیتار، این معادلات در یک سیم محاسبه و در تمامی سیم‌های دیگر نیز اعمال می‌شود.
در این روش، ابتدا طول اسکیل در نظر گرفته می‌شود، سپس با تقسیم این مؤلفه بر یک ضریب ثابت، موقعیت اولین فرت مشخص می‌شود. با مشخص شدن محل فرت اول، حال طول اسکیل سیم از این فرت محاسبه و بر همان ضریب ثابت تقسیم می‌شود تا موقعیت فرت بعدی نیز به دست آید. این مراحل به‌شکل یک چرخه تا فرت آخر ساز ادامه می‌یابد. این سیستم، یک روش اثبات‌شده و کم‌نقص برای جای‌گذاری فرت‌ها در یک گیتار است و هنوز هم به همین شکل مورد استفاده قرار می‌گیرد. محاسبه موقعیت فرت‌ها در گیتارهای مولتی-اسکیل نیز به همین شکل انجام می‌شود؛ با این تفاوت که به دلیل طول متفاوت هر سیم در این گیتارها، باید این محاسبه را در هر سیم به‌صورت جداگانه انجام داد. در کل این پروسه، محاسبات ریاضی به ساده‌ترین حالت ممکن صورت می‌گیرد.
اما در سیستم ترو تمپرمنت، موقعیت فرت‌ها در دسته گیتار به‌شکل کاملاً متفاوتی محاسبه می‌شود. در این سیستم، طول کمتر، کشش بیشتر و حجم پایین‌تر یک سیم گیتار زمانی که بر روی یک فرت فشرده شده است نیز در نظر گرفته می‌شود. در واقع، جرم یک سیم با افزایش هر اکتاو به نت آن، حدود ۵۰% کاهش می‌یابد و همین امر نیز نکته‌ای بسیار مؤثر در نت تولیدشده توسط آن در حین ارتعاش است. به همین دلیل، این سیستم می‌تواند بهینه‌ترین موقعیت هر فرت را در دسته گیتار برای هر سیم به‌صورت مجزا تعیین کند. این امر با مدل‌های انحصاری ترو تمپرمنت موسوم به Curved Frets و Dynamic Intonation قابل دستیابی است.
آیا فرت‌های ترو تمپرمنت بر حس نوازندگی نیز تأثیرگذار هستند؟
اگر بخوایم به این سوال پُرتکرار پاسخی کوتاه بدهیم، باید بگوییم بله؛ اما در نظر داشته باشید که حس‌وحال نوازندگی، یک امر سلیقه‌ای و ذهنی است که هنگام نواختن یک ساز در ذهن ما شکل می‌گیرد. فرت‌های ترو تمپرمنت در گیتار نیز یک طراحی جدید و نه‌چندان متداول، همچون طراحی مولتی-اسکیل هستند. بسیاری از افراد پس از نوازندگی با گیتارهای مولتی-اسکیل، عاشق آنها شده‌اند و بسیاری دیگر نیز حاضر نیستند حتی یک بار دیگر نوازندگی با آنها را تجربه کنند! گیتارهای ترو تمپرمنت نیز به همین شکل هستند و برخی از گیتاریست‌ها آنها را نمی‌پسندند.
ما متوجه شده‌ایم افرادی که در حین نوازندگی مکرراً به فرت‌بورد ساز خود نگاه می‌کنند، بیش از سایرین در نوازندگی با گیتارهای ترو تمپرمنت دچار مشکل می‌شوند؛ اما مدرکی محکم و کافی بر این ادعا نداریم و صرفاً با تجربه تماشای نوازندگی چندین نفر با این دسته از سازها به این نتیجه رسیده‌ایم!
باید اعتراف کنیم که تجربه خود ما در نوازندگی با گیتارهای مجهز به فرت‌های ترو تمپرمنت تقریباً محدود است؛ اما در همان تجارب محدود نیز متوجه شدیم که عادت کردن به حس متفاوت فرت‌های ترو تمپرمنت، کاری آسان و همچون نوازندگی با گیتارهای مولتی-اسکیل است. در واقع، در اولین باری که با گیتارهای مولتی-اسکیل نوازندگی کردیم نیز حسی مشابه با اولین نوازندگی خود با گیتارهای ترو تمپرمنت داشتیم و پس از صرف چند ساعت زمان با این سازها، به‌سرعت به آنها عادت کردیم. ما اکنون می‌توانیم به‌آسانی با یک گیتار مولتی-اسکیل و ترو تمپرمنت به نوازندگی بپردازیم و بلافاصله پس از آن نیز بدون گیج شدن، به سراغ یک گیتار با طراحی معمول برویم و از اجرا با آن لذت ببریم.
آیا می‌توان با استفاده از گیتاری با فرت‌های ترو تمپرمنت تکنیک بند را نیز اجرا کرد؟
اجرای تکنیک‌هایی همچون بند (bend) با استفاده از یک گیتار با فرت‌هایی از نوع ترو تمپرمنت کاملاً ممکن است و در این تکنیک، هیچ تفاوتی میان انواع عادی گیتار با نمونه‌های مجهز به فرت‌های ترو تمپرمنت وجود ندارد. ما تجربه بند کردن سیم‌های این دو نوع گیتار در کنار یکدیگر را داشته‌ایم و اعتقاد داریم که هیچ تفاوتی، چه از لحاظ حس نوازندگی و چه از لحاظ ماهیت صوتی، در اجرای این تکنیک میان آنها وجود ندارد. بسیاری دیگر از نوازندگانی که تجربه مقایسه اجرای تکنیک بند میان گیتارهای ترو تمپرمنت و گیتارهای عادی را داشته‌اند نیز بر همین اعتقادند و تفاوتی را میان دو گیتار مورد مقایسه در این شرایط حس نکرده‌اند. پس اگر قصد خرید گیتار الکتریک مجهز به این نوع از فرت را دارید، اجازه ندهید چنین مواردی شما را از تصمیم‌تان منصرف کنند!
آیا برای بهره‌گیری کامل از سیستم ترو تمپرمنت باید از گیجی خاص از سیم استفاده کرد؟
پاسخ کوتاه به این سوال نیز خیر است. در واقع، شرکت ترو تمپرمنت انواع سیم فلزی و نایلونی با گیج‌های مختلف را بر روی گیتارهای مجهز به این سیستم مورد آزمایش قرار داده است و هیچ‌یک از آنها عملکردی ضعیف‌تر از معمول را با این سازها نداشته است. این امر از نظر ما نیز کاملاً منطقی است؛ زیرا احتمالاً نگرانی اصلی شما برای تغییر گیج سیم در یک گیتار با فرت‌های ترو تمپرمنت، مشکلات اینتونیشن است و این امر، عمدتاً به طول اسکیل گیتار بستگی دارد و ارتباطی با شکل فرت‌ها ندارد. از این رو، اگر اینتونیشن در گیتار شما به‌شکلی صحیح تنظیم شده باشد، می‌توانید انواع سیم گیتار را با گیج‌های مختلف بر روی آن نصب کنید و با استفاده از آن، از مزایای سیستم ترو تمپرمنت و دقت بالاتر آن در کوک نت‌ها بهره ببرید.
معایب سیستم ترو تمپرمنت چیست؟
متأسفانه سیستم ترو تمپرمنت نیز همچون هر فناوری و دستاوردی، در کنار مزایای متعدد، معایب خود را نیز دارد. البته این معایب در این سیستم، چندان هم قابل توجه نیستند و می‌توان با آنها کنار آمد.
مهم‌ترین عیب این نوع از فرت‌ها این است که برای کوک کردن گیتارهای مجهز به آنها، نمی‌توانید از یک تیونر عادی استفاده کنید! البته که راه‌حل‌هایی آسان برای این موضوع نیز وجود دارد. دلیل این امر این است که سیم‌های یک گیتار ترو تمپرمنت، باید به‌نحوی نسبتاً متفاوت کوک شوند که هرچند چندان با الگوی اصلی کوک در گیتار متفاوت نیست، اما تفاوت‌هایی جزئی با آن دارد.
تیونرهایی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری نیز در بازار وجود دارند که به حالت کوک گیتارهای ترو تمپرمنت مجهز هستند و می‌توانند کوک صحیح این نوع از گیتار را تشخیص دهند. کمپانی ترو تمپرمنت خود اپلیکیشن Precision Strobe Tuner از James Campbell را به صاحبان گیتارهای مجهز به این نوع از فرت‌ها پیشنهاد می‌کند؛ اما این برنامه، تنها بر روی آیپد (iPad) قابل دریافت است و در هیچ وسیله دیگری نمی‌توان از آن استفاده کرد. از این رو، در صورتی که یک آیپد در اختیار ندارید، باید برای کوک کردن گیتار ترو تمپرمنت خود، به سراغ یک اپلیکیشن دیگر بروید. خوشبختانه امروزه تیونرهای نرم‌افزاری بسیاری در اینترنت بر پایه سیستم عامل‌های مختلف وجود دارند و می‌توانید از آنها برای کوک کردن گیتار خود استفاده کنید.
یک تیونر سخت‌افزاری نیز موسوم به Sonic Research Turbo Tuner ST-300 در بازار وجود دارد که در واقع، یک پدال تیونر است و می‌توان با استفاده از آن، گیتارهای ترو تمپرمنت را کوک کرد. البته این پدال اکنون قیمتی بالا دارد و در صورتی که نمی‌خواهید هزینه زیادی را تنها برای کوک کردن گیتار خود متحمل شوید، بهتر است که به سراغ آن نروید!
بسیاری از تیونرهای دقیق‌تر و گران‌قیمت‌تر، قابلیت تغییر نت کوک در هر سیم گیتار با دقت سنت را به شما می‌دهند و شما می‌توانید با تنظیم صحیح آنها، گیتار مجهز به سیستم ترو تمپرمنت را به‌خوبی کوک کنید. روش استفاده از این تیونرها برای کوک کردن این دسته از گیتارها، در وب‌سایت شرکت‌های سازنده گیتارهای ترو تمپرمنت، همچون استرندبرگ (Strandberg)، شرح داده شده است.
آیا می‌توان از یک گیتار ترو تمپرمنت برای نوازندگی در گروه موسیقی استفاده کرد؟
تأثیر سیستم ترو تمپرمنت بر روی صدای گیتار، چندان دگرگون‌کننده نیست و شما با استفاده از یک گیتار مجهز به این سیستم نیز می‌توانید کاملاً به‌شکل عادی در یک گروه موسیقی و به‌صورت زنده به نوازندگی بپردازید. در واقع، صدای نوازندگی شما با استفاده از یک گیتار ترو تمپرمنت، عجیب نخواهد شد و همخوانی آن با گروه موسیقی‌تان حفظ می‌شود. به یاد داشته باشید که پیانوهای آکوستیک حتی در بهترین حالت کوک خود نیز کماکان کوک بی‌نقصی ندارند و گیتار نیز به همین شکل است. شما با استفاده از یک گیتار ترو تمپرمنت، دقیق‌ترین کوک را در این ساز تجربه خواهید کرد؛ اما این تفاوت به‌حدی نیست که شنوندگان صدای سازتان، بلافاصله متوجه آن شوند.
سخن آخر
مهم‌ترین سوال شما در رابطه با گیتارهای ترو تمپرمنت، احتمالاً این است که آیا یک گیتار مجهز به این سیستم می‌تواند تفاوتی مشهود در نوازندگی ما ایجاد کند؟ پاسخ این سوال می‌تواند هم بله باشد و هم خیر.
با استفاده از یک گیتار ترو تمپرمنت، می‌توان کوکی بسیار دقیق‌تر را تجربه کرد و صدای هر نت را با دیرند و طنین بهتری شنید. اگر از پردازشگرهای سیگنال همچون کمپرسور و سستینر (sustainer) در زنجیره سیگنال گیتار خود استفاده کنید، مزایای صوتی این سیستم را به‌شکلی کامل‌تر تجربه خواهید کرد و لذتی بیشتر از نوازندگی خواهید برد. همچنین هر افکتی که از هارمونی‌های صدای گیتار برای جلوه دادن به صدای آن بهره می‌گیرد نیز در یک گیتار با سیستم ترو تمپرمنت، عملکردی کامل‌تر و صدایی جذاب‌تر را از خود به نمایش خواهد گذاشت.
با این وجود، برای اینکه بتوانید از سیستم ترو تمپرمنت بهره‌مند شوید، باید یک گیتار مجهز به چنین فرت‌هایی را خریداری کنید، یک فرت‌بورد جدید از این نوع را بر روی گیتار فعلی خود نصب کنید یا اینکه گیتار خود را به یک تعمیرکار خبره بسپارید تا این فرت‌ها را بر روی فرت‌بورد فعلی آن نصب کند. تمامی این راه‌ها، بسیار هزینه‌بر هستند و همچنین تعمیرکارهای گیتار انگشت‌شماری در کل دنیا وجود دارند که ابزارهای لازم برای نصب و برش فرت‌های پر‌فراز‌و‌نشیب ترو تمپرمنت را در اختیار داشته باشند.
یک گیتار مجهز به این سیستم نیز معمولاً قیمتی بالا دارد و در دسترس قشری محدود است. در نتیجه برای تجربه سیستم ترو تمپرمنت به هر شکلی، باید هزینه‌ای قابل توجه را پرداخت کنید و در صورتی که بودجه‌ای محدود برای خرید گیتار الکتریک و تجهیزات مربوط به آن در نظر گرفته‌اید، پیشنهاد نمی‌کنیم که به سراغ آن بروید. اما اگر یک نوازنده گیتار در سبک‌های مدرن موسیقی هستید و برای خرید گیتار الکتریک محدودیت بودجه ندارید، پیشنهاد می‌کنیم که در صورت امکان، حتماً یک گیتار با فرت‌بوردی از نوع ترو تمپرمنت را به مجموعه سازهای خود بیفزایید و مزایای چشمگیر آن را در نوازندگی خود تجربه کنید. مدل Boden+ True Temperament از شرکت استرندبرگ، یک گزینه بسیار خوب برای ورود به دنیای گیتارهای ترو تمپرمنت است و می‌تواند هویت مدرن این طراحی را به بهترین شکل در کنار ویژگی‌های ارگونومیک و صوتی جذاب دیگر در اختیار شما قرار دهد.
امیدواریم که از مطالعه این مطلب لذت برده باشید و اکنون دانشی کمی بیشتر در زمینه گیتارهای الکتریک و فناوری‌های مدرن به‌کاررفته در ساخت آنها داشته باشید.
آیا شما تا کنون تجربه نوازندگی با یک گیتار الکتریک یا آکوستیک مجهز به سیستم ترو تمپرمنت را داشته‌اید؟ در این صورت، این گیتار از چه مدل و برندی بوده است و آیا از نوازندگی با آن لذت برده‌اید؟ لطفاً تجربیات خود را در بخش نظرات همین مطلب، با ما و مخاطبین گیتار ایران در میان بگذارید.
منبع: That Guitar Lover
نویسنده: Ross Chevalier
مترجم: امیر تولی