مهم‌ترین گیتارهای ساخته‌شده توسط آنتونیو دِ تورس

واضح است که همه گیتارهای آنتونیو د تورس (Antonio de Torres)، بسیار ارزشمند هستند؛ اما برخی از ساخته‌های او، جنبه‌های منحصربه‌فردی دارند که آنها را متمایز می‌کند و در این مقاله، شش نمونه از آنها را معرفی خواهیم کرد.

در ابتدای نام چهار عدد از این سازها، دو حرف FE به چشم می‌خورد که مخفف کلمات First Epoch به معنای دوره اول است؛ یعنی دوره‌ای بین سال‌های ۱۸۵۲ تا اوایل دهه ۱۸۷۰ (در اوایل این دهه، تورس برای مدت کوتاهی ساخت گیتار را کنار گذاشت). عنوان SE در ابتدای نام دو گیتار دیگر نیز مخفف کلمات Second Epoch به معنای دوره دوم است؛ یعنی دوره‌ای که از سال ۱۸۷۵ آغاز شد.

با ذکر این مقدمه کوتاه، بیایید به سراغ شش عدد از مهم‌ترین گیتارهای ساخته‌شده توسط آنتونیو تورس افسانه‌ای برویم.

La Leona :FE 04

La Leona، معروف‌ترین گیتار تورس و تنها سازی است که توسط خود او نام‌گذاری شده است. این گیتار کلاسیک که ساخت سال ۱۸۵۶ است را می‌توان یکی از نشانه‌های درخشان هنر این استادکار برجسته دانست.

تورس نام این ساز را La Leona گذاشت تا حجم و کیفیت صدای آن را به غرش شیر نر تشبیه کند. البته La Leona در لغت به معنای شیر ماده است؛ اما با توجه به جنسیت زنانه کلمه اسپانیایی “گیتار”، نمی‌توان نامی با جنسیت مذکر، مانند شیر نر (León) را روی آن گذاشت و تورس چاره‌ای جز انتخاب نام La Leona نداشت.

تورس در طول زندگی خود از این گیتار جدا نمی‌شد و گاه آن را به دلیل ظاهر ساده‌اش، زشت یا La Fea می‌نامید. او بیشتر نوآوری‌هایی که بعدها در ساخت گیتار به کار برد را در این ساز به کار برد و حدس زده می‌شود که لا لئونا با صدای متمایزش، الگوی تورس در ساخت تمامی گیتارهای بعدی‌اش بوده باشد.

در نوامبر ۱۹۹۲، یعنی صدمین سالگرد مرگ آنتونیو د تورس، از یک بنای یادبود در آلمریا رونمایی شد. در این یادمان، یک نیم‌تنه برنزی از تورس و یک مجسمه مرمری به شکل گیتار با سر شیر ماده (به‌عنوان نماد لا لئونا) قرار دارد. این گیتار کلاسیک تاریخ‌ساز، اکنون در یک مجموعه خصوصی آلمانی نگهداری می‌شود و خوشبختانه همچنان می‌توان صدای آن را در برخی از آثار موسیقی، مانند اجراهای ولفن لیسکه (Wulfin Lieske) شنید.

FE 08: برترین گیتار

تورس، جایزه برنزی نمایشگاه سویل سال ۱۸۵۸ را برای این گیتار به‌دست آورد. این ساز شاهکار هنری او نامیده شد که نشان‌دهنده مهارت حیرت‌آور وی در کار با چوب است. دومینگو پرات (Domingo Prat)، گیتاریست اسپانیایی و شاگرد میگل لیوبت (Miguel Llobet)، از این ساز به‌عنوان La guitarra cumbre به معنای برترین گیتار یاد می‌کند.

قسمت پشتی FE 08 از چهار تکه چوب افرای چشم‌بلبلی (birds-eye maple) و بخش‌های کناری ساز نیز از همین چوب ساخته شده است. صفحه رویی آن نیز متشکل از دو تکه چوب اسپروس (spruce) است. صفحه صدا، پشت و لبه‌های FE 08 دارای تزئینات جناقی‌شکل هستند. همچنین در رزت ساز نیز طرح‌های لوزی‌شکل و شطرنجی بسیار جذابی به چشم می‌خورد و یک بریج بسیار تزیین‌شده و نات ساخته‌شده از نقره نیز زیبایی گیتار را به اوج رسانده‌اند. افزون بر این موارد، نام سازنده و تاریخ ساخت این شاهکار نیز بر روی یک پلاک صدفی حک شده است.

FE 14: پاپیه-ماشه

غیرعادی‌ترین گیتار تورس، سازی است که وی در سال ۱۸۶۲ و با استفاده از پاپیه ماشه ساخت. تورس در واقع این ساز را برای امتحان کردن نظریه‌اش خلق کرد؛ نظریه‌ای مبنی بر این‌ که صفحه صدا تأثیرگذارترین بخش در صدادهی گیتار است و چوب‌های به‌کاررفته در پشت و کناره‌های ساز چندان مهم نیستند.

در FE 14، صفحه صدا از جنس اسپروس است؛ اما در قسمت پشت و کناره‌ها، به جای چوب از پاپیه ماشه استفاده شده که با چوب کاج (pine) و سدر (cedar) تقویت شده است. این ساز، اکنون در موزه د لاموزیکای بارسلون نگهداری می‌شود.

FE 17: ساز شخصی تورس که بعدها به تارگا فروخته شد

امیلیو پویول (Emilio Pujol)، گیتاریست و معلم مشهور (۱۸۸۶-۱۹۸۰)، FE 17 را بهترین گیتاری خواند که تا آن لحظه صدایش را شنیده است. این گیتار کلاسیک، ساز شخصی تورس بود که در سال ۱۸۶۴ ساخته شد. تورس این ساز را در سال ۱۸۶۹، به فرانسیسکو تارگا فروخت؛ یعنی زمانی که تارگای جوان به فروشگاه تورس در سویا سر زد و احتمالاً بهترین خرید عمرش را کرد.

صفحه صدای FE 17 از چوب اسپروس و کناره‌ها و پشت آن از افرای موج‌دار (flamed maple) ساخته شده است. به دلیل اعتیاد تارگا به کشیدن سیگار در حین نوازندگی، در چندین نقطه از این ساز، آثار سوختگی سیگار دیده می‌شود. او برای چندین سال و به‌طور مداوم از FE 17 استفاده کرد و به همین دلیل، این گیتار کلاسیک شدیداً فرسوده شده است. تارگا در نهایت یک گیتار جدید از تورس خرید و آن را جایگزین ساز قبلی‌اش کرد. بعد از مرگ وی، این ساز به یک خانواده ثروتمند در آرژانتین فروخته شد و آنها هم ساز را به دختربچه ۱۰ ساله خود دادند! به نظر می‌رسید که سرنوشت این ساز، نابودی است؛ اما خوشبختانه پویول با این گیتار آشنا شد و آن را نجات داد. تا آن زمان از این ساز بد استفاده شده بود. برخی قطعات آن شکسته بودند، تیونرهای آن با نمونه‌هایی بی‌کیفیت جایگزین شده بودند و تعدادی از قطعات رزت آن نیز گم شده بودند.

سالها بعد و در سال ۲۰۰۷، این اثر ارزشمند به مزایده گذاشته شد و در نهایت به قیمت ۱۵۷ هزار دلار فروخته شد. بد نیست بدانید که قیمت گیتار FE 17، آن را به یکی از گران‌قیمت‌ترین گیتارهای کلاسیک تمام دوران تبدیل کرده است.

SE 99: داستانی حیرت‌آور از دوستی

صفحه صدای SE 99 از جنس اسپروس و پشت و کناره‌های آن از جنس چوب سرو (cypress) است. این گیتار به نوبه خود یک ساز فوق‌العاده به شمار می‌آید؛ اما شاید بیشتر از هر چیزی، به خاطر پیشینه‌اش به شهرت رسیده است.

دهه‌ها پیش، هنگامی که سلدونیو رومرو (Celedonio Romero)، گیتاریست چیره‌دست کوبایی، یک تور موسیقی را در اسپانیا برگزار می‌کرد، مکرراً به فروشگاه گیتار دوست خوبش، سانتوس هرناندز (Santos Hernandez) در مادرید می‌رفت. رابطه بین این دو نفر، یک رابطه دیرینه بود. سلدونیو در مدرسه مادرید درس خوانده بود و اولین رسیتال عمومی خود را نیز در آنجا ارائه کرده بود. این دو نفر، اکثراً بعداز‌ظهر را در این فروشگاه با یکدیگر می‌گذراندند. رومرو به نوشتن یا تنظیم آهنگ و هرناندز به ساخت یا تعمیر ساز می‌پرداخت. بعضی مواقع، سلدونیو از کار خسته می‌شد و ورقه نت‌نویسی‌شده را مچاله می‌کرد و در سطل آشغال می‌انداخت. هرناندز، بعداً آن ورقه را برمی‌داشت تا در تعمیرات گیتارهایش از آن استفاده کند. استفاده از کاغذ به‌عنوان نوارهای تقویت‌کننده به هنگام چسباندن چوب‌های نازک به یکدیگر، یک کار معمول در فرایند تعمیر گیتار است. خود تورس، در حداقل شش گیتار، از کاغذ برای چسباندن مفاصل ساز به یکدیگر استفاده کرده است.

در سال ۱۹۴۳، سانتوس هرناندز درگذشت. چند سال بعد و در اواخر دهه ۵۰ میلادی، سلدونیو هم به کالیفرنیا نقل مکان کرد و رهبر یک گروه نام‌آور با نام لس رومروس (Los Romeros) شد. او در این زمان، به جمع‌آوری ساز نیز علاقه زیادی پیدا کرد.

حال بیایید با هم سریعاً به سال ۱۹۹۶ برویم؛ زمانی که سلدونیو ۸۳ سال دارد، بر روی تخت بیمارستان است و ماسک اکسیژن به صورت دارد. او به علت سرطان ریه در حال مرگ بود. روزی پسر او، پپه، به ملاقاتش آمد و به سلدونیو گفت که الان می‌شود یک گیتار ساخت تورس را خرید. گیتاری که در سال ۱۸۸۶ ساخته شده است! پیرمرد بلند شد، ماسک اکسیژن را برداشت و گفت: “!Cómprala” که در زبان فارسی یعنی: آن را بخر! سپس دوباره دراز کشید و ماسک اکسیژن را به جایش برگرداند. پسرش پاسخ داد: اما قیمت آن ساز خیلی بالاست. پیرمرد دوباره بلند شد، یک بار دیگر ماسک اکسیژن را برداشت و گفت: یک فلتا (منظور او گیتارهای ساخت ایگناسیو فلتا است) بفروش! پپه گفت: پدر، این ساز بسیار گران است. پیرمرد برای بار سوم بلند شد و ماسکش را برداشت و گفت: دوتا فلتا بفروش! پپه همان روز از بیمارستان با مالک گیتار تورس تماس گرفت و پس از توافق اولیه با او، به حرف سلدونیو گوش کرد؛ یعنی دو گیتار فلتا را فروخت تا بتواند آن گیتار ساخته‌شده توسط تورس را بخرد. وقتی گیتار به دست پپه رسید، او یک چیز جالب کشف کرد. داخل ساز، یک قطعه کاغذ کوچک وجود داشت! دقیقاً در جایی که یک گیتاریست به‌راحتی می‌توانست آن را به هنگام نواختن و از طریق حفره صدا ببینند. این کاغذ در واقع یکی از نت‌نویسی‌های سلدونیو بود که سانتوس هرناندز آن را از سطل آشغال برداشته بود و برای تعمیر همین ساز استفاده کرده بود. پپه از پدرش شنیده بود که چگونه او ساعت‌ها در مغازه دوستش وقت می‌گذرانده است و سریعاً فهمید که با چه شیء ارزشمندی مواجه شده است. خانواده رومرو هنوز هم مالک SE 99 است.

SE 114: آخرین گیتار تارگا

SE 114 آخرین گیتار فرانسیسکو تارگا بود. به گفته ماریا خوزه، همسر تارگا، وی علاقه بسیار زیادی به این ساز داشت. ماریا حدود یازده سال پس از مرگ فرانسیسکو (در سال ۱۹۲۰)، این ساز را به قیمت پنج هزار پزو فروخت. SE 114 که در سال ۱۸۸۸ساخته شده است، دارای یک صفحه صدای دوتکه از جنس چوب اسپروس اروپایی است. پشت و کناره‌های آن نیز از جنس رُزوود برزیلی است. تارگا شاید مهم‌ترین فرد در گسترش مکتب گیتارسازی تورس بود. او به‌عنوان معلمی برجسته، یک سبک پیشرفته نوازندگی را همراه با حالت بدنی راحت‌تر گسترش داد که تماماً بر اساس این نوع ساز، پی‌ریزی شده بود.

به دلیل اعتیاد تارگا به کشیدن سیگار در حین نوازندگی و دقیقاً همانند گیتار FE 17، در چندین نقطه از این ساز هم آثار سوختگی سیگار دیده می‌شود. با این وجود، شلدون اورلیک (مالک فعلی گیتار)، در یک مصاحبه قدیمی خاطرنشان کرد: «این گیتار عالی، واقعاً می‌تواند شما را از خود بیخود کند. یک نوازنده چیره‌دست اینجا بود و با این ساز قطعاتی از تارگا را نواخت و مدام اظهار می‌داشت که بالاخره فهمیدم چگونه آثار تارگا را بنوازم. این ساز واقعاً یک شیء خاص و برای من کلکسیونی‌ترین و ارزشمندترین گیتار جهان است».

اورلیک همچنین به این نکته اشاره کرد که «گیتاریست‌های بااستعدادی SE 114 را نواخته‌اند و همه آنها متفق‌القول بود‌اند که صدای آن گرم، متعادل، گوش‌نواز و آرام است»؛ اما مگر انتظار دیگری از یک گیتار ساخت آنتونیو د تورس می‌رود؟!

منبع: Classical Guitar Magazine
نویسنده: Kathleen A. Bergeron