تاریخچه و نحوه استفاده از آرشه ویولن در نوازندگی گیتار الکتریک

نوازندگی گیتار الکتریک با استفاده از آرشه ویولن، یکی از جذاب‌ترین و خلاقانه‌ترین تکنیک‌های نوازندگی این ساز است که در قرن بیستم میلادی ابداع شده است. این تکنیک که بیشتر برای پدید آوردن بافت‌ها و افکت‌های صوتی خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد، امکان تولید بازه‌ای وسیع از صداهای منحصربه‌فرد و بی‌بدیل را به نوازنده می‌دهد. به همین دلیل است که برخی از گیتاریست‌های مدرن، نوازندگی گیتار با آرشه را می‌آموزند و حتی اگر چندان از این تکنیک نوازندگی استفاده نکنند نیز همواره یک آرشه در میان تجهیزات گیتار خود دارند.

اما ریشه این تکنیک خاص نوازندگی کجاست و چه کسی اولین بار تصمیم گرفت گیتار الکتریک، سازی که در ابتدا اصلاً با هدف نوازندگی با آرشه طراحی نشده است را بدین شکل بنوازد؟ همچنین اگر به این تکنیک علاقه‌مند شده‌ایم، چگونه می‌توانیم به‌کارگیری آن را در نوازندگی خود بیاموزیم و برای آموختن آن باید از چه نقطه‌ای شروع کنیم؟ در این مطلب، قصد داریم تکنیک نسبتاً نوظهور نوازندگی گیتار با آرشه را به‌صورت اجمالی مورد بررسی قرار دهیم و به این سوالات پاسخ دهیم.

پیشینه استفاده از آرشه ویولن در نوازندگی گیتار

پیش از هر چیز، بیایید نگاهی به تاریخچه استفاده از آرشه ویولن در نوازندگی گیتار الکتریک بیندازیم و ببینیم که این تکنیک خاص اولین بار در کجا و توسط چه کسی در نوازندگی گیتار مورد استفاده قرار گرفته است! در حالی که بسیاری از موسیقی‌دوستان، استفاده از آرشه در نوازندگی گیتار را با جیمی پیج (Jimmy Page) و آلبوم‌های او با گروه‌های موسیقی یاردبردز (Yardbirds) و لد زپلین (Led Zeppelin) مترادف می‌دانند و معتقدند او اولین نوازنده‌ای است که از این تکنیک بهره گرفته است، اما در واقعیت، جیمی پیج ابداع‌کننده این تکنیک نیست؛ بلکه این افتخار، متعلق به یک گیتاریست انگلیسی دیگر در دهه شصت میلادی است.

تا جایی که ما اطلاع داریم، ادی فیلیپس (Eddie Phillips) از گروه موسیقی کریشن (The Creation)، اولین نوازنده‌ای است که از آرشه برای نوازندگی گیتار الکتریک استفاده کرده است و از این رو، می‌توان او را ابداع‌کننده این تکنیک دانست. البته ممکن است پیش از فیلیپس نیز نوازندگان دیگری این تکنیک را به‌کار گرفته باشند و به دلیل عدم شهرت، موفق نشده باشند که این تکنیک را به‌صورت عمومی به نمایش بگذارند.

فیلیپس طی یک مصاحبه که در سال ۱۹۸۸ انجام داده است، گفته است که پدیده فیدبک در گیتار الکتریک الهام‌بخش او برای ابداع این تکنیک بوده است. در نتیجه این امر، او با استفاده از آرشه در نوازندگی گیتار، می‌خواسته است صدایی کاملاً متفاوت را پدید آورد و قوانین رایج در نوازندگی این ساز را بر هم زند.

اما در حالی که فیلیپس احتمالاً اولین گیتاریستی بوده است که از آرشه در نوازندگی گیتار استفاده کرده است، جیمی پیج به این تکنیک محبوبیت بخشید و آن را برای تمامی طرفداران موسیقی راک به نمایش گذاشت. در سال ۱۹۶۷ و تنها یک سال پس از انتشار آلبوم Get Back توسط گروه The Creation که فیلیپس برای نواختن گیتار در برخی از قطعات آن از آرشه استفاده کرده بود، جیمی پیج نیز در گروه یاردبردز همین تکنیک را به‌کار گرفت و کمی پس از آن، برخی از آثار لد زپلین را نیز به صدای خاص این تکنیک مزین ساخت.

استفاده پیج از آرشه در نوازندگی و شهرت او در آن زمان، باعث شد که این تکنیک به‌سرعت به یک فن شناخته‌شده و محبوب در دنیای گیتار تبدیل شود و بسیاری از گیتاریست‌های آن دوران سعی در اجرای آن داشته باشند. در واقع، جیمی پیچ و لد زپلین در آن دوران جزو مهم‌ترین گیتاریست‌ها و گروه‌های موسیقی دنیا بودند و همین امر باعث شد که این حرکت خاص، همچون یک بمب در دنیای موسیقی راک صدا کند. به همین دلیل، بدیهی است که بسیاری از گیتاریست‌های جوان در آن دوران دلباخته این تکنیک شدند و به‌محض خرید گیتار الکتریک، یک آرشه نیز تهیه می‌کردند تا صدایی شبیه به نوازندگی جیمی پیج را با ساز خود پدید آورند.

شکل مدرن نوازندگی گیتار با آرشه

از زمانی که جیمی پیج با نولختن گیتار با آرشه به این تکنیک شهرت بخشید تا به امروز، گیتاریست‌های بی‌شماری از این تکنیک استفاده کرده‌اند که از مهم‌ترین‌های آنها می‌توان به استیو وای (Steve Vai)، راجر واترز (Roger Waters) و مایک مک‌کریدی (Mike McCready) اشاره کرد. اما ما قصد داریم در این مطلب، تنها نوازندگانی را معرفی کنیم که این تکنیک، نقشی اساسی در شکل‌گیری صدای ویژه گیتارشان داشته است.

لی رانالدو (Lee Ranaldo)، گیتاریست گروه سانیک یوث (Sonic Youth)، بیش از هر چیز به تولید تن‌هایی منحصر‌به‌فرد و افکت‌های صوتی جذاب با استفاده از گیتار خود مشهور است. اما نکته تمایز اصلی لی با بسیاری از گیتاریست‌های هم‌دوره‌اش، این است که او در اغلب اوقات، از آرشه برای نواختن گیتار خود استفاده می‌کرد و به همین دلیل نیز در این مطلب از او نام برده‌ایم! با اینکه روش به‌کارگیری آرشه در نوازندگی رانالدو چندان عجیب و غافلگیرکننده نیست، اما صدای حاصل از آن، همخوانی بی‌نقصی با ماهیت آشوب‌آمیز و تکان‌دهنده آثار گروه سانیک یوث دارد. در واقع، رانالدو از آرشه ویولن برای تولید اصواتی عجیب و فراموش‌نشدنی استفاده می‌کند و این اصوات، بسیار با موسیقی و شخصیت او همخوان هستند!

یکی دیگر از نوازندگان مشهوری که به‌شکل گسترده از آرشه در نوازندگی گیتار بهره می‌گیرد، جانی گرینوود (Jonny Greenwood) از گروه موسیقی Radiohead است. گرینوود به‌عنوان یک گیتاریست و موزیسین ساختارشکن و خلاق در میان موسیقی‌دوستان مشهور است و برای تولید اصواتی منحصربه‌فرد با گیتار الکتریک، از بازه‌ای وسیع از تکنیک‌ها و تجهیزات نامتداول استفاده می‌کند. یکی از این تکنیک‌ها نیز طبیعتاً استفاده از آرشه ویولن است که صدای بسیار متفاوت حاصل از آن را می‌توان به‌شکل برجسته در دو اثر مشهور Pyramid Song و Burn the Witch شنید. گرینوود همچنین از این تکنیک در ساخت چندی از موسیقی‌های فیلم خود نیز بهره گرفته است و با استفاده از آن، ماهیتی متفاوت را به آنها بخشیده است؛ به‌طوری که با شنیدن چند ثانیه اول این آثار متوجه می‌شوید که با اثری از جانی گرینوود روبرو هستید!

و البته نمی‌توان درباره نوازندگی گیتار با آرشه صحبت کرد و از نوازنده خلاق و نوآور گروه موسیقی سیگور روس (Sigur Rós)، یعنی Jónsi نام نبرد. در واقع، می‌توان گفت که هیچ گیتاریست مدرنی به اندازه Jónsi به استفاده از آرشه در نوازندگی گیتار مشهور نیست و در نتیجه، این تکنیک به بخشی اساسی از صدای خاص گروه موسیقی او تبدیل شده است. مناظر صوتی اتمسفریک و شگفت‌انگیزی که این گیتاریست می‌تواند با استفاده از ساز خود و یک آرشه تولید کند، به‌واقع منحصربه‌فرد است و در آثار هیچ هنرمند دیگری قابل شنیدن نیست.

اما به‌جز این سه گیتاریست برجسته، بسیاری دیگر از نوازندگان گیتار الکتریک نیز در مواقعی خاص از آرشه در نوازندگی ساز خود بهره گرفته‌اند. این نوازندگان بیشتر از این تکنیک برای بخش‌های شروعی و پایانی آثار موسیقی خود و ساخت بافت‌های صوتی در پس‌زمینه آنها استفاده می‌کنند و آن را به‌شکل گسترده در نوازندگی خود مورد استفاده قرار نمی‌دهند. با وجود این که استفاده از آرشه در نوازندگی گیتار الکتریک هنوز هم به تکنیکی فراگیر و عادی تبدیل نشده است و رموز و فنون استفاده از آن تنها نزد نوازندگان خلاق است، اما می‌توان هر ساله شاهد آثاری بود که صدای این شکل خاص از نوازندگی به‌وضوح در آن شنیده می‌شود.

استفاده از آرشه برای نواختن گیتار الکتریک بیش از آن که در ساخت و نواختن آثار متداول موسیقی مورد استفاده قرار بگیرد، در موسیقی‌هایی خاص همچون ساندترک فیلم، سریال و بازی‌های کامپیوتری شنیده می‌شود؛ زیرا صدای حاصل از آن، راهی عالی برای ساخت اتمسفرهای صوتی آرامش‌بخش، وهم‌انگیز و ویژه است.

چرا باید از آرشه در نوازندگی گیتار استفاده کنیم؟

پس با این اوصاف و کاربری محدود آرشه در نوازندگی گیتار، چرا باید این تکنیک را مورد آزمایش قرار دهیم؟

پاسخ این سوال بسیار ساده است: زیرا این تکنیک هنوز هم یک تکنیک نوآورانه و متفاوت برای نواختن گیتار الکتریک است و صدایی جذاب نیز تولید می‌کند! در واقع، تنها دلیلی که پیشنهاد می‌کنیم این تکنیک را حتماً در نوازندگی خود به‌کار بگیرید، همین است.

گیتار الکتریک زمانی که با استفاده از آرشه نواخته شود، صدایی منحصربه‌فرد تولید می‌کند که هیچ ساز و تکنیک دیگری برای تولید آن وجود ندارد و همین صدا در برخی از شرایط می‌تواند دقیقاً همان چیزی باشد که برای ساخت یک اتمسفر صوتی یا حتی ملودی در موسیقی خود به دنبال آن بوده‌اید!

در بحث مورد کاربری، باید اعتراف کنیم که نواختن گیتار با آرشه روشی بی‌نقص و کاربردی نیست و اصوات تولیدشده با آن نیز تنوع چندانی ندارند. اما همین تکنیک را نیز می‌توان به چند نوع کلی تقسیم کرد.

رایج‌ترین حالت استفاده از این تکنیک، تولید اصواتی حجیم، کشیده و اتمسفریک است. از بارزترین آثاری که صدای گیتار نواخته‌شده با آرشه به این شکل در آنها وجود دارد، می‌توان به Dazed and Confused از لد زپلین (جیمی پیج) و Burn the Witch از ریدیوهد (جانی گرینوود) اشاره کرد. این نوع از استفاده از آرشه، بیشتر زمانی کاربرد دارد که می‌خواهید اتمسفری ویژه به اثر خود، خصوصاً در بخش آغازین، پایانی یا اوج آن ببخشید.

دیگر روش رایج استفاده از این تکنیک، این است که به‌شکل ریتمیک از صدای آن لذت ببرید. ادی فیلیپس به‌عنوان ابداع‌کننده این تکنیک نوازندگی، آن را با چنین روشی مورد استفاده قرار می‌داد و بسیاری از گیتاریست‌های دیگر نیز راه او را ادامه دادند. این روش صدایی شدید و غالب تولید می‌کند که ممکن است در برخی شرایط کمی گوش‌خراش شود؛ اما استفاده از آن در زمان‌هایی که موسیقی نیاز به یک عنصر ریتمیک تهاجمی و بلند دارد، می‌تواند بسیار ثمربخش باشد و ماهیتی جذاب و متفاوت به اثر نهایی ببخشد. در نتیجه، ضربه زدن یا کشیدن آرشه بر روی سیم‌های گیتار الکتریک در ریتم‌هایی از نوع منقطع یا استاکاتو (staccato)، روشی بسیار جذاب برای به‌کارگیری این وسیله در نوازندگی است و صدای قدرتمند آن نیز می‌تواند انرژی و قدرت موسیقی شما را دوچندان کند.

شایان ذکر است که طبیعتاً گیتار الکتریک با هدف نواخته شدن با آرشه طراحی نشده است و به دنبال آن، سیم‌های آن با فاصله‌ای اندک و تقریباً در یک خط صاف در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. در یک ساز زهی آرشه‌ای همچون ویولن، بخش رویی دسته که در گیتار با نام فرت‌بورد شناخته می‌شود، قوسی بسیار مشهود دارد و به همین دلیل، سیم‌ها در یک خط صاف در کنار یکدیگر قرار نمی‌گیرند و از نظر عمق، با یکدیگر اختلاف دارند. این امر باعث می‌شود که بتوانید هر یک از سیم‌های این سازها را به‌صورت مجزا به‌وسیله آرشه بنوازید؛ در حالی که قرارگیری سیم‌ها در گیتار به‌شکل یک خط صاف در کنار یکدیگر، نواختن آنها به‌صورت مجزا، به‌استثنای دو سیم E بالایی و پایینی را غیرممکن می‌سازد. با این وجود، از آرشه می‌توان برای نواختن آکورد در گیتار و نواختن چند سیم آن به‌صورت همزمان استفاده کرد و بدین شکل اصواتی بسیار جالب را تولید کرد.

نحوه شروع استفاده از آرشه در نوازندگی گیتار الکتریک

اگر قصد دارید نواختن گیتار خود به‌وسیله آرشه را امتحان کنید و تا کنون این کار را انجام نداده‌اید، چند گزینه برای شما وجود دارد.

اولین گزینه، روش سنتی و استفاده از یک آرشه عادی ویولن است؛ یعنی همان روشی که افرادی چون ادی فیلیپس و جیمی پیج به کار گرفتند. اما اگر قصد دارید این روش را انتخاب کنید، باید به چند نکته توجه داشته باشید.

مهم‌ترین نکته این است که برای نواختن گیتار الکتریک با یک آرشه عادی، باید آرشه را پیش از شروع نوازندگی به ماده کلوفان یا روزین (rosin) آغشته کنید؛ زیرا در غیر این صورت، آرشه به‌شکل کامل بر روی سیم‌ها حرکت نمی‌کند و در واقع صدایی تولید نخواهد کرد. اگر یک گیتاریست هستید، چنین موردی چندان برایتان اهمیت نخواهد داشت؛ اما نکته اینجاست که ذرات روزین ممکن است بر روی سیم‌ها و فرت‌بورد گیتار باقی بمانند و با کثیف کردن ساز شما، نوازندگی به‌شکل عادی را دشوار کنند. در نتیجه، بهتر است که پس از استفاده از آرشه‌های سنتی برای نواختن گیتار، سیم‌ها و فرت‌بورد آن را بررسی کنید تا روزین بر روی آنها باقی نمانده باشد و در صورت نیاز، آنها را با یک دستمال بدون پرز و تمیز و بدون به‌کارگیری مواد شیمیایی تمیز کنید.

نکته دیگری که باید در استفاده از آرشه‌های سنتی برای نواختن گیتار الکتریک به آن توجه کنید، این است که این آرشه‌ها به دلیل ساختار ظریف خود ممکن است در میان نوازندگی دچار پارگی در تارهای خود یا حتی شکستگی در میله اصلی خود شوند. موی اسب که رایج‌ترین ماده در ساخت تارهای آرشه است، دوامی نه‌چندان بالا و طول عمری مشخص دارد و ممکن است در فشار مضاعفی که با کشیده شدن بر روی سیم‌های زبر گیتار الکتریک به آن وارد می‌شود، به‌سرعت پاره شود.

همچنین، ساختار اصلی آرشه‌های عادی معمولاً از چوبی ظریف ساخته می‌شود و ممکن است به‌آسانی در اثر فشار دست شما در نواختن سیم‌های قطور گیتار الکتریک، تاب بردارد یا حتی بشکند. البته امروزه آرشه‌هایی از جنس فیبر کربن نیز در بازار وجود دارند که ساختاری مستحکم و وزنی سبک دارند و احتمال شکستن آنها بسیار کم است؛ اما قیمت آنها نیز بالاتر از نمونه‌های عادی است.

راه دیگر برای تجربه نوازندگی گیتار به‌وسیله آرشه، استفاده از آرشه‌های الکترونیکی یا همان ebow‌هاست. یک آرشه الکترونیکی، همانگونه که از نامش پیداست، در واقع آرشه‌ای حقیقی نیست و تنها کاربرد این وسیله را از طریق مدارهای الکترونیکی شبیه‌سازی می‌کند. ebow با قرارگیری در روبروی سیم‌های گیتار و پیکاپ‌های آن، یک پالس مغناطیسی به آنها ارسال می‌کند و بدین نحو، صدایی بسیار شبیه به کشیده شدن آرشه بر روی سیم‌های گیتار را پدید می‌آورد. اما این وسیله نیز همچون آرشه‌های سنتی، مزایا و معایب خود را دارد.

استفاده از ebowها در نوازندگی نسبت به آرشه‌های عادی کاری آسان‌تر است؛ زیرا تنها کافیست تا آن را بر روی سیمی که قصد دارید بنوازید قرار دهید تا آن را به صدا درآورید. همچنین صدایی که با استفاده از این آرشه‌ها می‌توانید تولید کنید، نسبت به آرشه‌های حقیقی یکدست‌تر است؛ زیرا روش به‌کارگیری این وسیله بسیار ساده‌تر و اشتباه کردن با آن دشوارتر است. این امر، ebow را به‌وسیله‌ای عالی برای اجرای زنده تبدیل می‌کند. علاوه بر این، کارکرد خاص ebow و قابلیت قراردهی آن بر روی یک سیم گیتار به‌صورت مجزا، این امکان را به شما می‌دهد که با استفاده از آن، تمامی سیم‌های گیتار، حتی سیم‌های میانی آن را نیز به‌صورت مجزا به صدا درآورید؛ کاری که با استفاده از یک آرشه عادی تقریباً غیرممکن است.

در مقابل اما همین ویژگی باعث می‌شود که نتوانید از این آرشه‌های الکترونیکی در نوازندگی چند سیم گیتار به‌صورت همزمان بهره بگیرید و به‌عبارت دیگر، نواختن آکورد با این وسیله، غیرممکن است.

همچنین نوازندگی ریتمیک به‌وسیله ebow‌ها نیز تجربه‌ای بسیار محدود برای شما خواهد بود؛ زیرا اتک صدای حاصل از به‌کارگیری آن پایین است و سیم‌ها با استفاده از ebow‌ بسیار آرام به صدا درمی‌آیند.

در واقع، آرشه‌های حقیقی در زمان نوازندگی ریتمیک و مواقعی که به دنبال پدید آوردن یک تن خاص با استفاده از گیتار خود هستید، کاربردی‌تر هستند و قابلیت‌هایی بیشتر را در اختیار شما قرار می‌دهد.

در نهایت اما هم آرشه‌های حقیقی و هم آرشه‌های الکترونیکی، راه‌هایی عالی برای نواختن گیتار به‌شکلی غیرمعمول هستند و می‌توانند دنیایی کاملاً متفاوت از آنچه تا به امروز از گیتار و موسیقی می‌شناخته‌اید را برای شما به ارمغان آورند.

انتخاب از میان این دو وسیله، به نحوه‌ای که می‌خواهید از آرشه در نوازندگی خود بهره بگیرید و صدایی که به دنبال آن هستید، بستگی دارد. همچنین پیش از انتخاب، باید بدانید که یادگیری نوازندگی با یک آرشه حقیقی، نیازمند صرف زمانی قابل توجه برای تمرین است و باید ببینید که آیا حاضر هستید چنین زمانی را صرف یادگیری این مهارت کنید یا نتیجه صوتی آن، ارزش صرف زمان زیاد را ندارد و تنها می‌خواهید این شکل از نوازندگی را به‌شکلی تفریحی امتحان کنید. اگر قصد دارید تنها به‌صورت کوتاه‌مدت و تفریحی از این تکنیک در نوازندگی خود بهره بگیرید، یک آرشه الکترونیکی برای شما بسیار مناسب‌تر خواهد بود.

سخن آخر

شاید امروزه آرشه به اندازه مواردی همچون پدال وا (wah) یا استک‌های امپلیفایر مارشال (Marshall) در میان گیتاریست‌ها شناخت‌شده و محبوب نباشد و نام آن با یک تن فوق‌العاده مترادف نباشد؛ اما این وسیله، با وجود این که در اصل برای استفاده با گیتار طراحی نشده است، بخشی بسیار جذاب و البته مهم از تاریخ گیتار الکتریک به شمار می‌رود و تأثیری اساسی در شکل‌گیری موسیقی امروزی، خصوصاً سبک راک داشته است. آرشه در طی چند دهه گذشته، با تکنیک‌هایی مختلف و توسط هنرمندان مشهور بی‌شماری از ادی فیلیپس و جیمی پیج تا لی رانالدو و جانی گرینوود، در ساخت آثاری زیبا و منحصربه‌فرد مورد استفاده قرار گرفته است و به‌نوعی، صدای خاص آن با آثار موسیقی فاخر و خلاقانه مترادف است.

آرشه می‌تواند وسیله‌ای بسیار کاربردی در میان تجهیزات گیتار الکتریک شما باشد و پالت صوتی نوازندگی شما را به‌شکلی باورنکردنی گسترش دهد. همچنین، به‌کارگیری آن در نوازندگی گیتار الکتریک، می‌تواند منبع الهامی فوق‌العاده نیز در ساخت آثاری نوآورانه برای شما باشد و سطح آثار موسیقی شما را به‌شکلی مشهود ارتقاء دهد. اگر تصمیم گرفته‌اید که استفاده از آرشه را در نوازندگی گیتار مورد آزمایش قرار دهید، تعلل نکنید و در اولین فرصت، یک آرشه ویولن به‌همراه یک قالب روزین یا یک آرشه الکترونیکی خریداری کنید. پیش از این که به سراغ مباحث فنی به‌کارگیری این وسایل بروید، پیشنهاد می‌کنیم نخست آنها را به‌شکلی تفریحی و اجمالی بر روی ساز خود امتحان کنید و ببینید چه حس‌وحالی در استفاده از آنها دارید. با همین آزمون‌وخطا، شاید ناگهان ایده موسیقایی فوق‌العاده‌ای به ذهنتان برسد و بتوانید شاهکار موسیقی بعدی خود را با استفاده از یک آرشه بسازید!

امیدواریم که با مطالعه این مطلب، به‌خوبی با آرشه و کاربردهای آن در نوازندگی گیتار الکتریک آشنا شده باشید و این وسیله خلاقانه را مورد استفاده قرار دهید!

آیا شما تا به امروز از آرشه در نوازندگی گیتار الکتریک استفاده کرده‌اید؟ در این صورت، از چه نوعی از آرشه بهره گرفته‌اید و آیا نتیجه صوتی آن مورد پسند شما واقع شده است؟ از شما دعوت می‌کنیم که پاسخ خود به این سوالات را در بخش نظرات همین مطلب، با ما و مخاطبین گیتار ایران در میان بگذارید.

منبع: Stringjoy
مترجم: امیر تولی