آموزش, مقالات, مقالات گیتار, مقالات گیتار کلاسیک
قدیمی‌ترین گیتارهای دنیا
آوریل
شاید مردم دنیا از هزاران سال قبل شروع به نواختن سازهایی با مشخصه‌های شبیه به گیتار کرده باشند؛ اما هیچ‌کس نمی‌داند که این روند دقیقاً از چه زمانی شروع شده است! طبق برخی از شواهد و یافته‌های باستان‌شناسی، مردمان برخی از تمدن‌های باستانی مثل هیتی و بابل، از سازهای زهی شبیه به گیتار استفاده می‌کرده‌اند. اما اولین سازهایی که می‌توان قطعاً آنها را گیتار نامید، در قرن ۱۲ میلادی و در اروپا ساخته شدند.
در حدود قرن پانزدهم، سازهای پنج‌سیمی ابداع شدند که ظاهری شبیه به گیتار داشتند و نهایتاً باعث پیدایش گیتار باروک شدند. پیش از آنکه گیتارهای مدرن شش‌سیم اولیه پا به عرصه بگذارند، گیتار باروک برای حدود دو قرن در اروپا محبوب بود. برخی از این گیتارهای اولیه هنوز هم باقی مانده‌اند و می‌توان آنها را در موزه‌های سراسر جهان مشاهده کرد.
در این مطلب، به معرفی برخی از قدیمی‌ترین گیتارهای دنیا می‌پردازیم تا از این طریق، روند تاریخی تحولات این ساز محبوب را نیز به‌نحوی پیگیری کنیم.
۸- اولین استرتوکستر شرکت فندر
- سال تولید: ۱۹۵۴ میلادی
- محل ساخت: آمریکا، کالیفرنیا
- سازنده: شرکت آلات موسیقی فندر
استرتوکستر فندر را می‌توان مشهورترین گیتار الکتریک جهان دانست. این ساز که نخستین بار در سال ۱۹۵۴ و پس از گیتارهای تاریخ‌سازی چون Fender Esquire وارد بازار شد، تاریخ موسیقی مدرن را برای همیشه دگرگون کرد. امروزه برخی از استرتوکسترهای متعلق به سال ۱۹۵۴ میلادی هنوز در دسترس هستند و در دستان نوازندگان و یا در کلکسیون‌ها و موزه‌های سراسر جهان می‌درخشند؛ اما جالب است بدانید که اولین استرتوکستر تولیدشده نیز هنوز صحیح و سالم باقی مانده است!
در سال ۲۰۱۴، این فندر استرتوکستر سانبرست با شماره سریال ۰۱۰۰، به قیمت ۲۵۰ هزار دلار فروخته شد. به‌عبارت دقیق‌تر، این گیتار الکتریک به وسیله فروشگاه گیتار Gruhn در ایالت تنسی و به نمایندگی از ریچارد اسمیت که متصدی یک موزه در فولرتون کالیفرنیا (زادگاه شرکت فندر) است، به فروش رسید. پیش از آنکه استرتوکستر شماره ۰۱۰۰ به دست ریچارد اسمیت برسد، این ساز به یک فرد عادی تعلق داشت که خوشبختانه از آن به‌خوبی نگهداری کرده بود. اگرچه این گیتار هرگز در اختیار یک نوازنده معروف نبوده است و مسلماً قدیمی‌ترین گیتار الکتریک تاریخ نیز نیست، اما به عقیده جورج گران (George Gruhn)، صاحب فروشگاه Gruhn، این ساز “به دلیل ماهیت و سازنده خود”، یک گیتار منحصربه‌فرد و استثنایی است.
۷- قدیمی‌ترین گیتار مارتین
- سال تولید: ۱۸۳۴ میلادی
- محل ساخت: آمریکا، نیویورک
- سازنده: کریستین فردریک مارتین
این گیتار آکوستیک که توسط کریستین فردریک مارتین (Christian Frederick Martin)، بنیانگذار کمپانی معظم مارتین و در سال ۱۸۳۴ میلادی ساخته شده است، قدیمی‌ترین گیتار آمریکایی موجود در جهان به شمار می‌آید. کریستین فردریک مارتین که در زادگاه خود یک کابینت‌ساز بود، در سال ۱۸۳۳ به آمریکا مهاجرت کرد و بلافاصله یک کارگاه و خرده‌فروشی ابزار موسیقی را راه‌اندازی کرد. وی چندی بعد مشغول به ساخت گیتار شد و ساز مورد بحث ما، از نخستین کارهای او به شمار می‌آید.
نخستین گیتارهای مارتین، از لحاظ سبک به گیتارهای لوئیجی لنیانی (Luigi Legnani) شبیه بودند. این ساز، بسیاری از جزئیات گیتارهای وینی مثل سردسته موسوم به scroll یا طوماری و تیونرهای هم‌ردیف را در خود جای داده است و تأثیر اساتیدی چون لنیانی در آن کاملاً مشهود است. در سال ۲۰۱۴، موزه متروپولیتن نیویورک، بزرگترین مجموعه گیتارهای مارتین را به نمایش گذاشت و گیتار مورد بحث ما نیز جزئی از این نمایشگاه به‌یادماندی بود. شایان ذکر است که مارتین همچنان جایگاه قدیمی‌ترین برند گیتار جهان را دارد.
۶- گیتار ناپلی
- سال تولید : ۱۷۷۴ میلادی
- محل ساخت: ایتالیا، ناپل
- سازنده: فردیناندو گالیانو
این گیتار ناپلی (Neapolitan) مرموز را به‌عنوان حلقه گمشده در مرحله گذار بین گیتار باروک به گیتار کلاسیک مدرن می‌شناسند.
گیتارهای باروک معمولاً دارای پنج جفت سیم بودند؛ اما با تغییر و تکامل تکنیک‌ها و سلایق موسیقی، گیتارهای کلاسیک با شش سیم تکی پدید آمدند. گیتار ناپلی، قدیمی‌ترین گیتار شناخته‌شده‌ای است که از سیم‌های تکی بهره می‌برد. اطلاعات زیادی از این ساز در دست نیست؛ زیرا مکان فعلی آن مشخص نیست. در واقع، تنها چند یادداشت و سند در مورد جزئیات این گیتار به جا مانده است که همگی مربوط به موزه هیر (Heyer) در کلن آلمان هستند که روزگاری میزبان این ساز ارزشمند بود و اکنون تعطیل است. بر طبق نظر توماس هک (Thomas Heck)، تنها ویژگی کلاسیک مهمی که گیتار ناپلی فاقد آن است، سیم ششم و تنها ویژگی باروک اساسی که این ساز فاقد آن است، سیم‌های دوتایی است.
۵- گیتار خوزه ماساگو
- سال تولید: ۱۷۵۵-۱۷۶۰ میلادی
- محل ساخت: اسپانیا، بارسلونا
- سازنده: خوزه ماساگو
این گیتار که در قرن هجدهم توسط خوزه ماساگو (José Massague) و در بارسلونای اسپانیا ساخته شده است، در زمان خود یک گیتار استاندارد محسوب می‌شد. گیتار خوزه ماساگو دارای ساختاری متشکل از پنج رشته سیم دوتایی است که در قرن هجدهم، در سراسر اروپا رایج بود. یک منبت‌‌کاری بی‌نظیر به شکل موج بر روی فینگربورد و سردسته این ساز دیده می‌شود که از رُزوود و تکه‌های کوچک صدف ساخته شده است و ظاهر خیر‌ه‌کننده‌ای به آن بخشیده است. ماساگو از این طرح بر روی سازهای دیگر خود نیز استفاده کرده است که بسیاری از آنها اکنون در موزه‌های سراسر جهان نگهداری می‌شوند.
بد نیست بدانید که خوزه ماساگو عضو اتحادیه نجاری در بارسلونا بود و علاوه بر گیتار، در زمینه ساخت ویولن هم فعالیت می‌کرد. او از سال ۱۷۲۵ تا زمان مرگش در سال ۱۷۶۴، به‌عنوان یک سازنده مستقل ساز فعالیت می‌کرد و در این مسیر، شهرت و اعتبار قابل توجهی نیز کسب کرد.
۴- گیتار باروک یواخیم تیلکه
- سال تولید: ۱۶۹۵-۱۶۹۹ میلادی
- محل ساخت: آلمان، هامبورگ
- سازنده: یواخیم تیلکه
یواخیم تیلکه (Joachim Tielke) یکی از بزرگترین سازندگان آلات موسیقی در دنیا بود که هنوز، بیش از ۱۵۰ عدد از سازهای او در موزه‌ها و کلکسیون‌های مشهور جهان نگهداری می‌شوند. از آن جمله می‌توان به یک گیتار باروک متعلق به اواخر قرن هفدهم میلادی اشاره کرد که یکی از قدیمی‌ترین سازهای باقیمانده از این استاد برجسته است.
یکی از ویژگی‌های متمایز سازهای تیلکه، تزیینات دیدنی و ظریف با جزئیات بسیار است و گیتار باروک او نیز از این قاعده مستثنا نیست. تزیینات این ساز به‌طرزی ماهرانه و به‌صورت نوارهای یکی در میان از آبنوس و عاج در پشت و کناره‌های بدنه اجرا شده است. همچنین در اطراف حفره صدا و لبه‌های صفحه رویی نیز تزئیناتی استثنایی به کار رفته است که زیبایی این ساز را دو چندان می‌سازند.
۳- گیتار سابیوناری
- سال تولید: ۱۶۷۹ میلادی
- محل ساخت: ایتالیا
- سازنده: آنتونیو استرادیواری
اگرچه آنتونیو استرادیواری (Antonio Stradivari) و خانواده‌اش بیشتر برای ساخت ویولن به شهرت رسیده‌اند، اما وی چند گیتار نیز ساخته است که همگی از شهرتی کم‌نظیر برخوردارند. در سال ۱۶۷۹، آنتونیو استرادیواری گیتار سابیوناری را خلق کرد که اسم آن از نام جیووانی سابیوناری برگرفته شده است.
امروزه تنها پنج گیتار ساخت استرادیواری در جهان وجود دارد که متأسفانه از میان آنها، تنها گیتار سابیوناری قابل نواختن است. در آغاز قرن نوزدهم، این گیتار با توجه به سبک رایج آن روزگار دستخوش تغییراتی شد؛ اما در سال ۲۰۱۶، گیتار سابیوناری به وسیله دنیل سینیر (Daniel Sinier) و فرانسوا د ریدلر (Francoise de Riddler) به شکل اولیه خود بازگشت. بعد از این بازسازی، رولف لیزلوند (Rolf Lislevand)، گیتاریست مشهور نوروژی، قطعه Tarantela از سانتیاگو د موریکا (Santiago de Murcia) را با این ساز ارزشمند نواخت که اجرای آن در یوتیوب قابل مشاهده است.
۲- گیتار متئو سلاس
- سال تولید: ۱۶۳۰-۱۶۵۰ میلادی
- محل ساخت: ایتالیا، ونیز
- سازنده: متئو سلاس
در اواسط قرن شانزدهم میلادی، اولین سازهایی که از لحاظ ظاهری و صوتی شبیه گیتار امروزی بودند، در اسپانیا ساخته شدند. محبوبیت این گیتارهای اولیه در طی دو قرن بعد و در ایتالیا، اسپانیا و فرانسه رفته‌رفته افزایش یافت. در طول این زمان، ونیز به یک مرکز مهم تولید گیتار تبدیل شد و متئو سلاس (Matteo Sellas) نیز یکی از مشهورترین سازندگان گیتار در آن منطقه به شمار می‌رفت.
یکی از سازهای سلاس اکنون در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می‌شود و قدمت آن به سال‌های بین ۱۶۳۰ تا ۱۶۵۰ میلادی می‌رسد. در نیمه دوم قرن نوزدهم، بخش‌هایی از این گیتار، از جمله بریج آن دستخوش تغییراتی جدی شد تا با سلیقه نوازندگان آن دوران سازگار شود. اما پیش از آمدن به موزه متروپولیتن، اجزای قدیمی گیتار دوباره بر سر جای خود قرار داده شدند و گیتار متئو سلاس به حالت اصلی خود درآمد.
۱- ویهوئلای بلچیور دیاز
- سال تولید: ۱۵۹۰ میلادی
- محل ساخت: پرتغال
- سازنده: بلچیور دیاز
این ویهوئلای منحصربه‌فرد که توسط بلچیور دیاز (Belchior Dias) ساخته شده است و قدمت آن به حدود سال ۱۵۹۰ میلادی می‌رسد، به عقیده بسیاری از متخصصان، قدیمی‌ترین گیتار جهان محسوب می‌شود. ویهوئلای دیاز ده سیم دارد و به جای فرت‌های فلزی معمول، پرده‌های آن شبیه به ساز لوت بسته می‌شوند.
علیرغم تغییرات جدی و مکرر، این ساز هنوز ظاهر و حس اصیل خود را حفظ کرده است و حتی بخش‌هایی از آن نیز ممکن است کاملاً اصیل باشند. این جد گیتارهای مدرن در حال حاضر متعلق به فرانک کونس (Frank Koonce) است و اخیراً در موزه آلات موسیقی در ایالت آریزونا به نمایش گذاشته شده است.
منبع: Oldest