آموزش, مقالات, مقالات گیتار الکتریک
هفت اصلاح جالب بر روی گیتار الکتریک با استفاده از پتانسیومتر push-pull
ژوئن
آیا تا کنون خواسته‌اید از لس پال صدایی شبیه به استرتوکستر بگیرید؟ یا یک کیل سوئیچ (kill switch) را با حرکت دست فعال و غیرفعال کنید؟ یا صدایی شبیه به صدای گیتار برایان مِی داشته باشید؟ اگر پاسخ شما به هر یک از این پرسش‌ها مثبت است، به خواندن این مقاله ادامه دهید! در این مقاله از رازهای پتانسیومتر پوش-پول (push-pull potentiometer) پرده برمی‌داریم و به کاربردها و حالت‌های مختلف سیم‌کشی این ابزار کارآمد نگاهی خواهیم داشت. لازم به ذکر است که برای انجام این تغییرات بر روی گیتار، حتماً باید از مهارت و دانش کافی برخوردار باشید و بر اساس دستورالعمل شرکت‌های سازنده پیکاپ و گیتار عمل کنید. در این مطلب، تنها برخی از امکانات قابل دست‌یابی از طریق پتانسیومتر push-pull را معرفی می‌کنیم و توضیح نحوه انجام دادن آنها را به افراد متخصص می‌سپاریم.
این پتانسیومتر چگونه کار می‌کند؟
پتانسیومتر پوش-پول، راه رسیدن به قابلیت‌های صوتی متعدد را با استفاده از تغییر مسیر سیگنال پیکاپ گیتار باز می‌کند. شاید در نگاه اول، این ابزار کمی پیچیده به نظر برسد؛ اما کارکرد آن بسیار ساده است. همه چیز با دو پتانسیومتر شروع می‌شود که بر روی یکدیگر قرار دارند و کاربر می‌تواند با کشیدن یا فشار دادن محور میانی یا همان شفت (shaft)، یکی یا دیگری را فعال کند. نام این ابزار نیز به همین خاطر پوش-پول گذاشته شده است که در زبان انگلیسی به معنای فشار دادن و کشیدن است. وقتی محور میانی را به بیرون می‌کشیم، چهار حفره (lug) فوقانی فعال می‌شوند که به پتانسیومتر فوقانی متصل هستند و بدین شکل، جریان مستقیم بین دو حفره فوقانی چپ و دو حفره فوقانی راست برقرار می‌گردد. وقتی محور را به پایین هل می‌دهیم، حفره‌های تحتانی را فعال می‌کنیم که به پتانسیومتر تحتانی متصل هستند. تمامی این موارد به شکلی روشن در شکل زیر نمایش داده شده‌اند:
احتمالاً تا اینجا متوجه نحوه کارکرد این ابزار شده‌اید و دریافته‌اید که با استفاده از آن می‌توانید کاری کنید گیتار الکتریک شما دو گونه صدادهی داشته باشد و قابلیت‌های صوتی و کاربردی متنوع را در اختیار شما قرار دهد.
تفکیک سیم‌پیچ
محبوب‌ترین کارکرد پتانسیومتر پوش-پول، تفکیک سیم‌پیچ (coil splitting) است. این محبوبیت بی‌دلیل هم نیست؛ زیرا با استفاده از این امکان می‌توانید صدای گیتاری مانند لس پال و استرتوکستر را در قالب یک ساز در اختیار داشته باشید.
برای استفاده از این گزینه باید یک پیکاپ گیتار چهار-رسانایی داشته باشید. یک پیکاپ هامباکر چهار-رسانایی از دو سیم‌پیچ پیکاپ تشکیل می‌شود که با استفاده از رابط سری به یکدیگر متصل شده‌اند. اگر با تفاوت صدای پیکاپ‌های سینگل کویل و هامباکر آشنایی ندارید، با مقایسه صدای گیتار الکتریک گیبسون لس پال و فندر استرتوکستر می‌توانید به تفاوت آنها پی ببرید. حال ببینیم که چطور می‌توانیم هر دو نوع صدا را در قالب یک گیتار در اختیار داشته باشیم.
در تصویر زیر می‌بینیم که با فشار دادن محور، هر دو سیم‌پیچ فعال می‌شوند؛ به این دلیل که رابط سری قادر به عبور دادن جریان است. بدین ترتیب صدای حجیم و گرم پیکاپ هامباکر را در اختیار داریم؛ زیرا هر دو سیم‌پیچ فعال هستند.
اما اگر صدای گزنده پیکاپ سینگل کویل را مد نظر داشته باشیم چه؟ با استفاده از پتانسیومتر پوش-پول هیچ مشکلی در کار نیست. در تصویر بالا می‌بینید که حفره فوقانی سمت راست مستقیماً به خروجی زمین یا earth متصل شده است. همانطور که پیش‌تر اشاره شد، با کشیدن محور به سمت بیرون، جریان بین حفره‌های میانی و فوقانی برقرار می‌شود. بدین ترتیب جریان رابط سری به سمت زمین هدایت شده و تنها سیگنال یکی از سیم‌پیچ‌ها اجازه عبور از مدار را پیدا می‌کند. در این حالت، یکی از پیکاپ‌ها غیرفعال شده و صدای پیکاپ سینگل کویل را در اختیار خواهیم داشت.
کیل سوئیچ
تام مورلو از گروه Rage Against the Machine، ادی ون هیلن و Buckethead، همگی از کیل سوئیچ به‌نحوی فوق‌العاده در نوازندگی خود بهره برده‌اند. این ابزار با هدایت سیگنال به سمت مدار زمین، صدای گیتار را از بین برده و به شما اجازه می‌دهد الگوهای ریتمیک مقطع را با خاموش و روشن کردن مدار ایجاد کنید. اگر تا کنون گیتاری را دیده‌اید که یک دکمه دستگاه‌های بازی دهه ۸۰ بر روی آن تعبیه شده است، احتمالاً آن دکمه برای فعال کردن کیل سوئیچ در نظر گرفته شده است. اما می‌توان همین امکان را با استفاده از سوئیچ پوش پول نیز فراهم کرد. این کار همچنین راهی سریع و راحت برای ساکت کردن صدای گیتار الکتریک است؛ اما استفاده از آن به منظور ایجاد الگوهای ریتمیک بسیار هیجان‌انگیزتر است.
استرتوکستر هفت-صدایی
یک راه دیگر برای افزایش امکانات صوتی گیتار با استفاده از پتانسیومتر پوش-پول، ایجاد مدار استرتوکستر هفت-صدایی است. سوئیچ پنج‌جهته انتخاب پیکاپ بر روی استرتوکستر امکانات زیادی را برای انتخاب پیکاپ‌های مختلف در اختیار شما قرار می‌دهد؛ اما این ابزار دارای محدودیت‌هایی است. مثلاً با وجود اینکه سه پیکاپ در اختیار داریم، نمی‌توانیم همه آنها را در آن واحد فعال کنیم. اما با استفاده از مدار مناسب می‌توان پیکاپ بریج را در موقعیت‌های چهار و پنج فعال کرد. این دو امکان مضاعف به ما اجازه می‌دهد که پیکاپ نک و بریج و یا هر سه پیکاپ را به‌طور همزمان فعال کنیم. با استفاده از این تغییر می‌توان به جای پنج وضعیت پیکاپ مرسوم، از هفت وضعیت مختلف بهره‌مند شد.
معکوس کردن فاز
یک نمونه جالب دیگر از توانایی‌های سوئیچ پوش-پول، امکان معکوس کردن فاز (phase reverse) است که صدای آن با اجرای برایان می در آهنگ Bohemian Rhapsody گروه کویین به شهرت رسید.
وقتی دو پیکاپ سینگل کویل با یکدیگر هم‌فاز باشند، در تعامل با یکدیگر صدایی پر و زیبا تولید می‌کنند. معکوس کردن فاز یکی از پیکاپ‌ها منجر به ایجاد صدایی لاغر و توخالی می‌شود؛ زیرا در این حالت دو پیکاپ بر علیه یکدیگر کار می‌کنند.
به یاد داشته باشید که برای ایجاد این مدار باید هر دو پیکاپ گیتار فعال باشند. در مثال بالا، با کشیدن محور به سمت بیرون، قطب مثبت و زمین یکی از پیکاپ‌ها جابه‌جا می‌شود. در تعامل با یک پیکاپ دیگر، به دو پیکاپ خواهیم رسید که به‌طور غیرهم‌فاز کار می‌کنند و تنوع وسیعی از امکانات صوتی را در اختیار شما قرار می دهند.
سوییچ بلوئر
با استفاده از سوییچ بلوئر (blower switch) می‌توان با ایجاد یک مسیر میانبر، تمام اجزای مدار را دور زده و سیگنال پیکاپ گیتار را مستقیماً به جک خروجی ارسال کرد. بدین ترتیب می‌توانید به‌سرعت برای اجرای خطوط لید با حداکثر ولوم مدار میانبر را فعال کنید. پس از پایان لید، با غیرفعال کردن مسیر میانبر، ولوم شما به حالت قبل برگشته و می‌توانید به اجرای ریتم بپردازید. انگار که یک بوستر بدون نیاز به باتری همواره در اختیار شما است.
سوئیچ براق/کدر
سوئیچ براق/کدر (bright/mud switch) در واقع استفاده دو-منظوره از یک پتانسیومتر تن با دو خازن مختلف است. ما بعضاً از دو خازن ۰/۰۴۷ و ۰/۳۳ میکروفاراد استفاده می‌کنیم؛ اما شما می‌توانید هر خازنی که مد نظر دارید را برای این تغییر مورد استفاده قرار دهید. به‌طور کلی هر چه ظرفیت خازن بیشتر باشد، میزان کاهش فرکانس‌های فوقانی نیز بیشتر خواهد بود. بدین ترتیب با فعال کردن یکی از خازن‌ها صدایی براق و با فعال شدن دیگری، صدایی کدر خواهیم داشت. در نتیجه تنها با فشردن یا کشیدن یک سوئیچ می‌توان دو شخصیت صدایی متفاوت را در اختیار داشت.
سیم‌کشی سری و موازی
سیم‌کشی سری (series) و موازی (parallel) نیز تغییری مرسوم است. هر گاه دو سیم‌پیچ پیکاپ داشته باشیم، این دو با یکدیگر در یک مدار سری یا یک مدار موازی قرار خواهند داشت. پیکاپی که با پیکاپ دیگر سری شده باشد، سیگنال خروجی خود را به پیکاپ دیگر فرستاده و خروجی و جنس صدای آن را تغییر خواهد داد. این نوع سیم‌کشی تقریباً شبیه به سیم‌کشی پدال‌بورد است. وقتی دو پدال روشن باشند، پدال اول شخصیت صوتی پدال دوم را تحت تأثیر قرار می‌دهد. پیکاپ‌هایی که به‌صورت سری سیم‌کشی شده باشند، صدایی پرحجم‌تر، تیره‌تر و بلندتر خواهند داشت.
وقتی دو پیکاپ گیتار به‌صورت موازی سیم‌کشی شده باشند، مسیر سیگنال آنها از یکدیگر جدا بوده و بر یکدیگر تأثیر نمی‌گذارند. پیکاپ‌های موازی صدایی براق‌تر با خروجی کمتر دارند. در صورت ایجاد این تغییر بر روی گیتار الکتریک، فشردن محور پتانسیومتر موجب می‌شود خروجی پیکاپ‌ها به‌صورت جداگانه به جک خروجی هدایت شود، اما کشیدن محور به سمت بیرون باعث می‌شود سیگنال پیکاپ بریج به سمت پیکاپ نک هدایت شده و خروجی صدای گیتار را رنگ‌آمیزی می‌کند.
جمع‌بندی
اگر کار با لحیم و هویه و خواندن نقشه سیم‌کشی را بلد هستید، چندین شگرد متفاوت دیگر نیز وجود دارد که می‌توانید با استفاده از پتانسیومتر push-pull، آنها را بر روی گیتار الکتریک خود پیاده کنید. تغییراتی که در این مقاله از آنها نام بردیم، تنها چند نقطه شروع مناسب هستند و صدها استفاده دیگر نیز برای پتانسیومتر پوش-پول وجود دارد که می‌توانید آنها را آزمایش کنید.
منبع: Sweetwater